Sjeherazade (Rimski-Korsakov): verschil tussen versies

Scheherazade
	Bestand:1001-nights.jpg
	Shéhérazade met koning Sjahriaar
Componist	Nikolaj Rimski-Korsakov
Soort compositie	symfonische suite
Gecomponeerd voor	orkest
Opusnummer	35
Compositiedatum	1888
Oeuvre	Oeuvre van Nikolaj Rimski-Korsakov
Portaal	Klassieke muziek

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 29 aug 2012 23:36

Sjéhérazade (Шехерезада in Cyrillisch, Sjecherezada in Nederlandse transliteratie), opus 35 is een symfonische suite gecomponeerd door Nikolaj Rimski-Korsakov in 1888. Sjéhérazade is gebaseerd op het boek Duizend-en-één nacht. Het wordt gerekend tot het beste van de Russische klassieke muziek en vooral als beste stuk van Rimski-Korsakov zelf: verbijsterend, een kleurrijke orkestratie en een Oosterse sfeer, wat geweldig past in de geschiedenis van het tsaristische Rusland.

Rimski-Korsakov schreef als commentaar bovenaan de partituur: "Koning Sjahriaar was van mening dat alle vrouwen ontrouw waren en had daarom besloten dat al zijn echtgenotes na de eerste nacht moesten worden gedood. Zijn vrouw Sjéhérazade echter slaagde erin aan dit lot te ontkomen door hem iedere avond, Duizend-en-één nachten achter elkaar, een ander verhaal te vertellen. Ze wist de koning zo nieuwsgierig te maken, dat hij haar terechtstelling avond aan avond uitstelde, tot hij uiteindelijk besloot er helemaal van af te zien. De verhalen die Sjéhérazade aan de koning vertelde, waren een wondermooie mengeling van oude verzen en liedteksten, gecombineerd met sprookjes en avontuurlijke vertellingen"

Opbouw van Sjéhérazade

De suite is verdeeld in vier delen. Rimski-Korsakov was ervan overtuigd ze programmatische titels te geven, maar heeft dit laten gaan en er louter dynamieknamen van gemaakt na ontmoedigende pogingen om er letterlijke namen aan te geven die zouden gaan over het verhaal.

I. De Zee en Sinbads Schip; Largo e maestoso - Allegro non troppo
II. Het verhaal van Prins Kalender; Lento - Andantino - Allegro molto - Con moto
III. De jonge Prins en de Prinses; Andantino quasi allegretto - Pochissimo più mosso — Come prima — Pochissimo più animato
IV. Feest in Bagdad; De Zee; De Schipbreuk en de Magneetberg - Finale; Allegro Molto — Vivo — Allegro non troppo maestoso

Libretto & muzikale interpretatie

Het muzikale thema, dat de eerste bewegingen opent in De Zee en Sinbads Schip, stelt de dominante Sultan voor. Dit thema is opgebouwd naar vier noten van de dalende hele-toonstoonladder, maar na een aantal akkoorden van het hout uit het orkest doet de opening denken aan Mendelssohn's Midzomernachtdroom-ouverture. Eén thema komt steeds terug: dit stelt de hoofdrolspeelster in het verhaal voor, Sjéhérazade, de Sultan's geliefde, die de Sultan uiteindelijk tot bedaren kan brengen met haar verhalen. Dit is een niet loslatende sensuele solomelodie voor de viool, bijgestaan door de harp. De hoofdrolspelers zijn bekend en het verhaal kan beginnen. De luisteraar wordt geconfronteerd met de weidsheid van de open zee; onder de 'golvende' begeleiding van de strijkers deint het wateroppervlak op en neer. Daar vaart het schip van Sindbad - een vloeiend thema, vol harmonieën. Zo nu en dan klinkt de soloviool van Sjéhérazade, alsmede het thema van Sjahriaar, duister en dreigend.

De viool maakt duidelijk, dat de vertelster Sjéhérazade aan een ander verhaal is begonnen - Het verhaal van Prins Kalender. Dan begint ook de expressieve melodie van de fagot. De prins is lid van de Kalendersekte - monniken die bekendstonden om hun kunstige en humoristische manier van verhalen vertellen - en het ligt dan ook voor de hand dat dit thema lichtvoetig en speels is. Deze ontspannen sfeer duurt echter niet lang. De trombone en de trompet roepen ons nadrukkelijk tot de orde en het krachtige thema van de Sultan eist alle aandacht op. De muziek wordt geleidelijk aan weer rustiger; de viool, die dit keer het thema van de Kalenders speelt, herinnert ons nog eens aan de vertelster, voordat dit deel op markante wijze afsluit.

