Romani ite domum

ROMANI ITE DOMVM geschreven op een deur in het Hull and East Riding Museum in Kingston upon Hull, als verwijzing naar de scène.

Romani ite domum (Romeinen ga naar huis) is de gecorrigeerde zin in het Latijn voor de graffiti: Romanes eunt domus, deze zin is bekend geworden door een scène uit de film: Monty Python's Life of Brian.

Monty Python's Life of Brian[bewerken | brontekst bewerken]

De scène betreft een interactie tussen een in Judea gestationeerde Romeinse centurion (John Cleese) en de joodse Brian Cohen (Graham Chapman). Brian wordt betrapt, door de centurion, op het bekladden van het paleis, van de Romeinse prefect Pontius Pilatus. Hij heeft op de paleismuur de foutieve Latijnse tekst: "Romanes eunt domus" geschreven, dat letterlijk betekent: "Mensen genaamd 'Romanes' zij gaan naar het huis". Brian vreest voor zijn leven, maar de centurion corrigeert, op hardhandige manier, de zin samen met Brian. Waarna Brian de opdracht krijgt om voor straf, de correcte zin, Romani ite domum, 100 keer op de paleismuur te schrijven voor zonsopkomst, op straffe van castratie met een zwaard.^[1]

De grammatica[bewerken | brontekst bewerken]

Brian wil de Romeinen oproepen naar huis te gaan. Hij gebruikt Romanes om de romeinen aan te spreken, dit is de enkelvoudsvorm van de vocatief plus de letter 's'. Dit is fout, hij moet wel de vocatief gebruiken, maar dan in de meervoudsvorm. Brian moet dus de simplex rōmānus, verbuigen naar de meervoudsvorm van de vocatief, dit is: rōmānī.
Het Latijnse werkwoord: eō, betekent: gaan in het Nederlands. Brian heeft in zijn zin de werkwoordvervoeging eunt gebruikt, dit is de vervoeging in de 3e persoon meervoud, in de onvoltooid tegenwoordige tijd (Tegenwoordige tijd). Echter, Brian beschrijft niet dat de Romeinen naar huis gaan — waarvoor eunt overigens wel een geschikte vervoeging zou zijn. In tegendeel, hij beveelt hen naar huis te gaan. Hij dient dus de imperatief (gebiedende wijs) te gebruiken om zijn bevel correct over te brengen. In de werkwoordsvervoeging, in het Engels en in het Nederlands, is de vervoeging van de gebiedende wijs altijd gelijk aan de 1e persoon enkelvoud, ook bekend als de: ik-vorm van de persoonsvorm, in de onvoltooid tegenwoordige tijd. In het Latijn is dit complexer. In het Latijn dient men voor de imperatief, te kiezen tussen: enkelvoud of meervoud; voor elke grammaticale persoon. Dan moet worden gekozen uit de actieve of passieve vorm, in de tegenwoordige of de toekomende tijd. Brian had moeten kiezen voor: de gebiedende wijs, vervoegd in de 2e persoon meervoud, in de actieve tegenwoordige tijd; dit is: ite.
Het zelfstandig naamwoord domus, betekent huis, het is verbogen naar de nominatief en gelijk aan de simplex. Echter, Brian beveelt de Romeinen naar huis te gaan. Huis is hier dus gelijk aan het lijdend voorwerp, de actie van de persoonsvorm beïnvloedt immers altijd het lijdend voorwerp. In naamvalstalen staat de accusatief gelijk aan het lijdend voorwerp. Het gaat hier niet letterlijk om een huis, maar om een thuis, die is voor alle Romeinen gelijk en dus dient Brian de enkelvoudsvorm van de accusatief te gebruiken, dit is: domum.

Foutjes in de scène[bewerken | brontekst bewerken]

Cleese, als de centurion, draagt geen centurionhelm; hij draagt een helm die meer weg heeft van de helm van een Romeinse generaal.^[2]
De letter 'U' bestond nog niet ten tijde van het Romeinse Rijk, voor de U-klank [y, yː]^? werd de 'V' gebruikt; tevens werden spaties alleen gebruikt tussen zinnen. De centurion had in capitalis rustica moeten schrijven, dus: ROMANI·ITE·DOMVM.^[2]
In de scène zegt Cleese, als de centurion, dat domus moet worden verbogen naar de locatief. Dit klopt niet, want de locatief wordt enkel gebruikt om een object of gebeurtenis in een bepaalde plaats, in een locatie, in een ruimte of in een object te beschrijven; daarvan is in de zin Romani ite domum geen sprake. Brian beveelt de Romeinen naar huis en dus dient hij de accusatief van plaats te gebruiken, hierdoor vervalt ook het voorzetsel: ad. In de scène wordt overigens wel de juiste verbuiging gebruikt, de accusatief in de enkelvoudsvorm: domum. De locatief in de enkelvoudsvorm, zoals werd gesuggereerd in de scène, is: domī^[2]