Prefix (scheikunde)
In de scheikunde wordt bij de naamgeving van chemische verbindingen gebruikgemaakt van prefixen of voorvoegsels. Deze voorvoegsels hebben vooral een Griekse of Latijnse herkomst, maar er bestaan ook enkele Arabische prefixen. Deze laatste zijn een restant van de vele bijdragen van Arabische wetenschappers aan de alchemie, tijdens de middeleeuwen. Dit artikel rangschikt de meeste scheikundige prefixen.
Numerieke prefixen[bewerken | brontekst bewerken]
De numerieke prefixen duiden in de scheikunde op een aantal atomen of atoomgroepen. De meeste van deze prefixen zijn aan het Grieks ontleend.
Prefix Betekenis Mono Een Di Twee Tri Drie Tetra Vier Penta Vijf Hexa Zes Hepta Zeven Octa Acht Nona Negen Deca Tien Undeca Elf Dodeca Twaalf
Als een numerieke aanduiding een atoom of atoomgroep betreft die reeds een Grieks numeriek prefix in zich draagt, wordt gebruikgemaakt van onderstaande prefixen:
Prefix Betekenis Bis Twee Tris Drie Tetrakis Vier Pentakis Vijf Hexakis Zes Heptakis Zeven Octakis Acht Nonakis Negen Decakis Tien
Het prefix bi- geeft aan dat het gaat om een waterstofzout.
Prefixen van lineaire verbindingen[bewerken | brontekst bewerken]
Lineaire verbindingen, zoals alkanen, alkenen en alkynen, worden met specifieke prefixen aangeduid, die aangeven hoeveel koolstofatomen de koolstofketen bevat.
Prefix Aantal koolstofatomen Meth- Een Eth- Twee Prop- Drie But- Vier Pent- Vijf Hex- Zes Hept- Zeven Oct- Acht Non- Negen Dec- Tien Undec- Elf Dodec- Twaalf Tridec- Dertien Tetradec- Veertien Pentadec- Vijftien Eicos- Twintig Triacont- Dertig
Prefixen van cyclische verbindingen[bewerken | brontekst bewerken]
Cyclische verbindingen worden vaak met het prefix cyclo- aangeduid, om erop te wijzen dat de structuur een ring bevat. Meerdere ringen kunnen met de numerieke prefixen worden aangeduid: bicyclo- (twee ringstructuren), tricyclo- (drie ringstructuren), enz.
Sommige aromatische verbindingen die afgeleid zijn van benzeen, kunnen aangeduid worden met het prefix benzo-. Dit is voornamelijk het geval bij de nomenclatuur van de polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK).
Prefixen ter aanduiding van functionele groepen[bewerken | brontekst bewerken]
De meest uitgebreide groep aan scheikundige prefixen is die ter aanduiding van de verschillende functionele groepen in de organische chemie.
Algemeen[bewerken | brontekst bewerken]
Aantal koolstofatomen Prefix Algemene naam
voor het alcoholAlgemene naam
voor het aldehydeAlgemene naam
voor het carbonzuur1 Meth- Methylalcohol Formaldehyde Methaanzuur 2 Eth- Ethylalcohol Acetaldehyde Etheenzuur 3 Prop- Propylalcohol Propionaldehyde Propionzuur 4 But- Butylalcohol Butyraldehyde Butaanzuur 5 Pent- Amylalcohol Valeraldehyde Valeriaanzuur 6 Hex- - Caproaldehyde Capronzuur 7 Hept- Enanthylalcohol Enanthaldehyde Enanthaanzuur 8 Oct- Caprylalcohol Caprylaldehyde Caprylzuur 9 Non- - Pelargonaldehyde Pelargonzuur 10 Dec- Capricalcohol Capraldehyde Caprinezuur 12 Dodec- Laurylalcohol Lauraldehyde Laurinezuur 14 Tetradec- - Myristaldehyde Myristinezuur 16 Hexadec- Cetylalcohol Palmitaldehyde Palmitinezuur 17 Heptadec- - - Margarinezuur 18 Octadec- Stearylalcohol Stearaldehyde Stearinezuur 20 Icos- Arachidylalcohol - Arachidinezuur 22 Docos- Behenylalcohol - Beheninezuur 24 Tetracos- Lignocerylalcohol - Lignocerinezuur 26 Hexacos- Cerotinylalcohol - Cerotininezuur 28 Octacos- - - Octacosaanzuur 30 Triacont- Melissylalcohol - Melissinezuur
Andere prefixen[bewerken | brontekst bewerken]
- Ortho-: geeft een 1,2-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
- Meta-: geeft een 1,3-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
- Para-: geeft een 1,4-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
- Iso-
- Sec- (afkorting van secundair)
- Tert- (afkorting van tertiair)
- Per-: duidt op het feit dat alle waterstofatomen in een organische verbinding zijn vervangen door één ander soort substituent
- Kis-: duidt op een x-aantal substituenten
- Pyro-: duidt op een dimeer zuuranhydride
- Nor-: duidt op een verbinding waarbij een of twee methylgroepen zijn vervangen door een waterstofatoom, of waarbij een methyleengroep is weggelaten[1]
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
| Bronnen, noten en/of referenties |