Peperstraat

Peperstraat is een vaak voorkomende straatnaam in België en Nederland. In totaal zijn er 108 huidige straten bekend. Deze straten zijn ongelijk verdeeld over de verschillende provincies. Ook in Wormhout, Frans-Vlaanderen is er een “Pepersstraete” bekend.

Geschiedenis

In het verleden waren er nog meer Peperstraten in Nederland en Vlaanderen. De naamsveranderingen waren een gevolg van gemeentefusies, van eenvormige benaming of herbenoeming naar een belangrijke inwoner. Er waren vroeger onder meer Peperstraten in Kortrijk, in Roeselare, in Megen en in Mechelen . Daarnaast waren er ook , nu verdwenen, historische vermeldingen in Blankenberge (1697), Bousbecque (1602), Spiere-Helkijn (1779), Harelbeke (1902), Meulebeke (1614), Ieper (1283), Moerkerke (1846), Bergues (1580), Oostvleteren (1688).

Naamgeving

Over de oorsprong van de naam bestaan veel vermoedens:

• Het vermoeden dat er een lokale banketbakker woonde die peperkoeken maakte (Venlo)
• Het vermoeden dat er een inwoner met de naam 'Peper' woonde (Peperstraat (Brugge))
• De aanwezigheid van een molen zonder wieken die daardoor op een peperbus lijkt (Elsloo)
• De aanwezigheid eertijds van paardenhandelaren die zich met peper zouden laten betalen (Peperstraat (Groningen))
• Het vermoeden dat er specerijen werden verhandeld (Grevenbicht) (Zaandam)
• Het vermoeden dat de straat ooit naar een verder afgelegen Peperleen zou geleid hebben (Heule)
• Het vermoeden dat de wat rijkere burgers er gewoond zouden hebben (Oosterend)
• Een vaak aangehaalde verklaring werd voorgesteld door J.I. de Groot. De volksnaam voor Schoenoplectus lacustris (Mattenbies) is 'peper'; deze plant groeit langs de oevers van meren en rivieren. De mattenbies werd in de middeleeuwen veel gebruikt voor allerlei soorten vlechtwerk, zoals biezen manden, zitten van stoelen en krukjes, en matten. Ook René Dings noemt deze verklaring, gelet op het veelvuldig voorkomen en de ouderdom van deze straatnaam (lang voor de peperhandel) als zeer waarschijnlijk. Enkele oude vermeldingen : Enkhuizen (1533), Amersfoort (1469), Groningen (1386), Delft (1374), 's Hertogenbosch (1303), Geel (1430), Oisterwijk (1525), Gent (1291) en hun ligging in historische kernen bevestigen dit. En ook Van Dyck stelde dat een Peperstraat zou verwijzen naar een drassige bodem.

• Van de Peperstraat in Amsterdam staat wel vast dat die is genoemd naar de peperwerf, die op die plaats van de straat lag.

Verspreiding

België

Vlaanderen (46)

• 7 in de provincie Antwerpen: Achterbos (Mol), Geel, Hoogstraten, Lier, Retie, Rumst, Schelle;
• 2 in de provincie Limburg: Diepenbeek, Millen (Riemst);
• 20 in de provincie Oost-Vlaanderen: Aalst, Bachte-Maria-Leerne (Deinze), Beveren-Waas, Eeklo, Gent, Hamme, Kalken (Laarne), Moregem (Wortegem-Petegem), Nederzwalm (Zwalm), Nieuwkerken (Sint Niklaas) , Overschelde (Wetteren), Ronse, Rupelmonde (Kruibeke), Scheldewindeke (Oosterzele), Herzele, Sint-Niklaas, Vurste (Gavere), Zandbergen (Geraardsbergen), Zelzate, Zingem;
• 10 in de provincie West-Vlaanderen: Brugge, Geluwe (Wervik), Gullegem (Wevelgem), Heule (Kortrijk), Langemark (Langemark-Poelkapelle), Lichtervelde, Poperinge, Reninge (Lo-Reninge), Snaaskerke (Gistel), Tielt;
• 7 in de provincie Vlaams-Brabant: Kampenhout, Erps-Kwerps (Kortenberg), Langdorp (Aarschot), Merchtem, Tervuren, Tienen, Vilvoorde;

Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1)

• Brussel (stad)

Wallonië (0)

De naam Peperstraat komt niet voor in het Waals Gewest.

Nederland (61)

• 1 in de provincie Drenthe: Diever (Westerveld);
• 1 in de provincie Flevoland: Almere Stad;
• 4 in de provincie Friesland: Elsloo (Ooststellingwerf), Leeuwarden, Oudeschoot (Heerenveen), Sneek;
• 10 in de provincie Gelderland: Aalten, Bruchem (Zaltbommel), Buren, Gameren (Zaltbommel), Hedel (Maasdriel), Herwijnen (West Betuwe), Huissen (Lingewaard), Oosterhout (Nijmegen), Ophemert (West Betuwe), Waardenburg (West Betuwe);
• 2 in de provincie Groningen: Godlinze (Delfzijl), Groningen;
• 3 in de provincie Limburg: Grevenbicht (Sittard-Geleen), Sevenum (Horst aan de Maas), Venlo (stad);
• 12 in de provincie Noord-Brabant: Eindhoven, Haren(Oss), Kaatsheuvel (Loon op Zand), Oijen (Oss), Oirschot, Oisterwijk, Oss, Ravenstein (Oss), Uden, Valkenswaard, Vught;
• 14 in de provincie Noord-Holland: Alkmaar, Amsterdam, Beverwijk, Bovenkarspel (Stede Broec), Egmond-Binnen (Bergen), Enkhuizen, Haarlem, Hoorn, Naarden (Gooise Meren), Oosterend (Texel), Purmerend, Zaandam (Zaanstad);
• 4 in de provincie Utrecht): Amersfoort, Montfoort, Oudewater, Wijk bij Duurstede;
• 1 in de provincie Zeeland: Kloetinge (Goes);
• 10 in de provincie Zuid-Holland: Ameide (Vijfherenlanden), Delft, Haastrecht (Krimpenerwaard), Hellevoetsluis, Katwijk aan den Rijn (Katwijk), Oud-Alblas (Molenlanden), Oud-Beijerland (Hoeksche Waard), Simonshaven (Nissewaard), Vlaardingen, Voorhout (Teylingen)

Peperstraat in Oss (april 2019)

Zie ook

• Peperstraat (Brugge)
• Peperstraat (Groningen)
• Peperstraat (Heule-Kortrijk)
• Peperstraat (Venlo)
• Peperstraat (Zaandam)

Bronnen, noten en/of referenties

• I. DE GROOT, Het woord 'peper' in straat en veldnamen, 's Hertogenbosch, januari 1986, Handschrift no 8 in GAA
• René DINGS, Over straatnamen met name. Waarom onze straten heten zoals ze heten, Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 2017.p.177-179
• A. SCHOUTEET, De straatnamen van Brugge, Oorsprong en betekenis, , Brugge, 1977
• A.H. VAN DYCK, Het toponiem Peperstraat, Eigens Schoons en de Brabander, XL , 196-197
• Egied VAN HOONACKER, Duizend Kortrijkse straten, Kortrijk, 1986, p.374-375
• Karel DE FLOU, Woordenboek der Toponymie van Westelijk Vlaanderen (p.593-599), Brugge, Deel 12, Brugge, 1931.
• Corrie TIMMER, Portret van een dorp, p.47, Oosterend ,2003
• HEEMKUNDIGE KRING “MEGEN, HAREN EN MACHAREN” Heemkundig Periodiek (p.1137), juli 2015

---