Jaagpad

De Oude Rijn met het jaagpad bij Nieuwerbrug. Het jaagpad is nu een fietspad.

Een jaagpad of trekpad is een pad langs een kanaal of rivier dat vroeger werd gebruikt om schepen, gewoonlijk vrachtschepen, als de wind niet gunstig was, vooruit te trekken. Dit voorttrekken werd jagen genoemd, vandaar de naam. Gewoonlijk gebeurde dit door de schipper, zijn vrouw of samen met hun kinderen. Trekschuiten werden altijd gejaagd. Als er geld voor was, kon voor het jagen een paard met begeleider ingehuurd worden.

Vooral de "houten waal", een type lichter van hout die ong. 30 m x 4,50 m was, werd op deze manier gejaagd. De mensen trokken aan een zeel. Als het schip eenmaal in beweging was werd de trekkracht minder zwaar voor hen. Degene die achter het roer stond corrigeerde daarmee de zijwaartse krachten.

Omdat er een touw zat tussen de trekkers of het paard en de boot moest ervoor gezorgd worden dat er geen obstakels zaten tussen het jaagpad en het water. Er staan dus geen bomen langs de waterkant van een jaagpad en geen dukdalven in het water. Om te voorkomen dat de schuit bij bochten in de oever werd getrokken stonden hier vaak rolpalen. In de provincie Groningen zijn nog enkele exemplaren (als monument) bewaard gebleven.

Het oudste jaagpad in Holland was dat langs de Haarlemmertrekvaart, aangelegd in 1632. Hieruit is de Haarlemmerweg voortgekomen.

Een trekpad werd vroeger ook een tragel genoemd. De Duitse naam is Leinpfad of Treidelpfad, in Oostenrijk Treppelweg.

Tegenwoordig zijn jaagpaden vaak nog openbaar toegankelijk, ook als ze pal achter woningen langs lopen of over het land van boeren. Soms zijn ze omgevormd tot verhard fietspad of wandelpad. Daarnaast bieden ze toegang aan openbare diensten die aan dijken en waterwegen werken. Zo zijn veel jaagpaden nog altijd herkenbaar.

Een jaagpad wordt in Nederland bijvoorbeeld nog aangetroffen langs de Oude Rijn langs de Kromme Rijn en langs de Vecht. Langs de Schinkel en de Nieuwe Meer in Amsterdam ligt nog een wandel- en fietspad met de naam Jaagpad, maar het is hier absoluut niet meer mogelijk om te jagen door de aanwezigheid van bomen en woonarken.

In Vlaanderen ligt er nog een jaagpad langs het kanaal Roeselare-Ooigem, het kanaal IJzer-Ieper en langs de Dender. Ook werden de schepen soms getrokken door een treintje, zoals onder andere in de Canal de Saint-Quentin in Frankrijk. Dit treintje kon meerdere schepen jagen. Ook nu nog, bijvoorbeeld in de sluizen van het Panamakanaal, worden schepen op vergelijkbare wijze voortbewogen.