Kruikenburg
De Kruikenburg (ook: Cruyckenbourgh of Cruykenburg) was vroeger een heerlijkheid en later een graafschap in Brabant. Die heerlijkheid bestond uit de tegenwoordige gemeente Ternat samen met de deelgemeenten Wambeek en Lombeek. Nu verwijst de naam nog steeds naar een waterkasteel ten westen van Brussel, te Ternat in Vlaams-Brabant.
De naam Kruikenburg komt van de kruiken die vroeger op verschillende torens van het kasteel stonden. Deze kruiken waren uitgehouwen in ruwe steen. Erbovenop stond een windwijzer. Enkele jaren geleden werd het kasteel voorzien van een nieuwe kruik. Op de toren boven de toegangspoort staat er als verwijzing naar de oude kruiken, een met goud vergulde kruik voorzien van een windwijzer.
Het kasteel heeft net als vele andere middeleeuwse verdedigingsburchten een U-vorm. Deze U wordt gevormd door drie vleugels die om een binnenplaats staan. Op de hoeken staan ronde toren. Enkel de ingangstoren is vierkant.
Geschiedenis
In het begin van de 12e eeuw probeerden de heren van Wezemaal, al dan niet in opdracht van de hertog in Leuven, beslag te leggen op de bossen en gronden van Wambeek. Ten nadele van de abdij van Nijvel, bouwden zij hun wachttoren in het noorden van Wambeek, namelijk in Ternat. Dicht bij de grens van het graafschap Vlaanderen had deze versterking wellicht ook enig strategisch belang voor het hertogdom Brabant. Het kasteel werd volgens sommige bronnen omringd door kleinere versterkingen o.a. in Steenvoorde en Sint-Katharina-Lombeek.
In de 14e eeuw werd Kruikenburg bewoond door ridder en schepen van de stad Brussel Everaard t'Serclaes (1320-1388). Hij slaagde er in 1356 in het Vlaamse garnizoen uit het door graaf Lodewijk van Male bezette Brussel te verdrijven. Volgens sommige historici zorgde dit ervoor dat de ontstaanskern van het hertogdom Brabant werkelijk Brabants bleef en een annexatie bij Vlaanderen werd afgewend. Everaard t'Serclaes kocht de heerlijkheid Kruikenburg en verbouwde de versterking tot een omwald woonkasteel.
Bij deze verbouwingen liet hij ook een ijskelder aanleggen op de plaats waar nu de kruising is tussen de Sterrelaan en de Statiestraat. De kelder is nu echter verwijderd. Waarschijnlijk was t'Serclaes ook de opdrachtgever voor de bouw van de (geheime) gang tussen het kasteel en de Sint-Gertrudiskerk. Deze is nu gesloten en doet dienst als wijnkelder.
Jaren later kwam t'Serclaes in conflict met een beschermeling van de hertogin Johanna van Brabant, de heer van Gaasbeek: Zweder van Abcoude. Tot grote woede van de Brusselaars liet hij t'Serclaes vermoorden. Volgens de Brabantsche Yeesten werd t'Serclaes in de kerk voor het kasteel begraven.
Van de 16e tot de 19e eeuw verbleef de familie De Fourneau op Kruikenburg. Zij vergrootten de burcht en lieten ze in de 18e eeuw ombouwen tot woonkasteel. Sporen van de vroegere versterking zijn echter nog duidelijk te zien o.a. aan de toegangspoort waar de haken van de vroegere ophaalbrug overgebleven zijn. In 1662 werd Kruikenburg onder de familie de Fourneau tot graafschap verheven. De Fransen hieven het graafschap Kruikenburg echter op, maar het kasteel bleef bestaan.
In het begin van de 20e eeuw werd het kasteel bewoond door de familie de Lichtervelde. Momenteel is het eigendom van de Broeders van de Christelijke Scholen, die er een deel van de lagere school 'De Brug' in onderbrachten. Het waterkasteel Kruikenburg is een beschermd monument. Het park rond het kasteel is sinds kort eigendom van de gemeente Ternat en dus vrij toegankelijk voor het publiek.
Invloed op Ternat
Het gemeentevaandel van Ternat voor de fusie was wit en rood. Dit verwees naar het wapen van graaf t'Serclaes waarop een zilveren leeuw op een rood veld stond afgebeeld. Door de fusie van de gemeenten Ternat, Sint-Katherina-Lombeek en Wambeek in 1976 werd de oude entiteit van het graafschap Ternat of Kruikenburg opnieuw tot leven gebracht. In het gemeentewapen van Ternat staat het wapen van de familie de Fourneau aan de voeten van de patroonheilige Sint-Gertrudis. De heer van Kruikenburg was immers in principe een leenman van de abdis van Nijvel, die op haar beurt onder de voogdij stond van de hertogen van Brabant.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |