Personen- en familierecht

Het personen- en familierecht is het onderdeel van het burgerlijk recht dat zich bezighoudt met afstamming, geboorte, huwelijk en echtscheiding en andere zaken in verband met de hoedanigheid, familiebetrekkingen en bevoegdheden van personen. Het erfrecht wordt meestal als apart rechtsgebied beschouwd.

Personen- en familierecht is zowel in Nederland als in België opgenomen in Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, zie Burgerlijk Wetboek (Nederland) en Burgerlijk Wetboek (België). Tevens maakt het onderdeel uit van verdragen zoals het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind. De belangrijkste internationale regels voor het familierecht, die ook in Nederland en België van grote invloed zijn, staan in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, het EVRM. Vooral het recht op family life (gezinsleven), artikel 8 EVRM, heeft grote invloed op de rechtspraak en wetgeving.

Het personen- en familierecht beslaat ongeveer de helft van het rechtsbedrijf (in aantal procedures). Het onderscheidt zich van andere delen van het recht met name door een grote mate van beslotenheid. Openbaarheid van uitspraken is de facto niet van toepassing in het familierecht (EHRM-Arrest P&B versus United Kingdom)

Vooral het onderdeel familierecht is regelmatig onderhevig aan wijzigingen.

Onderdelen

Onderdelen van het familierecht zijn onder meer:

• Echtscheiding: ouderschapsplan, scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed
• Voorlopige voorzieningen die gelden tijdens de scheidingsprocedure over het gebruik van de woning, de toevertrouwing van de kinderen, omgangsregeling en alimentatie
• Boedelverdelingen tussen erfgenamen en tussen partners na echtscheiding of na beëindiging van een samenwoning.
• Alimentaties en bijstandsverhaalzaken
• Gedragsvoorzieningen (en omgangsregelingen)
• Ondertoezichtstellingen en uithuisplaatsingen
• Erkenning en ontkenning vaderschap
• Adoptie
• Leerplichtzaken
• Naamswijziging
• Wijziging huwelijkse voorwaarden en andere speciale verzoeken
• Ontheffing en ontzetting van het ouderlijk gezag
• Zaken zoals die geregeld in de Nederlandse Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ); deze staan dus in Nederland niet in het Burgerlijk Wetboek, maar in een aparte wet.

Voorbeelden

Enkele praktische voorbeelden uit het familierecht:

Je hebt het recht om je geslachtsnaam te wijzigen als:

1. Het hinderlijk is met het beroep dat iemand heeft (denk aan een chirurg die Kerkhof heet)
2. De naam komt erg vaak voor
3. Als iemand door familieomstandigheden niet de naam draagt van degene die hem al minstens drie jaar opvoedt
4. In bepaalde gevallen na scheiding van de ouders

Degenen die gezag hebben over een kind:

1. Ouders tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap, ook als het kind geboren wordt binnen een jaar na beëindiging van dat huwelijk of partnerschap
2. Als de ouders gescheiden zijn maar ze hebben wel al kinderen, blijven ze samen het gezag voortzetten, tenzij bij de echtscheiding het gezag aan één ouder wordt toegekend
3. Ook samenwonende partners kunnen het gezag uitoefenen, de vader moet het kind echter wel erkend hebben
4. Een stiefouder kan samen met een ouder gezamenlijk gezag uitoefenen

In Nederland is voor een verzoek tot echtscheiding voldoende te stellen dat het huwelijk duurzaam is ontwricht en wordt hierover geen schuldvraag gesteld. In België wordt wel een schuldvraag gesteld. De ander kan als hij het er niet mee eens is een verweerschrift opstellen. Doet de andere echtgenoot dat niet, dan wordt aangenomen dat hij met de regelingen kan instemmen.

Nederland

Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek (Personen- en familierecht) bevat onder meer:

• Titel 2. Het recht op de naam
• Titel 5. Het huwelijk
• Titel 5A. Het geregistreerd partnerschap
• Titel 6. Rechten en verplichtingen van echtgenoten
• Titel 7. De wettelijke gemeenschap van goederen
• Titel 8. Huwelijkse voorwaarden
• Titel 9. Ontbinding van het huwelijk
• Titel 16. Curatele
• Titel 19. Onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen
• Titel 20: Mentorschap ten behoeve van meerderjarigen

Wijzigingen

In 1998 werd het gezamenlijk gezag van ouders over hun kind als uitgangspunt ingevoerd.

Het geregistreerd partnerschap werd in Nederland ingevoerd op 1 januari 1998.

Sinds 1 april 2001 kan eeen huwelijk ook worden aangegaan door twee personen van gelijk geslacht, zie homohuwelijk in Nederland.

Per 1 maart 2009 is de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding in werking getreden. Daarbij werd het voor ouders die hun huwelijk of geregistreerd partnerschap willen beëindigen verplicht een ouderschapsplan op te stellen. Ook werd de gemakkelijke en snelle omzetting van een huwelijk in een geregistreerd partnerschap afgeschaft, waardoor (ook voor mensen zonder kinderen) de flitsscheiding onmogelijk werd.

Aanhangig is de Wijziging van enige bepalingen van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek inzake curatele, onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen en mentorschap ten behoeve van meerderjarigen en enige andere bepalingen (Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap).

Er is het concept-wetsvoorstel Wet scheiden zonder rechter.

België

In 1995 werd het gezamenlijk gezag van ouders over hun kind als uitgangspunt ingevoerd. Mminister Laurette Onkelinx heeft voorgesteld gezamenlijke zorg van vader en moeder als uitgangspunt te nemen en afspraken daarover beter afdwingbaar te maken. Dit wetsvoorstel is in maart 2006 aangenomen door de Kamer van Volksvertegenwoordigers en in september 2006 in werking getreden.

Zie ook

• Verklaring van Langeac

Externe link

• Boek 1 van het Nederlandse Burgerlijk Wetboek
• Boek 1 van het Nederlandse Burgerlijk Wetboek BES