Kiesdeler

Deel van een serie artikelen over; Kiesstelsel & regering
	Een Nederlands stembiljet met rood stempotlood
Kiessysteem
	Evenredige vertegenwoordiging · Meerderheidsstelsel · Gemengd kiesstelsel · Positief & Negatief parlementarisme
Verkiezing
	Kiesraad · Partijlijstenstelsel · Kandidatenlijst · Stembiljet · Open lijst · Gesloten lijst · Hybride lijst · Gerangschikt stemmen · Vervroegde verkiezing
Zetelverdeling
	Evenredig aandeel · Grootste gemiddelden & overschotten · D'Hondt & Sainte-Laguë · Kies -en Fractiedrempel · Kiesdeler · Restzetel · Zetelroof
Districtenstelsel & Kieskringenstelsel
	Enkelvoudig, Meervoudig en Nationaal Kiesdistrict · Districtszetel · Overschotzetel · Vereffeningszetel · Dubbelevenredigheid
Parlement
	Lid · Onafhankelijken · Partij · Lijstverbinding · (Gemengde) Fractie · Alliantie · Coalitie · Regering · Minderheidskabinet · Oppositie
Politieke cultuur
	Centrumpolitiek · Consensusdemocratie · Cordon sanitaire · Penduledemocratie · Blokpolitiek · Waaierdemocratie · Tangdemocratie
Electorale hervorming
	Democratie-index: Economist & V-Dem · Quotumregel · Evenredigheid · Verspilde stem · Derdemachtswortel · Spoilereffect · Versplintering
Portaal	Politiek

De kiesdeler is het minimum aantal stemmen dat nodig is om een zetel te behalen bij verkiezingen. Dit wordt meestal berekend door het totaal aantal geldige stemmen te delen door het aantal beschikbare zetels.

Landen

De hoogte van de kiesdeler beïnvloedt de samenstelling van het vertegenwoordigend orgaan: een lagere kiesdeler vergroot de kans dat meer partijen vertegenwoordigd raken, terwijl een hogere kiesdeler dit juist beperkt. Hoe de kiesdeler wordt toegepast verschilt per land en hangt af van de gebruikte methode van zetelverdeling, zoals de grootste-gemiddeldenmethode of grootste-overschottenmethode.

Nederland

In Nederland wordt de kiesdeler bepaald door het totaal aantal geldige stemmen te delen door het aantal te verdelen zetels. Vervolgens worden eerst de volle zetels toegekend op basis van de kiesdeler, waarna de overige zetels als restzetels worden verdeeld via de D'Hondt-methode.

België

In België wordt de kiesdeler vastgesteld door de stemmen van iedere lijst die de kiesdrempel haalt te delen door 1, 2, 3 enzovoort (D'Hondt-methode). Hierna worden de quotiënten op grootte gerangschikt tot alle zetels zijn verdeeld. Het laatst toegewezen quotiënt geldt daarbij als de kiesdeler.^[1]

Duitsland

In Duitsland wordt de kiesdeler als een variabele factor binnen de Sainte Laguë-methode gebruikt. Hierbij worden enkel de stemmen op de partijen die de kiesdeler hebben gehaald meegenomen. De verkregen kiesdeler wordt naar boven of beneden bijgesteld totdat alle zetels toegewezen zijn middels standaardafronding.^[2]^[3]^[4]

Zwitserland

In een groeiend aantal Duitstalige Zwitserse kantons wordt sinds 2006 gewerkt met een dubbelevenredige zetelverdeling. Eerst bepaalt men met twee losse berekeningen hoeveel zetels er naar de partijen én naar de regio’s gaan (‘bovenste verdeling’). Op basis hiervan wordt de 'onderste verdeling' ingevuld. Hierbij krijgt elke partij én elke regio een eigen kiesdeler om er voor te zorgen dat de 'bovenste verdeling' klopt.

Afronding

De afronding van de kiesdeler verschilt per methode. Bij de D'Hondt-methode wordt deze met de entier-functie naar beneden afgerond, terwijl de Sainte-Laguë-methode een normale afronding naar het dichtstbijzijnde gehele getal hanteert. De grootste-overschottenmethode rondt de kiesdeler niet af; deze staat ook bekend als het Hare-quotum. Deze afrondingsregels worden vervolgens ook meegenomen bij het berekenen van de zetelverdeling.

D'Hondt-methode

De verkregen kiesdeler en het aantal zetels wordt naar beneden afgerond op het gehele getal volgens de entier-functie. De kiesdeler wordt bijgesteld totdat alle volle zetels verdeeld zijn.^[5]

{\mbox{kiesdeler}}=\lfloor {\frac {{\mbox{aantal}}\;{\mbox{stemmen}}}{{\mbox{aantal}}\;{\mbox{zetels}}}}\rfloor

Sainte-Laguë-methode

De verkregen kiesdeler en het aantal zetels wordt regulier afgerond naar het dichtstbijzijnde gehele getal. De kiesdeler wordt indien nodig bijgesteld totdat alle zetels verdeeld zijn via standaardafronding.^[2]

{\mbox{kiesdeler}}=\lfloor {\frac {{\mbox{aantal}}\;{\mbox{stemmen}}}{{\mbox{aantal}}\;{\mbox{zetels}}}}\rceil

