Oeigoers: verschil tussen versies
k robot Erbij: tt:Уйгур теле |
k robot Erbij: lt:Uigūrų kalba |
||
Regel 179: | Regel 179: | ||
[[ko:위구르어]] |
[[ko:위구르어]] |
||
[[kv:Уйгур кыв]] |
[[kv:Уйгур кыв]] |
||
[[lt:Uigūrų kalba]] |
|||
[[lv:Uiguru valoda]] |
[[lv:Uiguru valoda]] |
||
[[mk:Ујгурски јазик]] |
[[mk:Ујгурски јазик]] |
Versie van 18 sep 2010 20:53
Oeigoers | ||||
---|---|---|---|---|
Gesproken in | Sinkiang (China) | |||
Sprekers | 9 miljoen | |||
Taalfamilie |
| |||
Alfabet | Arabisch alfabet, Latijns alfabet, Cyrillisch alfabet | |||
Taalcodes | ||||
ISO 639-1 | ug | |||
ISO 639-2 | uig | |||
ISO 639-3 | uig | |||
|
Het Oeigoers is een tot de Turkse talen behorende taal, die door ongeveer 9 miljoen mensen in de Oeigoerse autonome regio Sinkiang in Volksrepubliek China wordt gesproken. Het is de taal van de Oeigoeren.
Alfabet
Van oorsprong werd het Oeigoers geschreven met het orchon-alfabet, dat was afgeleid van of geïnspireerd op het Sogdische alfabet (dat weer was afgeleid van het Aramese alfabet). Vanaf de 10e eeuw werd het Oeigoers geschreven met een Perzische aangepaste variant van het Arabisch alfabet (Kona Yezik). Van de jaren '20 tot de jaren '40 werd in Sinkiang (tijdens de Eerste en de Tweede Oost-Turkestaanse Republiek) geëxperimenteerd met Latijnse en cyrillische alfabetten. De Chinese overheid introduceerde in 1969 voor meerdere Turkse talen het Yengi Yezik-Latijns alfabet dat dicht in de buurt kwam van het Uniform Turks alfabet van de Sovjet-Unie, maar was gebaseerd op de Hànyǔ Pīnyīn-transcriptie (bijvoorbeeld 'x' voor 'ش' [ʃ] en 'q' voor 'چ' [ʧ]). In 1987 werd het oorspronkelijke Kona Yezik-Perzisch-Arabisch alfabet echter opnieuw ingevoerd, ditmaal met extra diakrieten om alle klinkers van het Oeigoers te onderscheiden. In vroeger door Rusland overheerste gebieden wordt het cyrillisch alfabet gebruikt. Een ander Latijns alfabet wordt gebruikt in Turkije en op het internet.
In de onderstaande tabel zijn de volgende schrijfwijzes met elkaar vergeleken:
- het huidige (Perzisch-Arabisch) Kona Yezik-alfabet;
- het Latijnse Yengi Yezik-alfabet dat van 1969-1987 werd gebruikt;
- de overeenkomende Turkse letters;
- cyrillisch alfabet
- de taalsymbolen van het Internationaal Fonetisch Alfabet (IPA).
De vergelijking staat op volgorde van het huidige alfabet. De letters zijn alleen zichtbaar als het unicode-font is geïnstalleerd op de computer.
Arabisch | Latijns | Turks | cyrillisch | IPA |
---|---|---|---|---|
ئا | A a | A a | А a | /a/? |
ئە | Ə ə | E e | Е е | /ɛ/?[~/æ/??] |
ب | B b | B b | Б б | /b/? |
پ | P p | P p | П п | /p/? |
ت | T t | T t | Т т | /t/? |
ج | J j | C c | - | /ʤ/? |
چ | Q q | Ç ç | - | /ʧ/? |
خ | H h | H h | Х х | /x/? |
د | D d | D d | Д д | /d/? |
ر | R r | R r | Р р | /r/? |
ز | Z z | Z z | З з | /z/? |
ژ | Z̡ z̡ | J j | Й й | /ʒ/? |
س | S s | S s | С с | /s/? |
ش | X x | Ş ş | - | /ʃ/? |
غ | Ƣƣ | Ğ ğ | [Җ җ ? ] | /ɣ/? |
ف | F f | F f | Ф ф | /f/? |
ق | K̡ k̡ | K k | Қ қ | /q/? |
ك | K k | K k | К к | /k/? |
ڭ | -ng | -ng | - | /ŋ/? |
گ | G g | G g | Г г | /g/? |
ل | L l | L l | Л л | /l/? |
م | M m | M m | М м | /m/? |
ن | N n | N n | Н н | /n/? |
ه | H̡ h̡ | H h | Һ [һ?] | /h/? |
ئو | O o | O o | О о | /o/? |
ئۇ | U u | U u | У у | /u/? |
ئۆ | Ɵɵ | Ö ö | Ө ө | /ø/? |
ئۈ | Ü ü | Ü ü | Ү ү | /y/? |
ۋ | V v | V v | - | /v/? |
ئې | E e | E e [É é?] | - | /e/? |
ئى | I i | İ i/I ı | И и | /i/? of /ɨ/? |
ﻱ | Y y | y | Ы ы | /j/? |
Wel in cyrillisch alfabet, maar niet in Latijns/Arabisch alfabet | ||||
Lat. transcr. | cyrillisch | |||
W w | В в | |||
G̍ g̍ | Ғ ғ | |||
Jo jo | Ё ё | |||
Ä ä | Ә ә | |||
Ž ž | Ж ж | |||
N̍ n̍ | Ң ң | |||
[? ?] | Х х | |||
Č č | Ч ч | |||
Š š | Ш ш | |||
E̍ e̍ | Э э | |||
Ju/Jü ju/jü | Ю ю | |||
Ja/Jä ja/jä | Я я | |||
Wel in Arabisch alfabet, maar niet in Latijns Alfabet of cyrillisch alfabet | ||||
ﻻ | (la) | /la/ | ||
[﴾ﺋ﴿ ? ? ] | (’) | ? | - | /ʔ/ |
Externe links
- Omniglot: Oeigoers - Inclusief cyrillisch alfabet (Engels)
- Ethnologue: Uighur