Elisabeth Charlotte van de Palts (1652-1722)

Charlotte-Élisabeth in Beieren; door Hyacinthe Rigaud

Anekdoten vom Französischen Hofe, 1789.

Elisabeth Charlotte (Liselotte) van de Palts (Heidelberg, 27 mei 1652 - Saint-Cloud, 9 oktober of 8 december 1722), (correct: Prinses Elisabeth Charlotte, Paltsgravin bij de Rijn) Prinses in Beieren, Hertogin van Orléans, was een Duitse prinses die door haar huwelijk met de Hertog van Orléans de schoonzuster van Lodewijk XIV werd. Zij werd geboren als dochter van Karel I Lodewijk, keurvorst van de Palts, en Charlotte van Hessen-Kassel.

Ze was, via haar moeder, een volle nicht van George I van Groot-Brittannië; haar grootvader was keurvorst Frederik V van de Palts. Via de moeder van haar vader, Amalia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, was zij verwant aan de Oranjes. Amalia Elisabeth was namelijk een dochter van Catharina Belgica van Nassau, een dochter van Willem van Oranje. Zij werd in 1671 om politieke redenen aan de broer van de Franse koning uitgehuwelijkt. Deze had zijn vrouw verloren in dubieuze omstandigheden, als broer van de koning moest ook hij voor afstamming zorgen. Het Franse Hof had zijn oog laten vallen op de dochter van Karel I Lodewijk van de Palts, Elisabeth Charlotte. Al gauw werd Elisabeth uitgehuwelijkt aan de oudere Filips I van Orléans. Daarvoor diende ze haar protestantse geloof af te zweren en zich te bekeren tot het rooms-katholieke geloof.

Als schoonzus van de koning werd zij aan het hof Madame genoemd. Deze aanspreektitel, altijd zonder voornaam of titel, was het voorrecht van de schoonzuster des konings, de echtgenote van "Monsieur".

In Straatsburg neemt ze bedroefd afscheid van haar vader; ze zal hem nooit meer zien. Dan wordt ze door Anna van Gonzaga naar Metz gebracht waar ze met de handschoen huwt; Elisabeth van de Rijn-Palts is nu Madame La Palatine.

In Versailles aangekomen, gaat ze onmiddellijk in duel met Madame de Fiennes, ze maakt schoon schip in Filips hofhouding. Ze ontvangt de vrouw apart voor een korte preek op zijn Duits:

U bent erg geestig, maar u hebt een manier van spreken die zijne Majesteit en Monsieur voor lief nemen omdat ze eraan gewend zijn geraakt. Maar ik die net ben aangekomen, ben dat niet, ik word kwaad als men de spot met me drijft! ... Als u me zoals de anderen behandelt, zal ik mijn beklag doen bij uw echtgenoot; en als hij u niet op uw plaats zet, laat ik hem eruit gooien!

Al gauw trekt Madame de Fiennes zich terug, hetgeen Filips aangenaam verrast. Daarna gaat Elisabeth als een Duitse bulldozer door het kluwen van intriges aan het hof. Elisabeth zoekt het beste in haar nieuwe echtgenoot, in een brief aan Sophie van Hannover schrijft ze:

Ik kan u alleen maar zeggen dat Monsieur de beste man ter wereld is, we hebben een hele goede verstandhouding.

Elisabeth Charlotte op jonge leeftijd

Ondanks Filips' geaardheid schonk de prinses hem nog drie kinderen.

• Alexander Lodewijk van Orléans (1673–1676)
• Filips van Orléans (1674-1723); regent
• Elisabeth Charlotte van Orléans (1676-1744), huwde met Leopold van Lotharingen

Zij zou zelf grootmoeder worden van Frans Stefanus van Lotharingen en overgrootmoeder van koningin Marie Antoinette van Oostenrijk.

Dankzij haar correspondentie met haar tante Sophia van de Palts, is er een gedetailleerd beeld te schetsen van het dagelijkse leven aan het hof van Versailles. Deze al in de achttiende eeuw gepubliceerde brieven (ca. 60.000) bevatten een schat aan informatie. Haar kleurrijke levensstijl en vreemde afkomst wekten afkeer bij de meeste hovelingen. In haar brieven trekt ze fel van leer tegen haar aartsvijand Madame de Maintenon, die ze de "oude sloerie" noemt en beschrijft als de "duivel in persoon".

Toen haar zwager Lodewijk XIV stierf, werd haar zoon regent van Frankrijk, waardoor ze alsnog eerste dame van Frankrijk werd. Als ze in 1722 naar Reims gaat voor de kroning en zalving van Lodewijk XV, voelt ze haar einde naderen.

Bibliografie

• Liselotte van de Palts, Arlette Lebrige; Hadewyck.

Mediabestanden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Lieselotte von der Pfalz op Wikimedia Commons.