Noardeast-Fryslân

**Noardeast-Fryslân**
Gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland
COROP-gebied	Noord-Friesland
Coördinaten	53° 19′ NB, 5° 59′ OL
Algemeen
Oppervlakte	516,45 km²
- land	377,83 km²
- water	138,62 km²
Inwoners ; (31 januari 2023)	45.818? ; (121 inw./km²)
Bestuurscentrum	Dokkum
Politiek
Burgemeester (lijst)	Johannes Kramer (FNP)
Zetels; Gemeenteraad; CDA; FNP; S!N; ChristenUnie; VVD; PvdA; Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân; ELP-NEF	; 29; 7; 5; 5; 4; 3; 2; 2; ; 1
Economie
Gem. WOZ-waarde (2014)	€ 165.000
Overig
Postcode(s)	9073, 9074, 9100-9103, 9107, 9111, 9112, 9121-9125, 9131-9138, 9141-9148, 9150-9155, 9171-9178, 9256, 9290-9298, 9851-9853
CBS-code	1970
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	https://www.noardeast-fryslan.nl/
	; Bevolkingspiramide (2022)
Foto's
	Wierum naast de Waddenzee, Hegebeintum, Wânswert,; stadhuis en windmolens in Dokkum
Portaal	Nederland

Topografische kaart van de gemeente Noardeast-Fryslân

Noardeast-Fryslân, [’no.ətɪ.əst ’frislɔ:n]^? (Nederlandse vertaling: Noordoost-Friesland)^[1] is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 45.818 inwoners (31 januari 2023, bron: CBS) en is op 1 januari 2019 ontstaan uit de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadeel en Kollumerland en Nieuwkruisland.^[2]^[3] Binnen Friesland vormt de gemeente onderdeel van de streek Noordoost-Friesland.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

In eerste instantie was het de bedoeling dat in Noardeast-Fryslân een nog grotere nieuwe gemeente zou ontstaan uit de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. Sinds 1 januari 2017 zijn deze vier gemeenten ambtelijk gefuseerd. Dantumadiel deed echter niet mee met de bestuurlijke fusie en ging na de vorming van de nieuwe gemeente diensten afnemen zonder dat ze zelf een ambtelijk apparaat heeft.^[4]

Naam[bewerken | brontekst bewerken]

De naam werd op 30 maart 2017 gekozen door de drie gemeenteraden, na een referendum onder de bevolking waarbij de namen Dokkumerlân, en Ie- en Lauwerslân de andere twee kanshebbende namen waren.^[2]

Wapen[bewerken | brontekst bewerken]

Bij de gemeenteraadsvergadering van 2 januari 2019 onthulde waarnemend burgemeester Hayo Apotheker het nieuwe wapen van de gemeente. Het wapen toont bovenin twee golvende balken in blauw en daaronder geel, die aangeven dat het een kustgemeente betreft. Het overige deel is groen, beladen met een gouden ster, die voorkwam in de wapens van de drie oorspronkelijke gemeenten. Het wapen wordt gedekt door een Friese grietenijkroon. Deze is overgenomen van Kollumerland c.a. en Dongeradeel.^[5]

Plaatsen[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente bestaat uit de stad Dokkum en daarnaast 52 dorpen. Deels zijn de Friese namen de officiële, deels de Nederlandse. Op 10 september 2020 besloot de gemeenteraad unaniem tot het harmoniseren van de plaatsnamen door alle resterende Nederlandstalige namen ook een Friese naam te geven.^[6]. Dit ging in per 1 januari 2023, met uitzondering van Aalsum, Burum, Hiaure, Munnekezijl, Kollumerpomp, Waaxens en Warfstermolen. ^[7]

Stad en dorpen[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente bevinden zich de volgende officiële woonplaatsen (steden en dorpen):

