Lili Marleen

Lili Marleen (in de Engelse versie: Lili Marlene) is een lied waarvan de tekst in 1915 werd geschreven door de Duitse soldaat Hans Leip, ontleend aan het gedicht Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht. Het lied, in 1939 opgenomen door Lale Andersen, werd pas een grote hit toen het vanaf 1941 dagelijks op een vast tijdstip werd gedraaid door radio Belgrado voor Duitse soldaten aan het front. De geallieerde troepen konden ook afstemmen op radio Belgrado en hadden dit al snel in de gaten. Daarna is het nummer vaak gecoverd, onder meer door Marlene Dietrich.

Inhoud[bewerken | brontekst bewerken]

In Leips gedicht mijmert een soldaat over zijn liefje Lili Marleen, dat buiten de kazerne steevast bij een lantaarn op hem wachtte. Naarmate de tekst vordert blijkt dat de soldaat inmiddels van de kazerne naar het slagveld is verhuisd. Hij vraagt zich in de refreinregels af op welke soldaat Lili Marleen nu bij de lantaarn wacht. In het laatste couplet laat Lili's verliefde mond de soldaat 's avonds uit de aarde opstijgen, waarna hij ronddwaalt bij de lantaarn waar hij haar ooit ontmoette. Of met de aarde een loopgraaf wordt bedoeld waaruit de verlangende gedachten van de soldaat opstijgen, of een soldatengraf waaruit zijn geest opstijgt, blijft onduidelijk.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Hans Leip schreef het gedicht voordat hij naar het Russische front vertrok. Lili was de naam van zijn vriendin. Marleen was mogelijk een verpleegster van wie Leip onder de indruk was geraakt. In 1937 publiceerde Leip een poëziebundel waarin Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht was opgenomen.

Norbert Schultze zette het gedicht daarna op muziek. Lale Andersen nam het lied op. Lange tijd lag de opname in een kast in Wenen, en toevallig ook bij radio Belgrado. In de zomer van 1941 gebruikte een Duitse korporaal de opname in een radioprogramma voor de troepen in Afrika. Dat werd een succes, zelfs de Australiërs die het in het belegerde Tobroek uit het kamp van hun tegenstanders hoorden galmen, riepen luidkeels om de radio harder te zetten.

De BBC besloot om er een Engelse versie van te maken, geschreven door Tommy Connor en gezongen door Anne Shelton. Ze besloten het lied wel te kuisen: de oorspronkelijke Lili is een soldatenmeid die onder een straatlantaarn bij de grote poort van de kazerne op haar vrijer staat te wachten. In de Engelse versie is zij een beschaafd meisje dat op haar geliefde wacht. Ook het ietwat sinistere einde van het origineel is in de Engelse versie wat lichter verteerbaar.

Gedurende de hele oorlog was het lied zeer populair bij soldaten aan beide zijden van het front. Het is bekend dat Joseph Goebbels Lili Marleen 'onpatriottisch' vond. Goebbels had een hekel aan het lied, omdat het morbide, neerslachtige karakter ervan zich slecht verhield tot het nationaalsocialistische beeld van de Duitse man/soldaat; Goebbels zou het een lijk van een smartlap hebben genoemd. De Duitse soldaten waren het daar niet altijd mee eens. Ze speelden het lied o.a. af tijdens executies van burgers in de oostelijke gebieden.

Andere talen[bewerken | brontekst bewerken]

Het lied is naast het Engels nog in diverse andere talen vertaald. Voor de oorspronkelijke tekst en een berijmde, metrische, dus zingbare Nederlandse vertaling zie https://lyricstranslate.com/nl/hans-leip-lied-eines-jungen-wachpos-dutch

In populaire cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

In de eerste druk van het Suske en Wiskealbum De ringelingschat (1952) zong Tante Sidonia oorspronkelijk Lili Marleen om een woedend publiek te ontroeren. In de herdrukken veranderde men haar lied naar haar signatuurlied Het hutje aan de Zee.
In 1976 zong Pierre Kartner als 'Vader Abraham' met Mieke het carnavalslied het leger van werkelozen. De melodie had Kartner grotendeels ontleend aan Lili Marleen. Toen Schulze en Leip hier in 1977 kennis van namen vonden ze dat Kartner hun lied omlaag had gehaald en eisten ze in kort geding een verbod op verdere openbaarmaking.^[1] Ook eisten ze alle inkomsten op.^[2]
In 1981 verscheen onder de gelijknamige titel een West-Duitse film, geregisseerd door Rainer Werner Fassbinder.
Het lied inspireerde ook de titel van de Vlaamse sitcom Lili en Marleen, waarvan de eerste afleveringen zich in de Tweede Wereldoorlog afspeelden.