Formerum

Formerum (Fries: Formearum) is een dorp op het Friese waddeneiland Terschelling, gelegen tussen Landerum en Lies. Het dorp heeft een open structuur van verspreid staande boerderijen, waarvan enkele tot de oudste boerderijen van Terschelling behoren. Op 1 januari 2005 had Formerum 228 inwoners (Bron: Gemeentegids Terschelling, 2005 - 2006).

Molen

Karakteristiek is de in het dorp aanwezige korenmolen. Deze molen is de enige van Terschelling. Oorspronkelijk stond deze molen op Dellewal bij West-Terschelling, maar in 1875 is deze door de molenaar van Formerum opgekocht en naar Formerum verplaatst. De oude molen van Formerum, die nog uit de zestiende eeuw stamde, is in 1888 afgebroken. De huidige korenmolen verkeert in goede staat, maar wordt niet meer gebruikt voor het malen van koren. Tegenwoordig is er een koffierestaurant in gevestigd.

Economie

Formerum is van oorsprong een agrarisch dorp. Veehouderij was de voornaamste inkomstenbron. Tegenwoordig zijn er maar weinig veehouders meer in Formerum, en wordt het meeste inkomen uit het toerisme gehaald.

Ten noorden van Formerum ligt de zomerhuizennederzetting Formerum-Noord. Bij de strandovergang naar zee zijn twee hotels aanwezig, waarvan een al een aantal jaren leeg staat.

Formerum heeft een supermarkt, twee restaurants en een kroeg. Ook is er de cranberry-fabriek gevestigd van het Terschellinger cranberrybedrijf Van Urk.

Historie

Formerum gold in de Middeleeuwen als het grootste en belangrijkste dorp van oos Terschelling. Het dorp wordt in Middeleeuwse documenten vaak aangeduid als Viveporten, Vijfpoort. De naam schijnt vooral te wijzen op een klooster dat hier ooit heeft gestaan. In de oudste kerkenlijst van Westergo uit plm. 1270 wordt ook de kerk van Formerum genoemd gewijd aan Sint Pieter. Formerum had in die tijd een eigen parochie en een eigen pastoor. Omdat Formerum rond 1400 in belangrijkheid voorbij wordt gestreefd door de dorpen Midsland en Hoorn, wordt vanaf 1440 geen nieuwe pastoor aangesteld, maar wordt de parochie vanuit Midsland bestuurd. De kerk van Formerum bestond nog in 1570, maar lijkt niet lang daarna te zijn verdwenen. Waarschijnlijk is de kerk ernstig verwaarloosd tijdens en na de reformatie en afgebroken.

Formerum is de geboorteplaats van Willem Barentsz, de beroemde ontdekkingsreiziger die probeerde via een route ten noorden van Siberië naar oost Azië te komen. Willem Barentsz heeft in de winter van 1596-1597 in het van wrakhout gemaakte "behouden huijs" op Nova Zembla overwinterd.

Een van de karakteristieke Terschellinger boerderijen, het Spylske Huus, is in 1759 gebouwd en is een beschermd monument. De boerderij heeft een lange doorlopende daknok met een aanzienlijke zeeg (kromming). De boerderij staat aan de zuidkant van Formerum.

Natuur en landschap

Formerum is gebouwd op een oude strandwal die in de vroege Middeleeuwen is ontstaan. Ten zuiden van Formerum strekt zich de Formerumerpolder uit, een onderdeel vande polder van Terschelling. De polder bestaat uit gras- en weilanden, waarvan sommige nog interessante slenkenpatronen hebben die dateren van voor de aanleg van de waddendijk. De polder is rijk aan broedvogels, o.a Kievit, Grutto, Tureluur,Scholekster, Gele kwikstaart en Veldleeuwerik. In de Formerumerpolder ligt de Formerumer eendenkooi, een kooi in particuliere handen, waarin niet meer actief gevangen wordt. Het Formerumerwiel bij de waddendijk is een overblijfsel van een dijkdoorbraak. Ten noorden van Formerum ligt het Formerumerbos, een gemengd bos aangeplant in de duinen door het Staatsbosbeheer tussen 1920 en 1930. Het duingebied ten noorden en oosten van het Formerumerbos is het waardevolle natuurreservaat de Koegelwieck. Sjabloon:GemeenteTerschelling