Nederlandse naam	Friese naam	aantal inwoners
Aalsum	Ealsum	130
Anjum	Eanjum	1.155
Augsbuurt	Augsbuert-Lytsewâld	85
Birdaard	Burdaard	1.185
Blija	Blije	840
Bornwird	Boarnwert	120
Brantgum	Brantgum	245
Burum	Boerum	620
Dokkum	Dokkum	12.745
Ee	Ie	850
Engwierum	Ingwierrum	585
Ferwerd	Ferwert	1.780
Foudgum	Foudgum	75
Genum	Ginnum	90
Hallum	Hallum	2.680
Hantum	Hantum	400
Hantumeruitburen	Hantumerútbuorren	70
Hantumhuizen	Hantumhuzen	215
Hiaure	De Lytse Jouwer	70
Hogebeintum	Hegebeintum	85
Holwerd	Holwert	1.595
Janum	Jannum	40
Jislum	Jislum	65
Jouswier	Jouswier	45
Kollum	Kollum	5.720
Kollumerpomp	De Pomp of Kollumerpomp^[8]	435
Kollumerzwaag	Kollumersweach	2.975
Lichtaard	Lichtaard	90
Lioessens	Ljussens	380
Marrum	Marrum	1.420
Metslawier	Mitselwier	900
Munnekezijl	Muntsjesyl	500
Moddergat	Moddergat	225
Morra	Moarre	250
Nes	Nes	390
Niawier	Nijewier	370
Oosternijkerk	Easternijtsjerk	940
Oostmahorn (officeel: De Skâns-Oostmahorn)	De Skâns
Oostrum	Eastrum	190
Oudwoude	Aldwâld	815
Paesens	Peazens	230
Raard	Raard	215
Reitsum	Reitsum	125
Ternaard	Ternaard	1.295
Triemen	De Trieme	320
Veenklooster	Feankleaster	110
Waaxens	Waaksens	40
Wanswerd	Wânswert	220
Warfstermolen	Warfstermûne	205
Westergeest	Westergeast	610
Wetsens	Wetzens	55
Wierum	Wierum	315
Zwagerbosch	Sweagerbosk	560

Officieel Friestalige namen die afwijken van de Nederlandse vertaling zijn vetgedrukt weergegeven.^[9]^[10] In alle andere gevallen is de Nederlandse naam officieel of zijn de namen in beide talen gelijk.

Naast deze officiële woonplaatsen zijn er nog een aantal dorpen die (nog) geen officiële woonplaats zijn of buurtschappen die ook wel dorp worden genoemd: Ezumazijl, Tiltjeburen en Westernijkerk.

Buurtschappen[bewerken | brontekst bewerken]

Naast de officiële plaatsen en enkele andere bevinden bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

Daarnaast ligt een stuk van de streek Wildpad in de gemeente, het grootste deel ligt in de gemeente Achtkarspelen, die op 28 maart 2019 besloot dat er eigen plaatsnaamborden komen.

Wateren[bewerken | brontekst bewerken]

De Kollumerzwaagstervaart

In de provincie Friesland zijn in veel gemeenten, waaronder de gemeente Noardeast-Fryslân, de Friese namen van de oppervlaktewateren de officiële namen.^[11]

Meren en poelen[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente bevinden zich de volgende meren en poelen:

Nederlandse naam	Officiële naam
Alde Dobbe	Alde Dobbe
Geestmermeer	Geastmer Mar
Lauwersmeer	Lauwersmeer
Mallegraafsgat	Mâlegraafsgat
Oosterdobbe	Easterdobbe
Westerdobbe	Westerdobbe
Zandwielen	Sânwielen

Rivieren, kanalen en sloten[bewerken | brontekst bewerken]

Diverse kanalen, sloten en watergangen in de gemeente zijn:

