Ndyuka (volk)

groepsportret van Aukaner Marrons

De Ndyuka, ook Okanisi of Aukaners genoemd, zijn een groep marrons en zijn afstammelingen van Afrikaanse mensen die in Suriname zichzelf bevrijdden van de slavernij. Ze zijn gevestigd in het oosten van Suriname.

Naar de geografische verspreiding van de Ndyuka langs de rivieren in de binnenlanden van Suriname worden ze wel verdeeld in opu (lett.: boven; het bovenstroomse of zuidelijk deel van de rivier, in het bijzonder het bovenstroomse deel van de Tapanahoni, Marowijne, Lawa),(benedenstrooms), Cottica, Commewijne) en Saramaka, en bilo (lett.: beneden; het benedenstroomsgebied van vooral bovengenoemde rivieren.

Adyáko Benti Basiton, ook bekend als Boston Bendt en afkomstig uit Jamaica, speelde een belangrijke rol in de vrijheidsstrijd van de Ndyuka tegen de Nederlanders. In 1760, honderd en drie jaar voor de algehele afschaffing van de slavernij, sloten de Ndyuka een vredesverdrag met het Nederlandse bewind en daarmee werden ze vrij en onafhankelijk. Dit verdrag van 10 oktober 1760 tussen het koloniaal bestuur en de Marrons werd getekend in het Marrondorp, Bongodoti aan de Mama Ndyukakreek. Deze kon bereikt worden via o.a. de plantage Auka aan de Boven-Suriname vanwaar een pad liep naar de Ndyukakreek. Ook hier hadden zich Marrons gevestigd. Vandaar de namen voor deze clan: Okanisi of Aukaners (Aucaners). De naam Ndyuka ontleenden zij aan de kreek, Mama Ndyuka, waar ze zich voor het eerst als groep vestigden. Bij aankomst daar troffen zij een zwerm vogels aan, Ndyuka waardoor zij in koor riepen: U doo a mama fu Ndyuka, dit is de broedplaats van de vogel Ndyuka.

De Ndyuka zijn onderverdeeld in veertien lo, maar spreken over twaalf lo omdat er twaalf lo waren die zich formeerden tot de Ndyuka. Later kwamen er nog twee lo bij. Een lo is een bundeling van groepen mensen met eenzelfde of verschillende matrilinie. Hun taal heet eveneens Ndyuka (ook wel: Aukaans), zie Ndyuka (taal).

Dorpen

• Moiwana
• Drietabbetje

Zie ook

• Akan-voornamen
• Gaanman

Literatuur

• Köbben, A.J.F., 1967 Unity and disunity - Cottica Djuka as a kinship system, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 123 (1967), no: 1, Leiden, 10-52, KITLV,
• Köbben, A.J.F., 1968, Continuity in change - Cottica Djuka society as a changing system, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 124, no: 1, 56-90, KITLV
• Vernon, Diane, 1989, Some prominent features of Ndjuka Maroon medicine, New West Indian Guide / Nieuwe West-Indische Gids 63, no: 3/4, Leiden, 209-222, KITLV
• André R.M. Pakosie, Benpenimaunsu: Gaanman der Ndyuka van 1759-heden van Fabi Labi tot Gazon Matodja. Utrecht: Siboga/Stichting Sabanapeti, 1993. (Siboga, 3 (1993), nr. 1.)
• André R.M. Pakosie, 'Maroon leadership and the Surinamese state (1760-1990).' In: Journal of Legal Pluralism and Unofficial Law, 1996, nr. 37-38, pp. 263–277.
• André R.M. Pakosie, Gazon Matodja: Surinaams stamhoofd aan het einde van een tijdperk. Stichting Sabanapeti, 1999.
• André R.M. Pakosie, De Marrons van Suriname. In: Siboga jrg. 15, nr. 1, 2005. Stichting Sabanapeti, 1999.
• Thoden van Velzen, H.U.E., The Great Father and the Danger: Religious Cults, Material Forces, and Collective Fantasies in the World of the Surinamese Maroons. Dordrecht: Foris Publications, 1988 (met W. van Wetering).
• Thoden van Velzen, H.U.E., In the Shadow of the Oracle: Religion as Politics in a Suriname Maroon Society. Long Grove (Illinois): Waveland Press, 2004 (met W. van Wetering).
• Thoden van Velzen, H.U.E., Een Zwarte Vrijstaat in Suriname. De Okaanse samenleving in de 18e eeuw. Leiden: KITLV Uitgeverij, 2011 (met Wim Hoogbergen).
• Thoden van Velzen, H.U.E., Een Zwarte Vrijstaat in Suriname. De Okaanse samenleving in de 19e en 20e eeuw. Leiden: E.J. Brill, 2013 (met W. van Wetering).

Externe link

• Website van het Marron-instituut Stichting Sabanapeti