Naar inhoud springen

Kerktoren van Schillaard

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Kerktoren van Schillaard
Skillaerd 2
Skillaerd 2
Plaats Schillaard
Coördinaten 53° 7′ NB, 5° 42′ OL
Gebouwd in Onbekend, mogelijk 1561 of 1567
Monumentale status Rijksmonument
Monument­nummer 8513
Portaal  Portaalicoon   Christendom

De kerktoren van Schillaard is een kerktoren in de buurtschap Schillaard, in de Nederlandse provincie Friesland. De toren staat ten zuidwesten van de stad Leeuwarden, nabij het dorp Mantgum.

De zadeldaktoren van drie geledingen heeft een onderbouw met een aantal maniëristische kraagstenen met ornamenten in de trant van Vredeman de Vries. De bovenste twee geledingen hebben ionische pilasters. In 1970 verkreeg het de status van een rijksmonument.

Hoe oud precies de kerktoren is is onbekend. Mogelijk dateert de toren uit 1561 of 67, een van de kraagstenen geeft het jaartal aan, 156 waarbij de 1 of 7 staat. Een andere datum die wordt aangegeven in de kraagsteen is 1767. Die laatste wordt aangenomen dat deze niet de bouwdatum aangeeft. Een andere mogelijkheid is dat de toren gebouwd is 1661, toen een boer geld voor de toren aan de kerk gaf. De meeste deskundigen houden het echter op de 16e eeuw. Het kadaster houdt het jaartal 1576 aan.[1]

De kerktoren staat op de terp van de buurtschap, een opgeworpen heuvel in het landschap. Deze terp dateert van het einde van de ijzertijd en het begin van de Romeinse tijd zo bleek uit de woonsporen die werden gevonden bij archeologisch onderzoek. Op de terp werd mogelijk rond 1203, toen er ook een kerk werd gebouwd in Mantgum een kapel gebouwd. De kapel zou dus mogelijk een gevolg kunnen zijn van een ruzie in Mantgum bij de bouw van de kerk, dat tot een legende twee ruziënde zuster over de plek van de kerk van Mantgum werd verbloemd. Een andere verhaal dat wel eens vertelt wordt is dat de kapel, dat later verbouwd werd tot een kerk een overblijfsel zou zijn geweest van een proosdij die bevolkt zou zijn geweest door nonnen, aldus Encyclopedie van Friesland in 1958. Deze dateert de kerk dan weer uit de 14e eeuw. In de 16e eeuw verkreeg het een nieuwe kerk wordt er dan aangenomen. De oudste van de twee kerkklokken die in de kerk hingen dateert uit 1300 en werd opgenomen in de collectie van het Fries Museum.

Schillaard zou voor de reformatie van 1560 ook geen zelfstandige parochiedorp geweest zijn, maar een toen ook al onder Mantgum vallen. De eigenaren van de state Hoxwier hadden onder meer het recht op de pastoor van de kerk te benoemen, doordat zij het collectierecht in Schillaard hadden. In 1580 werden Mantgum en Schillaard kerkelijke met elkaar verbonden, ze vormde dan een gezamenlijke kerkelijke gemeente, maar verder waren ze zelfstandig. De kerkelijke goederen van de twee werden in de 18e eeuw samengevoegd. Over de jaren heen verminderde geldstromen naar het onderhoud van de kerk in Schillaard terwijl de kerk van Mantgum beter werd onderhouden en zelfs verfraaid werd. De kerk raakte uiteindelijk in verval, zo vervallen dat de kerk tussen 1880 en 1884 is afgebroken. Daarbij werden de kerktoren en het kerkhof gespaard. De kerktoren werd onderwijl gerestaureerd.

De kerktoren, was enigszins ontluisterd van verfraaiingen. In 1925 werd een deel van de begraafplaats afgegraven, terpaarde werd in Friesland voor commerciële doeleinde sinds de 19e eeuw afgegraven. De toren zou ook te koop zijn geweest ooit, volgens R.J.H. Brink bood een boer slechts 80 gulden voor het opruimen van het puin bij de afbraak, terwijl de lat op 100 gulden zou gelegen hebben. De toren zou op die manier toch gespaard gebleven zijn. In de jaren 50 van de twintigste eeuw verkreeg men een rijkssubsidie voor de restauratie van de toren, zo dat de toren tussen 1957 en 1959 opnieuw werd gerestaureerd.

Zie de categorie Church tower in Schillaard van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.