Vorstendom Palts-Sulzbach (1615-1791): verschil tussen versies

Fürstentum Pfalz-Sulzbach (de) ; Land in het Heilige Roomse Rijk
	Tot 1656 onder landeshoheit van Palts-Neuburg;
Symbolen
	(Details)
Algemene gegevens
Hoofdstad	Sulzbach
Oppervlakte	1100 km² (~ 1800)
Bevolking	31.170 (1802)
Talen	Duitse dialecten
Religie	Lutheranisme, Rooms-katholicisme, Jodendom
Politieke gegevens
Dynastie	Huis Palts-Sulzbach
Kreits	Beierse Kreits

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 25 feb 2013 01:23

Het vorstendom Palts-Sulzbach (Duits: Fürstentum Pfalz-Sulzbach) was een relatief klein land in het Heilige Roomse Rijk. Het vorstendom werd geregeerd door het Huis Palts-Sulzbach, een zijlinie van het Huis Wittelsbach.

Palts-Sulzbach ontstond in 1614, na de verdeling van het vorstendom Palts-Neuburg onder de drie zonen van paltsgraaf Filips Lodewijk. Officieel bleef Palts-Sulzbach onderdeel van het vorstendom Palts-Neuburg. In 1656 werd Palts-Sulzbach volledig zelfstandig. De laatste vorst van Sulzbach, Karel Theodoor, erfde in 1742 de Palts en in 1777 ook het Keurvorstendom Beieren. In 1791 werd de zelfstandige regering in Sulzbach opgeheven.

Het vorstendom Palts-Sulzbach bestond uit een aantal verspreide gebieden in de Opper-Palts. De belangrijkste steden in het gebied waren de hoofdstad Sulzbach en Weiden. Het vorstendom kreeg in 1697 een zetel in de Beierse Kreits.

De eerste tak Palts-Sulzbach (1569-1604)

In het testament van paltsgraaf Wolfgang van Palts-Zweibrücken uit 1568 werd het vorstendom Neuburg toegewezen aan zijn oudste zoon Filips Lodewijk. Deze kreeg echter de verplichting twee van zijn broers te voorzien van gebied in zijn vorstendom. Deze gebieden werden niet zelfstandig, maar bleven deel uit maken van het vorstendom Neuburg. Philips Lodewijk moest aan zijn broer Otto Hendrik overdragen het slot, het landgerecht en de stad Sulzbach en verder het verpande ambt en landgerecht Hilpoltstein en Allersperg. Toen zijn vader Wolfgang van Palts-Zweibrücken in 1569 overleed, was Otto Hendrik van Palts-Sulzbach twaalf jaar oud. Hij overleed in 1604 zonder nakomelingen zodat zijn bezittingen weer herenigd werden met het vorstendom Neuburg.

De tweede tak Palts-Sulzbach (1614-1799)

Na de dood van Philips Lodewijk van Palts-Neuburg in 1614 werd het vorstendom opnieuw verdeeld:

Wolfgang Willem kreeg Neuburg (uitgestorven in 1742)
August kreeg Sulzbach (uitgestorven in 1799)
Johan Frederik kreeg Hilpoltstein (uitgestorven in 1644)

De samenstelling van het vorstendom was niet identiek aan die van 1569. August bleef luthers, terwijl zijn oudere broer te Neuburg tot het katholicisme overging. De paltsgraaf had sinds 1697 een zetel in de Beierse Kreits, maar niet in de Rijksdag. In 1656 ging de paltsgraaf tot het katholicisme over, waarna het vorstendom volledig onafhankelijk kon worden van Palts-Neuburg.

Na het uitsterven van de keurvorsten van de Palts in 1742 erfde de paltsgraaf van Sulzbach het keurvorstendom, het hertogdom Berg, het hertogdom Gulik en het vorstendom Palts-Neuburg. De stemmen van Palts-Neuburg en Palts-Sulzbach in de Beierse Kreits werden herenigd. Na het uitsterven van de keurvorsten van Beieren in 1777 werd de paltsgraaf van Sulzbach keurvorst van Palts-Beieren. Het afzonderlijke bestuur van het vorstendom Sulzbach werd in 1790 opgeheven en het gebied viel daarna onder het bestuur te Amberg. Het hertogdom Palts-Sulzbach ging samen met het hertogdom Palst-Neuburg in 1808 volledig op in het Koninkrijk Beieren.

