Natuurbegraafplaats

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf NatuurBegraafplaats)
Natuurbegraafplaats Assel

Een natuurbegraafplaats is een begraafplaats waar overleden personen op een natuurlijke manier in een graf of urn kunnen worden begraven. De graven zijn niet, zoals bij een traditionele begraafplaats in rijen aangelegd, maar liggen schijnbaar willekeurig verspreid over een natuurlijk terrein. De graven zijn niet voorzien van traditionele grafsteen. Ze gaan zo op in het landschap. Begraven wordt in natuurlijke biologisch afbreekbare materialen. Natuurbegraafplaatsen zijn over het algemeen vrij toegankelijk.

In Nederland mogen op de meeste natuurbegraafplaatsen zowel lichamen als urnen met crematie-as worden begraven. Meestal is er een grafmarkering van vergankelijk materiaal toegestaan, of een natuurlijk object zoals een herinneringsboom of zwerfsteen. De locatie van de individuele graven wordt vastgelegd door middel van de GPS-coördinaten en kan dus steeds worden teruggevonden.

Het karakter van de begraafplaatsen loopt sterk uiteen, soms aansluitend op een gewone begraafplaats, maar vaker als onderdeel van een natuurgebied. "Begraafplaatsen met een natuurlijk karakter" worden vaak ook natuurbegraafplaatsen genoemd, maar maken geen deel uit van een natuurgebied.

In Vlaanderen zijn er bijna uitsluitend natuurbegraafplekken, waar crematie-as mag worden verstrooid of in biologisch afbreekbare urnen begraven. In 2021 werd de eerste Vlaamse natuurbegraafplaats geopend voor het begraven van lichamen. Grafmarkeringen zijn nooit toegestaan.

Achtergrond[bewerken | brontekst bewerken]

Houten grafmarkering op natuurbegraafplaats Heidepol

Het idee achter natuurbegraven is, om na overlijden het lichaam aan de natuur terug te geven op een zo natuurlijk mogelijke wijze. Het milieu mag daarbij niet of zo weinig mogelijk worden belast. Het wordt zo teruggegeven aan de natuur, terug in de natuurlijke kringloop, waarbij het planten- en dierenleven minimaal wordt beïnvloed. Het is een mooie, serene plek voor de overledene en nabestaanden. Ook de wens naar een gepaste sobere plek, klein en eenvoudig, kan meespelen of financiële overwegingen (goedkoper dan een traditioneel graf, omdat er geen kosten zijn voor een grafsteen, grafrechten en het ruimen van het graf na verloop van tijd). Het kan bijdragen aan uitbreiding van natuur.[1],p.23[2]

Het graf[bewerken | brontekst bewerken]

Bloemen op graf na begrafenis (Natuurbegraafplaats Hoogengraven, 2022)

Omdat het natuurlijke karakter van een natuurbegraafplaats het uitgangspunt en de essentie van natuurbegraven is, mogen uitsluitend biologisch afbreekbare materialen worden gebruikt voor graven, grafkisten, urnen en lijkkleren. Blijvende of individuele grafaanduidingen, ornamenten of monumenten op de begraafplek zelf zijn niet toegestaan. Op de begraafdag mogen uiteraard wel bloemen op het graf worden gelegd, die na een aantal dagen door de beheerder worden verwijderd.

Mobiele GNSS-ontvanger voor het bepalen van de coördinaten (2022)

Voor het beheer van de natuurbegraafplaats is het noodzakelijk de exacte locatie van de graven vast te leggen. Ook een gereserveerde plek wordt geregistreerd bij het kadaster en vastgelegd in een grafakte. Door het ontbreken van blijvende aanduidingen op het graf is dit na korte tijd niet meer op het oog herkenbaar. De exacte plek van het graf kan echter altijd worden teruggevonden aan de hand van de GPS-coördinaten. Zo wordt voorkomen dat een plek meerdere malen als begraafplek wordt gebruikt. Afhankelijk van de natuurbegraafplaats kan een individueel graf via een app worden teruggevonden door iemand die later het graf wil bezoeken. De GPS-locatie is tot op centimeters nauwkeurig bepaald met behulp van een mobiele GNSS-ontvanger.

Genummerd paaltje ter markering van een gereserveerd natuurgraf op Mepper Dennen

In tegenstelling tot de bezette natuurgraven, zijn gereserveerde plekken vaak wel ter plekke aangeduid, bij de begraafplaatsen die bij Brana zijn aangesloten gebeurt dat door middel van houten paaltjes die zijn voorzien van een nummer. Zodra de overledene wordt begraven, wordt het paaltje verwijderd.