Grootste-overschottenmethode

De verkregen kiesdeler wordt niet afgerond en wordt ook wel het Hare-quotum genoemd. De restzetels worden verdeeld op basis van het grootste overschot.^[6]

{\mbox{kiesdeler}}={\frac {{\mbox{aantal}}\;{\mbox{stemmen}}}{{\mbox{aantal}}\;{\mbox{zetels}}}}

Rekenvoorbeeld

Bij de Nederlandse Tweede Kamerverkiezing in 2023 werden er in totaal 10.432.726 geldige stemmen uitgebracht voor 150 zetels (waarvan 10.237.472 op partijen die de kiesdrempel hadden behaald). De kiesdeler (hare-quotum) bij de grootste-overschottenmethode is dan 69.551,51 stemmen per zetel (10.432.726/150). Om alle 150 zetels te verdelen via de Sainte-Laguë-methode neem je alleen de partijen die de kiesdrempel hebben behaald. De kiesdeler is dan 68.250 stemmen per zetel (10.237.472/150). Bij de D'Hondt-methode is de kiesdeler 65.645 stemmen per zetel omdat de laatste zetel naar de SP gaat (328.225/5).

Data: verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2023
Methode		Grootste overschotten		Sainte Laguë/Webster		D'Hondt/Jefferson
Kiesdeler		69.551,51		68.250		65.645
Partij	Stemmen	Zetels	Afronding	Zetels	Afronding	Zetels	Afronding
PVV	2.450.878	35,24	35	35,9	36	37,335	37
GL-PvdA	1.643.073	23,62	24	24,1	24	25,030	25
VVD	1.589.519	22,85	23	23,3	23	24,214	24
NSC	1.343.287	19,31	19	19,7	20	20,463	20
D66	656.292	9,44	10	9,6	10	9,998	9
BBB	485.551	6,98	7	7,1	7	7,397	7
CDA	345.822	4,97	5	5,1	5	5,268	5
SP	328.225	4,72	5	4,8	5	5,000	5
DENK	246.765	3,55	4	3,6	4	3,759	3
PvdD	235.148	3,38	4	3,4	3	3,582	3
FVD	232.963	3,35	4	3,4	3	3,549	3
SGP	217.270	3,12	3	3,2	3	3,310	3
CU	212.532	3,06	3	3,1	3	3,238	3
Volt	178.802	2,57	3	2,6	3	2,724	2
JA21	71.345	1,03	1	1,0	1	1,087	1
Zetels		150		150		150

Kiesdrempel

Voor de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen geldt dat een politieke partij die niet ten minste het aantal stemmen haalt benodigd voor 1 zetel, niet in aanmerking komt voor een restzetel. In dat geval is de kiesdrempel dus exact gelijk aan de kiesdeler. Voor de andere verkiezingen in Nederland is er geen kiesdrempel, ook partijen die de kiesdeler niet hebben gehaald maken zo kans op een restzetel.

Voorkeursdrempel

Ook voor het verkozen kunnen worden met voorkeurstemmen is de kiesdeler van belang. Hier volstaat echter bij Nederlandse verkiezingen slechts 25% van de kiesdeler, mits de lijst als geheel voldoende zetels heeft behaald.

Externe link

Nederlandse Kieswet, artikel P 5, op wetten.nl

Zie ook

Referenties

↑ Het aantal zetels per partij berekenen | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be. Geraadpleegd op 25 september 2025.
↑ ^a ^b (de) Die Sonnenseite der Mathematik, Sainte-Laguë-Verfahren (3 september 2024). Geraadpleegd op 15 februari 2025.
↑ Sainte-Laguë/Schepers - Die Bundeswahlleiterin. www.bundeswahlleiterin.de. Geraadpleegd op 25 september 2025.
↑ § 5 BWahlG - Einzelnorm. www.gesetze-im-internet.de. Geraadpleegd op 27 september 2025.
↑ (de) Die Sonnenseite der Mathematik, D’Hondt-Verfahren (13 september 2024). Geraadpleegd op 15 februari 2025.
↑ (de) Die Sonnenseite der Mathematik, Hare/Niemeyer-Verfahren (9 september 2024). Geraadpleegd op 21 februari 2025.

[1] Het aantal zetels per partij berekenen | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be. Geraadpleegd op 25 september 2025.

[:1-2] (de) Die Sonnenseite der Mathematik, Sainte-Laguë-Verfahren (3 september 2024). Geraadpleegd op 15 februari 2025.

[3] Sainte-Laguë/Schepers - Die Bundeswahlleiterin. www.bundeswahlleiterin.de. Geraadpleegd op 25 september 2025.

[4] § 5 BWahlG - Einzelnorm. www.gesetze-im-internet.de. Geraadpleegd op 27 september 2025.

[:0-5] (de) Die Sonnenseite der Mathematik, D’Hondt-Verfahren (13 september 2024). Geraadpleegd op 15 februari 2025.

[6] (de) Die Sonnenseite der Mathematik, Hare/Niemeyer-Verfahren (9 september 2024). Geraadpleegd op 21 februari 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]