Pattimura

Thomas Matulessy (ook Thomas Matulesi en Thomas Matulesia) (1782/1783-16 december 1817), bekend als Pattimura Muda (Jonge Grootmoedige Bevelhebber), Pattimura en Kapitan Pattimura (Kapitein Pattimura), was een voormalige Molukse sergeant-majoor die in 1817 een opstand leidde tegen de Nederlandse bezetting op het eiland Saparua bij Ambon op de Molukken. Sinds 1973 is hij officieel een nationale held van Indonesië. Het vliegveld op Ambon is naar hem vernoemd, evenals een universiteit.

Biografie

Pattimura werd geboren als Thomas Matulessy op 8 juni 1783 in Saparua, Maluku; Pattimura's naam is zijn pseudoniem. Thomas was een vrome christelijke protestantse gelovige. Zijn ouders zijn Frans Matulessia en Fransina Tilahoi, en hij heeft een jongere broer genaamd Yohanis. In 1810 werd de archipel Maluku overgenomen van Nederlandse koloniale overheersing door de Britten. Mattulessi kreeg militaire training van British Army en bereikte de rang van sergeant-majoor.

Pattimura diende in het Britse bezettingsleger waar hij opklom tot sergeant-majoor. Na de overgang van het Britse naar het Nederlandse bestuur werd het door de Britten op de Molukken opgeleide leger van vierhonderd voornamelijk Molukse soldaten ontbonden. Pattimura en zijn voormalige soldaten waren bang dat ze door de Nederlanders naar Java werden overgebracht en vluchtten naar het eilandje Saparua.

Bij protesten tegen de hervormingen van de Nederlandse resident op Saparua, Johannes Rudolph van den Berg, werd Matulessy uit de kringen van het voormalige legertje als aanvoerder gekozen. Op 3 mei 1817 werd tot een gewapende opstand besloten. Van den Berg werd gewaarschuwd, maar geloofde de boodschapper niet en liet hem met een rotanstok afranselen.

De inlandse bevolking stelde zich achter de opstand op en op 17 mei 1817 werd als eerste verzetsdaad de postprauw bij Porto geplunderd. Pattimura en zijn opstandelingen namen vervolgens Fort Duurstede in, het Nederlandse fort ter plaatse, waarbij de resident, zijn echtgenote, jongste drie kinderen en de gouvernante van het gezin samen met het garnizoen van 19 soldaten werden vermoord. Het oudste kind, de zesjarige Jean Lubbert, werd voor dood achtergelaten, overleefde en werd uiteindelijk gevangen genomen door de opstandelingen. Pattimura gaf op uitdrukkelijk verzoek van een inlander toestemming hem in leven te houden. Een Nederlands detachement van 242 soldaten dat vanaf Ambon naar Saparua werd gestuurd werd vrijwel uitgemoord. Pattimura droeg later de epauletten van de eveneens vermoorde commandant van deze expeditie, majoor Beetjes. Na een half jaar stuurden de Nederlanders twee militaire expedities. De inlanders werden verslagen en Pattimura werd op 12 november 1817 gevangen genomen. Op 16 december 1817 werd hij opgehangen. Jean Lubbert werd gedwongen de executie bij te wonen.

Pattimura werd in 1973 door de Indonesische regering tot nationale held aangewezen. Elk jaar op 15 mei is het Pattimura-dag. Nabij de plek waar hij opgehangen werd, staat een standbeeld van hem.

Door de Molukse gemeenschap wereldwijd wordt hij gezien als een held van het Molukse volk en geen held van Indonesië. Indonesië bestond op dat moment ook niet. De gehele Archipel bestond uit soevereine gebieden en eilanden, die werden bezet door Nederland.

Vernoemingen

• Het vliegveld van Ambon heet Pattimura
• Op de Molukken is een universiteit vernoemd naar Pattimura
• Pattimura staat op het bankbiljet van 1000 Indonesische roepia
• In Wierden is een straat in de Molukse wijk vernoemd naar Pattimura