De natuurbegrafenis[bewerken | brontekst bewerken]

Begrafenis op Natuurbegraafplaats Hoogengraven, november 2022. De overledene wordt op een loopkoets naar het graf vervoerd. In dit geval is deze gehuld in een lijkwade, zonder gebruik van een doodkist.

Omdat er nog relatief weinig natuurbegraafplaatsen zijn, die bovendien geografisch ongelijk over het land verdeeld zijn, ligt de begraafplek meestal verder weg van de voormalige woonplaats van de overledene, waardoor er verder moet worden gereisd.

Een natuurbegrafenis is doorgaans wat informeler dan traditioneel, alleen al door het natuurlijke terrein zonder verharde paden en het gebruik van laarzen bij regenachtig weer. Wie bewust kiest voor een natuurbegrafenis kiest daarmee tevens voor een niet-traditionele begrafenis. Dat is ook te zien aan de minder formele kleding van de uitvaartbegeleiders en deelnemers aan de begrafenis. Net als bij een gewone begrafenis is er evenwel veel ruimte om deze te organiseren volgens de persoonlijke wensen. De nabestaanden kiezen zelf een uitvaartondernemer die onafhankelijk is van de natuurbegraafplaatsen, maar natuurlijk wel rekening moet houden met de bijzondere omstandigheden. De overledene wordt tijdens de ceremonie naar de begraafplek gereden met een loopkoets.

In Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

Natuurgraf met zwerfkei op Hillig Meer

Inrichting van de graven[bewerken | brontekst bewerken]

Gewoonlijk kan een zelf uitgekozen plek worden gereserveerd. Op een natuurbegraafplaats worden de graven niet voorzien van een traditionele grafsteen. Het graf kan wel op een natuurlijke manier zijn gemarkeerd door een herinneringsboom of bijvoorbeeld een zwerfsteen. Bij de meeste natuurbegraafplaatsen is het plaatsen van een grafmonument niet toegestaan, maar een bescheiden grafmarkering, vaak een schijf van een boomstam met inscriptie, is gebruikelijk. Na verloop van tijd is deze op natuurlijke wijze vergaan.

Typen natuurbegraafplaats[bewerken | brontekst bewerken]

Twee gereserveerde graven op Natuurbegraafplaats Mepper Dennen

In Nederland zijn natuurbegraafplaatsen vooral te vinden op land dat in privé-bezit is.[3] Het karakter van de begraafplaatsen loopt sterk uiteen. Soms liggen ze naast een traditionele begraafplaats. Op enkele mogen alleen urnen worden begraven. De echte natuurbegraafplaatsen zijn een integraal onderdeel van een locatie die als hoofdbestemming 'natuurgebied' heeft.[4]

Brana, de branchevereniging voor echte natuurbegraafplaatsen in Nederland, hanteert voor de aangesloten begraafplaatsen strenge criteria. Daartoe behoort:[5]

  • Voor publiek toegankelijk en liggend in een gebied met de planologische hoofdbestemming natuur
  • Beheerd door een gecertificeerd natuurbeheerder op basis van een natuurbeheerplan en gericht op in stand houden en verbeteren van de kwaliteit van natuur, bos en bodem en biodiversiteit
  • Grafrust voor onbepaalde tijd; graven niet worden geruimd
  • Grafmarkeringen alleen van organische en andere natuurlijke inheemse materialen, die van nature op de betreffende natuurbegraafplaats voorkomen
  • Geen bovengrondse verstrooiing van as

De Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) maakt onderscheid tussen 'natuurbegraafplaatsen' en zogenaamde 'begraafplaatsen met een natuurlijk karakter'. Laatstgenoemde zijn geen echte natuurbegraafplaatsen, maar traditionele begraafplaatsen die parkachtig zijn aangelegd of een gedeelte hebben ingericht voor natuurbegraven. Begraafplaatsen met een natuurlijk karakter zijn niet gelegen in een natuurgebied of er is geen natuurbeheer door een gecertificeerd natuurbeheerder. Vaak worden zij wel gepresenteerd als natuurbegraafplaats. Ze voldoen echter niet altijd aan alle elementen van de door Brana gehanteerde definitie.[6] De LOB houdt een lijst bij van zowel 'natuurbegraafplaatsen' als 'begraafplaatsen met een natuurlijk karakter'.[7]

