Synoniem (plantkunde)

In botanische nomenclatuur is een synoniem van een botanische naam een andere naam die betrekking heeft op hetzelfde taxon. In botanische teksten en dan vooral in taxonomische werken, wordt vaak de afkorting "syn." gebruikt.

Voor elk taxon, in de rang van familie of lager, is er, gegeven de opvatting over de systematische positie, één correcte naam: alle andere namen voor dat taxon zijn synoniemen. Er is in de regels aangaande de nomenclatuur een uitzondering gemaakt voor negen families en één onderfamilie die elk twee correcte namen hebben.

In de botanische nomenclatuur zijn er twee typen synoniemen:

• Homotypisch (of nomenclatureel) synoniem: Dit heeft hetzelfde type als de correcte naam.

  Voorbeeld: De naam Pinus abies L. heeft hetzelfde type als Picea abies (L.) H.Karst. Als dit laatste taxon beschouwd wordt als een soort binnen het geslacht Picea, dan is Picea abies de correcte naam en Pinus abies een homotypisch synoniem van die naam. Voor een auteur die de opvatting heeft dat de soort ingedeeld moet worden in het geslacht Pinus is Picea abies een homotypisch synoniem van Pinus abies. Afhankelijk van de taxonomische opvatting over de systematische positie van het taxon kunnen beide namen de correcte naam zijn maar niet beide tegelijk.

• Heterotypisch (of taxonomisch) synoniem: Dit heeft een ander type.

  Voorbeeld 1: Sommige botanici splitsen de paardenbloem in vele, zogenaamde kleine, soorten, waaronder Taraxacum officinale F.H.Wigg (sensu stricto). De naam van elke 'kleine' soort heeft een eigen type. Als de paardenbloem wordt opgevat als één 'grote' soort, dan worden de namen van alle 'kleine' soorten heterotypische synoniemen van Taraxacum officinale (sensu lato).

  Voorbeeld 2: De soort die nu de naam Magnolia liliifera (L.) Baill., 1868 draagt, is voor het eerst door Linnaeus gepubliceerd als Liriodendron liliifera in 1762. De soort heeft een groot verspreidingsgebied en is vele malen opnieuw beschreven en gepubliceerd, onder verschillende namen. Talauma rubra Miq., 1858, wordt nu, op grond van de gelijkenis van de typen van beide namen, beschouwd als dezelfde soort als Magnolia liliifera. Het basioniem van deze laatste naam is eerder gepubliceerd dan de naam van Miquel en heeft daarom prioriteit. Talauma rubra is daarmee een heterotypisch synoniem van Magnolia liliifera.

Merk op dat in de plantkunde het niet vereist is dat een synoniem een formele status heeft (een "wetenschappelijke naam" is): een opsomming van synoniemen bevat vaak namen die om een of andere reden niet "geldig gepubliceerd" zijn. Een dergelijk synoniem moet wel de vorm hebben van een formele naam, en moet eruit zien als een echte 'Latijnse naam'.

Merk ook op dat een homotypisch synoniem niet het epitheton hoeft te delen met de correcte naam, maar alleen het type. Zo heeft bijvoorbeeld de bovengenoemde naam Taraxacum officinale hetzelfde type als Leontodon taraxacum L. Deze laatste is daarom een homotypisch synoniem van Taraxacum officinale. De combinatie "Taraxacum taraxacum" is volgens de regels voor de botanische nomenclatuur een tautoniem en kan, hoewel de oudste van de twee namen, niet de correcte naam zijn.

Heel anders dan in de botanische nomenclatuur, tenminste in details en terminologie, zijn de synoniemen in de zoölogie. In de zoölogische nomenclatuur is de correcte naam één van de synoniemen, maar dan als eerste tussen gelijken: het is het senior synoniem. Het type synoniemen in plantkundige heten in de zoölogie junior synoniemen.

De plantkundige homotypische of nomenclaturele synoniemen heten "objectieve synoniemen" in de zoölogie. De plantkundige heterotypische of taxonomische synoniemen zijn "subjectieve synoniemen" in de zoölogie.