Paardentuig

Voor tuigages van andere dieren, zie Tuigage (rij- of trekdier)

Detailopname van een Engels hoofdstel

Neusriem van een bitloos springhoofdstel

Westernteugels zijn niet aan elkaar verbonden

Wanneer een paard door mensen gebruikt wordt, onder het zadel of in een aanspanning, wordt er altijd gebruik gemaakt van een paardentuig. Dit is een stelsel van riemen en verbindingsstukken waarmee het paard ingezet kan worden voor het werk dat er met hem gedaan gaat worden. Tuigage, naar het Frans ook harnachement genoemd is er in vele vormen. Naast het hoofdstel, dat in elk tuig voorkomt zijn er met name uiteenlopende tuigages voor rij- en trekpaarden.

Hoofdstel

Tuigage

Een eenvoudig maar sterk hoofdstel waaraan men een paard kan vastzetten wordt een halster genoemd, en er zijn ook bitloze optomingen of bosals, maar hoofdstellen omvatten gewoonlijk deze delen:

• bit
• neusriem
• bakstuk
• keelriem
• frontriem
• sperriem
• lepel, alleen bij tuigpaarden
• oogkleppen, gewoonlijk alleen bij tuigpaarden, maar ook bij bereden politie ter bescherming van de ogen van het paard.
• windveren
• teugels

Rijpaard

Bij rijpaarden bestaat het tuig naast het hoofdstel uit:

• een zadel
• met daaraan de stijgbeugels
• een singel (buikriem bij een paard)

Tuigpaard

Bij tuigpaarden en trekpaarden bestaat het tuig naast het hoofdstel uit:

• de leidsels. Leidsels zijn eigenlijk hele lange teugels.
• een borsttuig of borstblad. Met het borsttuig trekt het paard een kar, ploeg of koets. Aan het borsttuig zitten lange strengen, die aan de evenaar (zie verderop) vastzitten. In plaats van een borstblad kan ook een haam of een gareel gebruikt worden.
• een schoftstuk. Hieraan zijn bevestigd:
  • binnensingel
  • buitensingel. Hieraan zitten ook de
    • lichtogen, waarin de lamoen hangt; verder zit hieraan ook de
    • staartriem vast, die voorkomt dat het tuig naar voren schuift. Ook zit hier een zogenoemde
    • broek aan, die moet voorkomen dat op hellingen bij vaart minderen het voertuig tegen het paard aanrijdt.

Aan het te trekken werktuig zit onder andere

• de evenaar, een kantelbare staaf waar de strengen die de kar trekken aan vast zitten. De evenaar gaat in de bochten mee, zodat de kar altijd evenredig getrokken wordt, vandaar de naam die begrepen moet worden als 'vereffenaar'.

Lamoen

Het lamoen bestaat uit twee balken of stangen waartussen het paard loopt. Dit geheel verenigt allerlei functies. Het paard loopt recht voor het voertuig en wordt beperkt in het uitbreken. Bij vaart minderen zorgen de haken van het lamoen samen met de broek ervoor dat de kar of koets niet tegen het paard aanrijdt. Bij tweewielers zoals karren, kleine koetsen of sulky's wordt het gerij door het lamoen in balans gehouden.

• 
  Een hoofdstel met een thiedeman (hulpteugel)
• 
  Een westernzadel met zadelknop
• 
  Veelzijdigheidszadel met omhooggeschoven stijgbeugels

Zie ook

• Dressuur
• Mensport
• Paard en wagen
• Paardensport
• Ruiter (persoon)

Mediabestanden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Horse tack op Wikimedia Commons.