Behoud van natuur en cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Omdat er in Nederland op de meeste natuurbegraafplaatsen eeuwigdurende grafrust geldt,[8] dragen ze ook bij aan het behoud van natuurgebied en soms ook van eeuwenoude culturele plekken of landgoederen. Vaak komen de opbrengsten ook ten goede aan het natuurbeheer van een veel groter omliggend gebied. Een groot deel van de opbrengsten komt soms ten goede aan een grote natuurorganisatie zoals Natuurmonumenten.[6]

Graf op natuurbegraafplaats Bergerbos

De eerste en oudste natuurbegraafplaats is Westerwolde op de Veluwe in Assel die uit 1944 dateert. Het maakt deel uit van landgoed Westerwolde en was oorspronkelijk een kleine familiebegraafplaats.[9] In 2003 werd de tweede natuurbegraafplaats Bergerbos in Sint Odiliënberg geopend, eveneens een particuliere begraafplaats.[9]

In Anloo in Drenthe is in 2014 een begraafplaats geopend die een reconstructie wil zijn van de urnenvelden zoals die uit prehistorische tijden bekend zijn. Er kunnen urnen met crematieresten in een beukenbos worden begraven.

Invloeden op natuur en milieu[bewerken | brontekst bewerken]

Asverstrooiing[bewerken | brontekst bewerken]

Asverstrooiing heeft – in tegenstelling tot het begraven van as in een (biologisch afbreekbare) urn – een ongunstige uitwerking op de natuur door hypertrofiëring op de plek waar de as uitgestrooid is. Het hoge gehalte aan direct vrij beschikbare fosfaat en kalk in de as betekent in natuurterreinen verregaande vermesting. De soortendiversiteit zal afnemen. Op een aantal natuurbegraafplaatsen is het verstrooien van as dan ook niet toegestaan. De effecten op het milieu (chemische belasting) zijn daarentegen verwaarloosbaar.[1],p.68,87

Bodemverstoring en grondwater[bewerken | brontekst bewerken]

In de provincie Gelderland is in delen van de Veluwe en in beschermde natuur en grondwaterwingebieden natuurbegraven verboden. Om oude en onverstoorde grondlagen beschermen, waren er in 2018 plannen om ook in delen van de Achterhoek, Montferland en het Rijk van Nijmegen eveneens natuurbegraafplaatsen te verbieden.[10]

Aantallen[bewerken | brontekst bewerken]

In 2009 bestonden er in Nederland nog maar twee natuurbegraafplaatsen, met plannen voor nog twee nieuwe.[1],p.23 In 2022 waren het er al 28.[7] Het aantal natuurbegrafenissen bedroeg in 2020 circa 1 procent van het totaal aantal uitvaarten (inclusief crematies) in Nederland. Wel is dat aantal snel toegenomen, van 10 in 2011 tot 1572 in 2020.[6]

In Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

In Vlaanderen mag alleen buiten gemeentelijke of intergemeentelijke begraafplaatsen worden begraven met speciale toestemming van de minister.[11] Tot 2021 kende Vlaanderen alleen natuurbegraafplekken, waar crematie-as mag worden verstrooid of in biologisch afbreekbare urnen begraven.[2][12] Dergelijke locaties in de vrije natuur mogen alleen door lokale overheden worden aangewezen met toestemming van het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. Dit mag niet in bos- en natuurreservaten of specifieke voor asverstrooiing kwetsbare natuurgebieden.[13]

In Vlaanderen worden natuurbegraafplekken ook natuurbegraafplaatsen of natuurbegraafzones genoemd. Begraafplaatsen voor urnen worden urnenbos of ook wel begraafbos genoemd.[3] Een natuurstrooiplek heet ook wel strooibos.

Natuurbegraafplekken liggen in openbaar natuurgebied, enkel toegankelijk voor voetgangers. Er kan ook nieuwe natuur voor aangelegd worden. Er moet een natuurplan worden gevolgd en bij de begraafplekken zijn alleen afbreekbaar materiaal en onverharde en onverlichte paden toegestaan. De grafrust wordt minimaal voor een periode van 10 jaar gegarandeerd. Geen gebouwen en geen klassieke grafmonumenten, gedenktekens, monumenten of individuele grafaanduidingen.[13][12] De exacte locatie van de graven kan wel digitaal zijn gemarkeerd.[14] Bij het graf kan een boom of boomzaadje mee worden geplant.