Nederlandse naam	Officiële naam
Aalsumervaart	Ealsumer Feart
Anjumeropvaart	Eanjumer Opfeart
Baantjegracht	Baantsjegracht
Binnensluis	Binnenslús
Blijaërvaart	Blijer Feart
Burumervaart	Boerumer Faart
Burmaniavaart	Burmaniafeart
Contributievaart	Kontribúsjefeart
Dijkvaart	Dyksfeart
Dijkstervaart	Dykster Feart
Dokkumerdiep	Dokkumer Djip
Dokkumergrootdiep	Dokkumer Grutdjip
Dokkumer Ee	Dokkumer Ie
Drie Pypstergracht	Drypypstergracht
Dwarsmeer	Dwarsmear
Dwarsried	Dwarsryd
Eesteropvaart	Iester Ryd
Finkumervaart	Feinsumer Feart
Ferwerdervaart	Ferwerter Feart
Foudgumervaart	Foudgumer Feart
Genumer Opvaart	Ginnumer Feart
Hallumertrekvaart	Hallumer Feart
Hallumerhoekstervaart	Hallumerhoekster Feart
Hantumervaart	Hantumer Feart
Hantumhuistervaart	Hantumhúster Feart
Hardrijdersgracht	Hardridersgracht
Heerenwegstervaart	Hearreweister Feart
Hijumervaart	Hijumer Feart
Hoge Herenwegstervaart	Hege Hearreweister Feart
Holwerdervaart	Holwerter Feart
De Hulp	De Hulp
Jellegat (Jaarlasloot)	Jellegat
Jislumervaart	Jislumer Feart
De Jordaan	De Jordaan
Keegensterried	Keegenster Ryd
Ketelvaart	Tsjettelfeart
Koevaart	Kuorfeart
Kollumerzwaagstervaart	Sweager Feart
Lauwers	De Lauwers
Marrumervaart	Marrumer Feart
Meersloot	Marsleat

Nederlandse naam	Officiële naam
Miedvaart	Miedfeart
Moersloot	Moerssleat
Morrastervaart	Moarster Feart
Muizenrid	Mûzerid
Nesseropvaart	Nesser Opfeart
Niawiersteropvaart	Nijwierster Opfeart
Nieuwe Zwemmer	Nije Swemmer
Nieuwe Vaart	Nije Feart
Nieuwlandsried	Nijlandsryd
Noordergracht	Noardergracht
Oostrumer Opvaart	Eastrumer Opfeart
Oud Dokkumerdiep	Alde Lunen
Ouddiep	Alddjip
Oude Hulp	Alde Hulp
Oude Beyried	Beiryd
Oude Peasens	Alde Peazens
Oude Meer	Aldmear
Oude Ried	Alde Ryd
Oude Zwemmer	Aldswemmer
Olde Lauwers	Olde Lauwers
Oudlandsried	Oldlansryd
Paesens	De Peazens
Parkstergracht	Parkstergracht
Petsleat	Petsleat
Pompsterried	Pompster Ryd
Raardervaart	Raarder Feart
De Rijd	De Ryd
Rijpstervaart	Rypster Feart
Stroobossertrekvaart	Strobosser Trekfeart
Stroomkanaal Willem Lorésluis	Streamkanaal Willem Loréslûs
Ternaardervaart	Ternaarder Feart
De Traan	De Traan
Verbindingkanaal	Ferbiningskanaal
Wierumeropvaart	Wierumer Opfeart
Woudvaart	Wâldfeart
Zijlsterrijd	Sylster Ryd
Zuidergracht	Sudergracht
Zuider Ee	Suderie
Zwadde	De Swadde
Zwaddesloot	Swaddesleat

Gemeentebestuur[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeenteraad van Noardeast-Fryslân bestaat uit 29 zetels, en heeft de volgende samenstelling:

Partij	2019	2022
FNP	5	8
S!N	4	7
CDA	7	4
ChristenUnie	4	4
PvdA	3	2
Belang Van Nederland	-	2
VVD	3	1
Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân	2	1
BVNL Noardeast-Fryslân Actief Lokaal	1 1	-
Waddenpartij	-	-
Totaal	29	29

Ontwikkeling van het bevolkingsaantal[bewerken | brontekst bewerken]