Heersers

Bronnen

↑ Peter H. Wilson (2004): From Reich to Revolution, Palgrave Macmillan, Basingstoke, blz. 365.

[1] Peter H. Wilson (2004): From Reich to Revolution, Palgrave Macmillan, Basingstoke, blz. 365.

[1]

@@ Regel 52: / Regel 52: @@
 Na het uitsterven van de keurvorsten van de Palts in 1742 erfde de paltsgraaf van Sulzbach het keurvorstendom, het [[hertogdom Berg]], het [[hertogdom Gulik]] en het vorstendom Palts-Neuburg. De stemmen van Palts-Neuburg en Palts-Sulzbach in de Beierse Kreits werden herenigd. Na het uitsterven van de keurvorsten van Beieren in 1777 werd de paltsgraaf van Sulzbach keurvorst van Palts-Beieren. Het afzonderlijke bestuur van het vorstendom Sulzbach werd in 1790 opgeheven en het gebied viel daarna onder het bestuur te Amberg. Het hertogdom Palts-Sulzbach ging samen met het hertogdom Palst-Neuburg in 1808 volledig op in het [[Koninkrijk Beieren]].
-<!---
+<!----
 ==Geschiedenis==
+===Oprichting, oorlog en onafhankelijkheid===
 In [[1614]] stierf [[Filips Lodewijk van Palts-Neuburg|Filips Lodewijk]] van Neuburg. Als oudste zoon erfde [[Wolfgang Willem van Palts-Neuburg|Wolfgang Willem]] het vorstendom Palts-Neuburg en de [[Nederrijn (Duitse regio)|Nederrijnse]] hertogdommen [[Hertogdom Gulik|Gulik]] en [[Hertogdom Berg|Berg]]. Na een lange strijd met zijn jongere broers stond Wolfgang Willem in [[1615]] een deel van Palts-Neuburg aan hen af. [[August van Palts-Sulzbach|August]] kreeg Sulzbach, [[Johan Frederik van Palts-Hiltpoltstein|Johan Frederik]] kreeg [[Palts-Hiltpoltstein|Hiltpoltstein]]. De twee nieuwe vorstendommen waren niet volledig zelfstandig: de ''[[landeshoheit]]'' of territoriale soevereiniteit bleef bij Palts-Neuburg. De twee vorstendommen waren dan ook niet vertegenwoordigd bij in de [[Beierse Kreits]] of op de [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]].
-Wolfgang Willem had zich in [[1613]] bekeerd tot het Rooms-katholicisme. Zijn broers waren echter Lutheraans gebleven. Vanaf [[1627]], tijdens de [[Dertigjarige Oorlog]], voerde Wolfgang Willem ondanks protesten van zijn broer de [[contrareformatie]] door in Palts-Sulzbach. Alleen in de hofkerk van Sulzbach bleef de Lutheraanse dienst toegestaan. August trad tijdens de oorlog in dienst van het Zweedse leger, dat in [[1630]] in Duitsland binnengevallen was. August stierf in [[1632]] en werd opgevolgd door zijn zoon, [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]].
+Wolfgang Willem had zich in [[1613]] bekeerd tot het Rooms-katholicisme. Zijn broers waren echter Lutheraans gebleven. De religieuze tegenstelling leidde meteen tot conflicten tussen de broers. Volgens het met de [[Godsdienstvrede van Augsburg|vrede van Augsburg]] vastgelegde principe ''[[Cuius regio, eius religio]]'', had de heerser van een gebied het recht om het geloof van zijn onderdanen te bepalen. Wolfgang Willem beweerde dat dit recht afhing met zijn ''landeshoheit'' en probeerde tegen de wil van zijn broer August het Roms-katholicisme in Palts-Sulzbach te ondersteunen. In [[1627]], tijdens de [[Dertigjarige Oorlog]], liet Wolfgang Willem Palts-Sulzbach bezetten en voerde hij de [[contrareformatie]] door. Alleen in de hofkerk bleef de Lutherse dienst toegestaan. Na de Zweedse inval in Duitsland in [[1630]] trad August in dienst van de [[Koninkrijk Zweden (Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweedse]] koning [[Gustaaf Adolf van Zweden]]. Terwijl August in [[1632]] in het gevolg van de Zweedse koning [[München]] binnentrok werd Sulzbach door Beierse troepen ingenomen en geplunderd. Korte tijd later wist een groep Zweedse ruiters de stad te heroveren. Na de Zweedse [[Slag bij Nördlingen|nederlaag bij Nördlingen]] in [[1634]] werd Sulzbach weer door Beieren bezet.