Het verhaal van De jonge prins en de prinses verplaatst ons naar een wereld van vredigheid en rust. De strijkers introduceren een langzaam, zachtmoedig thema dat door vederlichte, decoratieve arabesken van de houtblazers wordt geïllustreerd. Via een ritmisch motief op de kleine trom volgt een wat levendiger interpretatie van de melodie. Pas tegen het einde van dit deel laat Shéhérazade's soloviool weer van zich horen . In het slotstuk dragen glissando's op de harp en meer arabesken van de houtblazers bij tot de exotische sfeer.

In het laatste deel rukt een nadrukkelijk thema van de Sultan ons weg uit de tedere sferen van de prins en de prinses en confronteert ons met de harde werkelijkheid. Toch is de stemming in Feest in Bagdad absoluut luchtiger, en we belanden al gauw op een bedrijvige markt in Bagdad, waar de feestelijkheden op hun hoogtepunt zijn. Melodieën van vorige verhalen keren terug, waaronder de spectaculaire 'zeemuziek' van het begin. Dan valt alles geleidelijk aan op z'n plaats en komt het stuk tot een vredig einde.

Muzikale thema's

De muzikale thema's van de Sultan en Sjéhérazade zien er als volgt uit:

@@ Regel 33: / Regel 33: @@
 Het muzikale thema, dat de eerste bewegingen opent in ''De Zee en Sinbads Schip'', stelt de dominante Sultan voor. Dit thema is opgebouwd naar vier noten van de dalende [[hele-toonstoonladder]], maar na een aantal akkoorden van het hout uit het orkest doet de opening denken aan [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Mendelssohn's]] Midzomernachtdroom-ouverture. Eén thema komt steeds terug: dit stelt de hoofdrolspeelster in het verhaal voor, [[Sjeherazade (vertelster)|Sjéhérazade]], de Sultan's geliefde, die de Sultan uiteindelijk tot bedaren kan brengen met haar verhalen. Dit is een niet loslatende sensuele solomelodie voor de [[viool]], bijgestaan door de [[Harp (tokkelinstrument)|harp]]. De hoofdrolspelers zijn bekend en het verhaal kan beginnen. De luisteraar wordt geconfronteerd met de weidsheid van de open zee; onder de 'golvende' begeleiding van de strijkers deint het wateroppervlak op en neer. Daar vaart het schip van Sindbad - een vloeiend thema, vol harmonieën. Zo nu en dan klinkt de soloviool van Sjéhérazade, alsmede het thema van Sjahriaar, duister en dreigend.
-De viool maakt duidelijk, dat de vertelster Sjéhérazade aan een ander verhaal is begonnen - ''Het verhaal van Prins Kalender''. Dan begint ook de expressieve melodie van de [[fagot]]. De prins is lid van de Kalendersekte - monniken die bekend stonden om hun kunstige en humoristische manier van verhalen vertellen - en het ligt dan ook voor de hand dat dit thema lichtvoetig en speels is. Deze ontspannen sfeer duurt echter niet lang. De [[trombone]] en de [[trompet]] roepen ons nadrukkelijk tot de orde en het krachtige thema van de Sultan eist alle aandacht op. De muziek wordt geleidelijk aan weer rustiger; de viool, die dit keer het thema van de Kalenders speelt, herinnert ons nog eens aan de vertelster, voordat dit deel op markante wijze afsluit.
+De viool maakt duidelijk, dat de vertelster Sjéhérazade aan een ander verhaal is begonnen - ''Het verhaal van Prins Kalender''. Dan begint ook de expressieve melodie van de [[fagot]]. De prins is lid van de Kalendersekte - monniken die bekendstonden om hun kunstige en humoristische manier van verhalen vertellen - en het ligt dan ook voor de hand dat dit thema lichtvoetig en speels is. Deze ontspannen sfeer duurt echter niet lang. De [[trombone]] en de [[trompet]] roepen ons nadrukkelijk tot de orde en het krachtige thema van de Sultan eist alle aandacht op. De muziek wordt geleidelijk aan weer rustiger; de viool, die dit keer het thema van de Kalenders speelt, herinnert ons nog eens aan de vertelster, voordat dit deel op markante wijze afsluit.
 Het verhaal van ''De jonge prins en de prinses'' verplaatst ons naar een wereld van vredigheid en rust. De [[strijkers]] introduceren een langzaam, zachtmoedig thema dat door vederlichte, decoratieve arabesken van de [[houtblazers]] wordt geïllustreerd. Via een ritmisch motief op de [[kleine trom]] volgt een wat levendiger interpretatie van de melodie. Pas tegen het einde van dit deel laat Shéhérazade's soloviool weer van zich horen . In het slotstuk dragen glissando's op de harp en meer arabesken van de houtblazers bij tot de exotische sfeer.