Schietpartij op de Dam op 7 mei 1945
Op 7 mei 1945, twee dagen na de capitulatie, werd de Bevrijding gevierd op de Dam in Amsterdam. Om 15.00 uur werd er geschoten door Duitse zeemiliciens vanaf het dak van De Groote Club. Hierbij vielen enkele tientallen doden en meer dan 100 gewonden.[2]
Bevrijdingsfeest
Op 5 mei 1945 had het Duitse leger in Nederland gecapituleerd, wat het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende voor Nederland. Twee dagen na de Bevrijding, op 7 mei, is het feest op de Dam in Amsterdam. Duizenden mensen hebben zich verzameld om de Canadese bevrijders te verwelkomen, die op die dag verwacht worden.[3] Muziek klonk uit draaiorgel “Het Snotneusje” en mensen dansten in het rond. Na jaren van onderdrukking dacht de menigte niet meer bang te hoeven zijn. De stad is echter nog vol met gewapende Duitse militairen.[4]
De schietpartij
De grote vreugde veranderde in paniek en angst toen er plotseling op de mensenmassa werd geschoten vanuit De Groote Club.[5] Rond 15.00 uur schoten Duitse militairen van de Kriegsmarine om nog steeds niet duidelijke redenen op de feestende menigte. Er ontstond paniek en de burgers vluchtten alle kanten op. Velen probeerden zichzelf in veiligheid te brengen door naar het Damrak en de aanliggende straten te rennen.[6] Een aantal mensen zocht dekking achter lantaarnpalen, een tweetal kleine kiosken en het draaiorgeltje, maar verder gaf het grote plein bijna geen mogelijkheid om te schuilen. Een bloedbad was het gevolg. Er vielen volgens lang gehanteerde officiële cijfers tweeëntwintig, maar volgens in 2013 aan het licht gekomen feiten aanzienlijk meer,[2] dodelijke slachtoffers en er waren ruim honderd gewonden. Ze werden door kogels geraakt of onder de voet gelopen.
De Nederlandse majoor Carel Frederik Overhoff die Gewestelijk Commandant van het strijdend gedeelte der Binnenlandse Strijdkrachten, Gewest 10, te Amsterdam was, heeft met gevaar voor eigen leven tijdens de schietpartij ingegrepen. Hij heeft, zo staat in de voordracht voor de (later ingetrokken) Militaire Willems-Orde, "met gevaar voor eigen leven, op een motor met zijspan gezeten, alleen vergezeld door een Duitse officier en een wachtmeester der Koninklijke Marechaussee, als bestuurder, door zijn persoonlijk krachtig en kordaat optreden en door zich moedig tussen de vurenden te begeven, waarbij de bestuurder van het motorrijwiel vlak voor hem dodelijk werd getroffen, het vuren door beide partijen doen staken en de orde hersteld, door welk moedig en beleidvol optreden Amsterdam gespaard bleef voor een noodlottiger omvang of verscherping van dit incident, dat aan de burgerij reeds een aantal van ongeveer twintig doden en honderd en twintig gewonden had gekost".
Tegelijkertijd of kort na deze schietpartij op de Dam vond er ook een schietpartij plaats bij het Victoriahotel op de hoek van het Damrak en de Prins Hendrikkade. Schutters hier waren in het hotel gelegerde leden van de SS. Aan het Victoriahotel (zijde Prins Hendrikkade) is ter herinnering een gedenkplaat opgehangen. Ook aan deze schietpartij wist Overhoff een eind te maken. Uit de gedenkplaat is af te leiden dat de wachtmeester van de Koninklijke Marechaussee hier sneuvelde.
Motieven schutters
Het is niet duidelijk waarom de Duitse militairen begonnen te schieten. Er zijn verschillende theorieën. Er wordt bijvoorbeeld beweerd dat een Duitse soldaat zich verzette, omdat een lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) hem wilde ontwapenen.[7]
Een andere bron sluit daar in redelijke mate bij aan. Het feest werd gadegeslagen door een aantal Duitse zeemiliciens op het dak van De Groote Club. Er zouden op een zeker moment twee Duitse militairen op de hoek van de Paleisstraat en de Spuistraat door leden van de BS zijn aangehouden. Ze werden gesommeerd om hun wapens over te dragen, waarop een van hen weigerde. Hij werd neergeschoten, waarna de Duitsers op De Groote Club begonnen te schieten in de richting van de BS'ers die dat deden.
Vanaf het Rokin en de Nieuwendijk begonnen andere leden van de BS vervolgens te schieten op de Duitsers, waarna deze met allerhande wapens terugschoten. De menigte op de Dam vluchtte in paniek uiteen, waarbij een aantal van hen in het schootsveld terecht kwam of onder de voet werd gelopen.[8] Het probleem bij deze theorie is, dat deze aanhouding niet te zien zou zijn geweest vanuit De Groote Club.[9]
Er is ook een verhaal over gefrustreerde dronken soldaten. Ze zouden hun verlies niet hebben kunnen dragen of woedend zijn geweest vanwege de eerder genoemde arrestatie. Een andere mogelijkheid zou kunnen zijn dat ze handelden uit wraakgevoelens vanwege het kaalknippen van zogenaamde 'moffenhoeren'.[7]
Er zou geen onderzoek gedaan zijn naar de oorzaak, waardoor het tot op de dag van vandaag niet bekend is hoe de schietpartij is ontstaan.[6]
Fotografen
Er waren voor, tijdens en na de schietpartij fotografen rondom de Dam aanwezig. Er is ook veel materiaal bekend, maar geen foto's van schietende soldaten. Een lijst van fotografen:
- Puck Voute
- Wiel van der Randen
- Cas Oorthuys
- Bert Haanstra
- Wil F. Leijns
- Hans Sibbelee
- Carel Blazer
- Charles Breyer
- J.A. Fernhout
- J.W. Jongkind
- Frits Lemaire
- Margreet Meijboom van Konijnenburg
- Piet Out
- Sem Presser
- Krijn Taconis
- Ben van Meerendonk
- Woudhuizen
Externe link
- Stichting Memorial zeven mei 1945
- Filmbeelden, direct voor en na het incident (2'19")
- Geschiedenis 24, de schietpartij op de Dam, 7 mei 1945: een reconstructie
Bronnen, noten en/of referenties
|