Kerfstok

kerfstokken uit het museum van (Slot Zerbst)

Een kerfstok is middel om schulden of andere verdragen voor beide partijen te kunnen registreren zonder mogelijkheid tot vervalsing.

Een geschikt langwerpig bord of stok werd gemarkeerd met symbolen. Vervolgens werd het hout in de lengte gesplitst. Beide partijen bewaarden een helft, en alleen als de kerven van de twee helften exact passen, was de kerfstok echt. Indien nodig konden naderhand nog aanvullende markeringen worden geplaatst.

Het gebruik leeft nog voort in de uitdrukking "iets op de kerfstok hebben", letterlijk of overdrachtelijk: nog schulden hebben staan.

Geschiedenis

Ten tijde van de middeleeuwen, in een grotendeels analfabetisch en muntarm Europa, was de kerfstok sinds de 10e-12e eeuw in gebruik. De kerfstok werd in de middeleeuwse rechtspraak als bewijs beschouwd. Ook de Code Napoléon vermeldt de kerfstok als schuldbewijs in art. 1333. In sommige Europese landen werd de kerfstok nog in de 20e eeuw gebruikt, bijvoorbeeld bij de alpenbeweiding.

Niet alleen geldschulden werden door de kerfstok geregistreerd. In de land- en veeteelt werd het gebruikt om verleende diensten te documenteren, bijvoorbeeld hoeveel vee was toevertrouwd aan een herder. Handelaren gebruikten de kerfstok om voorraden te registreren. Grondheren en gemeenten beheerden met behulp van de kerfstok hun belastingen. Ze werd gebruikt voor dorpsplichten zoals nachtelijke vuurwachten of de controle van gebruiksrechten (zoals waterrechten).

Mediabestanden

Zie de categorie Tally sticks van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.