Pantyrannosauria
De Pantyrannosauria zijn een groep theropode dinosauriërs, behorende tot de Tyrannosauroidea.
In het begin van de eenentwintigste eeuw werd het in toenemende mate duidelijk dat de Proceratosauridae tot de Tyrannosauroidea behoorden. Dat maakte het nuttig om over een begrip te beschikken voor de tyrannosauroïden in traditionele zin, zonder de proceratosauriden.
In 2018 definieerden Rafael Delcourt en Orlando Nelson Grillo een klade Pantyrannosauria als de groep omvattende Tyrannosaurus rex Osborn, 1905 en Dilong paradoxus Xu et al., 2004, en alle soorten nauwer verwant aan Tyrannosaurus of Dilong dan aan Proceratosaurus bradleyi Woodward, 1910.
De naam verbindt aan Tyrannosauria het Griekse voorvoegsel pan, "alles". De naam is wat verwarrend omdat bij fylogenetische definities pan~ typisch gebruikt wordt om kladen aan te duiden die veel ruimer zijn dan het kernbegrip en hier juist toegepast wordt om een engere groep aan te geven. Het "pan" duidt dan ook niet op dit gebruik maar verwijst naar het feit dat de Pantyrannosauria "kosmopolitisch" zijn want op bijna "alle" continenten aangetroffen; de uitzonderingen zijn Afrika en Antarctica.
Ook het bereik in de tijd is ruim. De oudste bekende pantyrannosauriër was in 2018 Stokesosaurus uit de late Jura, Kimmeridgien, van Noord-Amerika; de jongste Tyrannosaurus uit het late Krijt, het late Maastrichtien.
De naamgevers gaven drie synapomorfieën, gedeelde nieuwe eigenschappen, van de groep. Het darmbeen heeft een horizontale lengte die minder dan 2,8 maal de verticale hoogte in zijaanzicht boven het heupgewricht bedraagt, terwijl de algehele vorm van het darmbeen ovaal is. Bij het darmbeen is de verticale rechte richel op de buitenzijde boven het heupgewicht kort en eindigt op de bovenrand of op de onderzijde van het omkrullende gedeelte daarvan. De punt van het beenblad van de voorrand van het zitbeen is hoog geplaatst.
Het volgende kladogram toont de indeling van de Tyrannosauroidea na de introductie van de nieuwe begrippen Pantyrannosauria en de gelijktijdig benoemde Eutyrannosauria.
| Tyrannosauroidea |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small}
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Rafael Delcourt & Orlando Nelson Grillo, 2018, "Tyrannosauroids from the Southern Hemisphere: Implications for biogeography, evolution, and taxonomy", Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 511: 379-387