1 januari 2005: 47 195 inwoners**
1 januari 2015: 45 556 inwoners**
1 januari 2017: 45 463 inwoners**
1 januari 2018: 45 287 inwoners**
1 januari 2019: 45 181 inwoners
1 oktober 2019: 45 274 inwoners
1 augustus 2020: 45 433 inwoners
31 januari 2022: 45 601 inwoners

(** bevolking Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland bij elkaar opgeteld, bron: CBS Statline)

Taal[bewerken | brontekst bewerken]

Op het grondgebied van de gemeente wordt voornamelijk Fries gesproken.^[12] De gemeente is de enige in de provincie Friesland waar naast het Fries en het Nederlands ook een Gronings dialect gesproken wordt: in de dorpen Kollumerpomp, Munnekezijl, Warfstermolen en Burum wordt Kollumerlands of Kollumerpompsters gesproken.

Monumenten[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente kent de volgende rijksmonumenten en oorlogsmonumenten.

Zusterplaatsen[bewerken | brontekst bewerken]

Fulda (Duitsland)
Vlag van Verenigd Koninkrijk Crediton (Verenigd Koninkrijk)

Aangrenzende gemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

Aangrenzende gemeenten
Ameland		Schiermonnikoog

Waadhoeke		Het Hogeland GR Westerkwartier GR

Leeuwarden Tietjerksteradeel	Dantumadeel	Achtkarspelen

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Noardeast-Fryslân van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Friese namen, taalunie.org
↑ ^a ^b 'Noardeast-Fryslân' nieuwe gemeentenaam, Gemeentesite Kollumerland ca. (gearchiveerd)
↑ Wet van 11 juli 2018 tot samenvoeging van de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland en Nieuwkruisland, Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, 2018
↑ Nieuwsbericht Dockumer Courant^{[dode link]}
↑ Gemeentewapen Noardeast Fryslân, Omrop Fryslân, 2 januari 2019
↑ Fierant, Tim, Noardeast-Fryslân krijgt Friese plaatsnamen. Leeuwarder Courant (10 september 2020). Geraadpleegd op 10 september 2020.
↑ 22 dorpen in Friesland hebben vanaf nu een Friese naam. nos.nl (1 januari 2023). Geraadpleegd op 1 januari 2023.
↑ Waldnet.nl
↑ Veel gestelde vragen over Friese plaatsnamen. Provinsje Fryslân. Gearchiveerd op 15 mei 2019. Geraadpleegd op 14 juni 2020.
↑ Ferwerderadiel. Plaatsengids.nl. Geraadpleegd op 14 juni 2020.
↑ Waternamenkaart, Provinsje Fryslân
↑ Taalatlas Fries 2020, Provincie Fryslân, 2020

[1] Friese namen, taalunie.org

[Noardeast_Fryslân_nieuwe_gemeentenaam-2] 'Noardeast-Fryslân' nieuwe gemeentenaam, Gemeentesite Kollumerland ca. (gearchiveerd)

[3] Wet van 11 juli 2018 tot samenvoeging van de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland en Nieuwkruisland, Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, 2018

[4] Nieuwsbericht Dockumer Courant^{[dode link]}

[5] Gemeentewapen Noardeast Fryslân, Omrop Fryslân, 2 januari 2019

[6] Fierant, Tim, Noardeast-Fryslân krijgt Friese plaatsnamen. Leeuwarder Courant (10 september 2020). Geraadpleegd op 10 september 2020.

[7] 22 dorpen in Friesland hebben vanaf nu een Friese naam. nos.nl (1 januari 2023). Geraadpleegd op 1 januari 2023.

[8] Waldnet.nl

[9] Veel gestelde vragen over Friese plaatsnamen. Provinsje Fryslân. Gearchiveerd op 15 mei 2019. Geraadpleegd op 14 juni 2020.

[10] Ferwerderadiel. Plaatsengids.nl. Geraadpleegd op 14 juni 2020.

[11] Waternamenkaart, Provinsje Fryslân

[12] Taalatlas Fries 2020, Provincie Fryslân, 2020

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]