In 2015 werd Natuurbegraafplek Isaekshoef als eerste natuurbegraafplek in Vlaanderen geopend in Rekem (gemeente Lanaken).[15] In 2021 werd op de begraafplaats van Drongen (gemeente Gent) de eerste echte Vlaamse natuurbegraafplaats geopend, waar naast urnen ook lichamen kunnen worden begraven.[14]

Lijsten van natuurbegraafplaatsen[bewerken | brontekst bewerken]

Natuurbegraafplaatsen in Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

(Gesorteerd op plaatsnaam; bron: LOB[16])

Natuurbegraafplaatsen in Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Behalve de begraafplaats van Drongen, betreft het alle natuurbegraafplekken waar alleen as kan worden verstrooid of begraven.[3][2]

Er is ook een natuurbegraafplek opgenomen in het ontwerp voor de Vinderhoutse Bossen (Gent), en in Brugge.

Referenties en noten[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ a b c Terug naar de natuur — Mogelijke effecten en juridische aspecten ten aanzien van natuurbegraven, asverstrooien en urnbijzetting in natuurgebieden 2009. Pdf-document (1,3 MB) Alterra Wageningen UR, 2009; rapport 1789
  2. ↑ a b c Natuurbegraafplekken. Agentschap voor Natuur en Bos (aug 2022 bekeken)
  3. ↑ a b c Compilatie van artikelen, 2015 Pdf-document (4,4 MB)
  4. ↑ Alle natuurbegraafplaatsen in Nederland. Lijst van locaties met beschrijvingen op allenatuurbegraafplaatsen,nl (aug 2022 bekeken)
  5. ↑ Brana Gedragscode (aug 2022 bekeken)
  6. ↑ a b c Brana, Feiten en cijfers over Natuurbegraven in Nederland (aug 2022 bekeken)
  7. ↑ a b Natuurbegraafplaatsen in Nederland. Landelijke Organisatie Begraafplaatsen (LOB) (aug 2022 bekeken)
  8. ↑ Hét complete overzicht van natuurbegraafplaatsen in Nederland op allenatuurbegraafplaatsen,nl (aug 2022 bekeken)
  9. ↑ a b Eerste natuurbegraafplaats van Nederland. Pauline Prior, De Begraafplaats, sep 2004 (archiefpagina)
  10. ↑ Reformatorisch Dagblad, 5 april 2018, Oud bos kan natuurbegraven niet aan
  11. ↑ Decreet op de begraafplaatsen en de lijkbezorging, Art. 16; 16 jan 2004
  12. ↑ a b Gent opent eerste natuurbegraafplaats waar ook lichamen in biologisch afbreekbare materialen kunnen begraven worden. vrtNWS, 29 sep 2021
  13. ↑ a b Natuurbegraafplek aanleggen. Agentschap voor Natuur en Bos (aug 2022 bekeken)
    "Hierbij kan gekozen worden voor begraving van biologisch afbreekbare urnes, waarbij met of naast de urne een boom wordt geplant. Een opkomend alternatief is dat samen met de asurne streekeigen boomzaden wordt begraven. Er worden soms in de handel urnen verkocht met integratie van inheems boomzaad."
  14. ↑ a b Drongen heeft eerste Vlaamse natuurbegraafplaats: “Geen gedenktekens, geen bloemen, hooguit een nestkastje aan een boom”. Het Laatste Nieuws, 29 sep 2021.
    Uiteraard gaan wij wel digitaal markeren waar er urnen of lichamen begraven liggen, maar op de begraafplaats zelf zal je dat niet zien. [...] Het enige wat kan, is een vogelhuisje hangen aan één van de 72 kerselaars die we op de begraafplaats hebben aangeplant.'
  15. ↑ Domeinbos Isaekshoef te Rekem geopend als 1ste natuurbegraafplek van Vlaanderen. Gemeente Lanaken (aug 2022 bekeken)
  16. ↑ LOB
  17. ↑ Natuurbegraafplaats Het Wienerveeld
  18. ↑ Natuurbegraafplaats Laude
  19. ↑ Ravels krijgt natuurbegraafplaats van 250.000 euro. Het Nieuwsblad, 21 feb 2022
  20. ↑ VRT NWS, Merksplas gaat natuurbegraafplaats inrichten op site van voormalige landloperskolonie (25 april 2022).

Weblinks[bewerken | brontekst bewerken]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natuurbegraafplaats&oldid=66329574"