Naar inhoud springen

Kunsthistorisch Instituut (Utrecht)

Koppelingen toevoegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Kunsthistorisch Instituut
Drift 15, vestiging van de Opleiding Kunstgeschiedenis in Utrecht (voormalige locatie Edelsmidse Brom)
Drift 15, vestiging van de Opleiding Kunstgeschiedenis in Utrecht (voormalige locatie Edelsmidse Brom)
Geschiedenis
Opgericht 1907
Structuur
Eigenaar Universiteit Utrecht
Land Vlag van Nederland Nederland
Media
Website Website Collectie
Website Opleiding
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

Het Kunsthistorisch Instituut was een opleiding kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Het werd opgericht in 1907. De opleiding kunstgeschiedenis te Utrecht is later institutioneel samengevoegd met geschiedenis tot het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

De opleiding in Utrecht was de eerste in zijn soort in Nederland, nadat in 1876 de Wet op het Hoger Onderwijs had bepaald dat kunstgeschiedenis een academische studie moest worden.[1] In 1904 werd Johanna Goekoop-de Jongh privaatdocent en in 1907 werd Willem Vogelsang de eerste hoogleraar. Dit kon gebeuren dankzij de inspanningen van politicus en monumentenzorger Victor de Stuers. Als katholiek gaf hij de voorkeur aan Utrecht gezien de nabijheid van het Aartsbisschoppelijk Museum.

Drift 25 in Utrecht, vestiging van het Kunsthistorisch Instituut in de 20e eeuw

Aanvankelijk volgde het instituut de Duitstalige traditie, met name de opvattingen van de Zwitserse kunsthistoricus Heinrich Wölfflin. Er was veel aandacht voor de kunst van het vroege christendom en de middeleeuwen en zelfs voor het oude Egypte. Tot 1983 vormden kunstgeschiedenis en archeologie een enkele studierichting, maar Aziatische kunst viel onder de afdeling Indologische Studies (zie het werk van Frederik Bosch).[2] Aanvankelijk kon kunstgeschiedenis alleen als bijvak, maar vanaf 1921 ook als hoofdvak worden gevolgd. Het instituut bouwde een omvangrijke studiecollectie op en leende schilderijen direct van het Rijksmuseum.[3] Ook stond een collectie van kunstenaarsmaterialen (zoals bijzondere pigmenten) ter beschikking van de studenten.[4]

De Tweede Wereldoorlog liet het Instituut niet ongeschonden: het gebouw werd geplunderd waarbij vooral de bibliotheek slachtoffer werd. Hoogleraren zoals Louis Grondijs, Friedrich Wilhelm von Bissing en Henri Peter Blok hadden reeds in de aanloop van de oorlog antisemitische en fascistische uitlatingen gedaan. Ook kunsthistoricus Vogelsang, die de loyaliteitsverklaring aan het Duitse gezag had ondertekend, moest zich na de bevrijding voor het universiteitsbestuur verantwoorden.

Na 1945 werd de oriëntatie van het Instituut meer Amerikaans en de aandacht verschoof naar de vroegmoderne periode. Directeur Jan Gerrit van Gelder trok nieuwe docenten aan uit de VS (William Heckscher) en het VK (Katharine Fremantle) en heette talrijke buitenlandse onderzoekers welkom, vooral uit Amerika. Vanaf de jaren 1960 kreeg de 'Utrechtse school' van de kunstgeschiedenis grote bekendheid door de succesvolle toepassing van de iconografische methode. Het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht werd beheerder van het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut in Florence.

In 1983 werd de studievereniging Stichting Art opgericht die tweemaal per jaar het wetenschappelijke tijdschrift Article uitgeeft.[5]

Monumentenzorg aan de universiteit

[bewerken | brontekst bewerken]

Utrecht is reeds lang de academische partner voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In 1927 was George Charles Labouchere de eerste die in Nederland promoveerde in de architectuurgeschiedenis. In 1933 werd een andere promovendus, Eugène van Nispen tot Sevenaer, directeur van de Rijksdienst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vier Utrechtse alumni (René de Beaufort, Ary de Vries, David Röell en Louis Wijsenbeek) door de geallieerden aangesteld als "Monuments Men" om zoveel mogelijk kunst en monumenten te redden van vernietiging door de Nazi's. In 1942 werd Labouchère benoemd tot lector en in 1947 werd Murk Daniël Ozinga, medewerker van de Rijksdienst, benoemd tot hoogleraar architectuurgeschiedenis aan het kunsthistorisch instituut. Architectuurgeschiedenis is een vast onderdeel van de bachelor- en masterprogramma's kunstgeschiedenis.[6]

Hoogleraren en docenten

[bewerken | brontekst bewerken]

Hoogleraren en docenten die aan het instituut en/of de opleiding kunstgeschiedenis verbonden waren zijn onder meer:

Bekende eredoctores zijn Erwin Panofsky, Max Jakob Friedländer, Bram Hammacher en Jan Kalf.

Bekende alumni/studenten

[bewerken | brontekst bewerken]

Literatuur

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Peter Hecht, Annemieke Hoogenboom, Chris Stolwijk, Kunstgeschiedenis in Nederland: Negen opstellen, Amsterdam: Prometheus, 1998.
  • Annemieke Hoogenboom en Inemie Gerards, red., De Swillenscollectie. De kunsttechnische verzameling van het Kunsthistorisch Instituut te Utrecht, Vianen: Optima, 2002.
  • Annemieke Hoogenboom, “Studie of decoratie? : Schilderijen van oude meesters in het Kunsthistorisch Instituut te Utrecht, 1923-1974“, Article 19 (2017), nr. 10, pp. 4-10.
  • Emil Reznicek, KHI ADDIO - Utrechtse kunstgeschiedenis, herinneringen aan haar prominenten. Aartselaar: Stichting Vrienden van het Kunsthistorisch Instituut, 1986.
  • Willem Vogelsang, Veertig jaren kunstgeschiedenis aan de Universiteit te Utrecht. Utrecht: Kunsthistorisch Instituut, 1947.
[bewerken | brontekst bewerken]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kunsthistorisch_Instituut_(Utrecht)&oldid=70004381"