+Paltsgraaf August stierf in [[1632]]. Hij werd opgevolgd door zijn oudste zoon, [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]], die vanwege de oorlog echter niet terug kon keren naar Sulzbach. Pas nadat in [[1648]] de [[Vrede van Westfalen]] gesloten werd, waarmee een einde kwam aan de Dertigjarige Oorlog, kon Christiaan August daadwerkelijk de regering van zijn vorstendom overnemen. In het vredesverdrag was afgesproken dat de religieuze situaties zoals die was in [[1624]] hersteld zou worden. Vanwege de ''landeshoheit'' van Palts-Neuburg bleef echter onduidelijk of dat ook voor Palts-Sulzbach gold. Op [[12 februari]] [[1652]] sloten Christiaan August en erfprins [[Filips Willem van de Palts|Filips Willem]] van Palts-Neuburg in [[Keulen (stad)|Keulen]] een overeenkomst, waarin ze Palts-Sulzbach tot [[simultaneum]] verklaarden. Katholieken en lutheranen kregen gelijke rechten en de kerkgebouwen mochten door beide groepen gebruikt worden.
 ==Bestuur==
@@ Regel 67: / Regel 70: @@
 Het vorstendom Palts-Sulzbach bestond uit vier niet aaneengesloten gebieden in de Opper-Palts, in het huidige [[Beieren|Beierse]] ''[[Regierungsbezirk Oberpfalz]]''. In het westen grensde het aan de [[Rijksstad Neurenberg]] en in het oosten aan het [[Koninkrijk Bohemen]]. Het [[Prinsbisdom Bamberg|Bambergse]] Amt [[Vilseck]] lag ingeklemd tussen het Amt Sulzbach en het Amt Parkstein-Weiden.
-Bij de oprichting bestond het vorstendom uit drie ''ämter'' ([[Sulzbach-Rosenberg|Sulzbach]], [[Flossenbürg (gemeente)|Flossenbürg]] en [[Vohenstrauß]]) en de helft van het [[Condominium (staatsvorm)|condominium]] [[amt Parkstein-Weiden|Parkstein-Weiden]]. De andere helft van Parkstein-Weiden stond onder bestuur van Palts-Neuburg. In [[1714]] droeg de vorst van Palts-Neuburg zijn rechten in Parkstein-Weiden over aan Palts-Sulzbach, waarmee een einde aan gedeelde bestuur over het gebied kwam. In [[1765]] werd het vorstendom voor het laatst uitgebreid, toen Palts-Neuburg het het ''pflegamt'' [[Pleystein]] aan Palts-Sulzbach afstond.
+Bij de oprichting bestond het vorstendom uit drie ''ämter'' ([[Sulzbach-Rosenberg|Sulzbach]], [[Flossenbürg (gemeente)|Flossenbürg]] en [[Vohenstrauß]]) en de helft van het [[Condominium (staatsvorm)|condominium]] [[amt Parkstein-Weiden|Parkstein-Weiden]]. De andere helft van Parkstein-Weiden stond aanvankelijk onder bestuur van de [[Paltsgraafschap aan de Rijn|Palts]], maar in [[1623]] werd dit deel overgedragen aan Palts-Neuburg. In [[1714]] droeg [[Johan Willem van de Palts|Johan Willem]] van Palts-Neuburg zijn rechten in Parkstein-Weiden over aan Palts-Sulzbach, waarmee een einde aan gedeelde bestuur over het gebied kwam. In [[1765]] werd het vorstendom voor het laatst uitgebreid, toen Palts-Neuburg het het ''pflegamt'' [[Pleystein]] aan Palts-Sulzbach afstond.
 --->
 ==Heersers==