Etherische olie

Bestand:TLC-Essential-Oils.jpg

Dunnelaagchromatografie met etherische oliën van links naar rechts van bergamot, ceder, Eucalyptus, rozenappel, Malaleuca, lavendel, munt, sinaasappel, Pinus, spar. Geïdentificeerde componenten: B1 en L1 - linalool, B2 en L2 - linalylacetaat, E1 - eucalyptol, G1 - eugenol, G2 - bèta-caryofylleen. Niet met zekerheid geïdentificeerde componenten - C1 - cedrol, M3 - menthol, P1 - limonine.

Etherische olie wordt ook wel aromatische, vluchtige of essentiële olie genoemd. De etherische oliën zijn vluchtige oliën gewonnen uit planten.

Het woord etherisch komt van het Griekse aither. Letterlijk betekent aither lucht van de hemel. Met aither duidden de Grieken de onderste laag van de kosmos aan. Soms wordt het wel "aetherische oliën" gespeld. De etherische oliën zijn net als ether vluchtig en sterk geurend.

De aanduiding essentiële olie is een anglicisme en komt van het Engelse woord essence dat extract betekent.

Etherische oliën kunnen uit verschillende delen van een plant worden gewonnen, bijvoorbeeld de bloesem, de vrucht, het zaad, de bladeren, de schil, of het hout (van stam, takken of wortels). Soms bevatten verschillende delen van een plant verschillende etherische oliën.

Sommige soorten etherische olie zijn vrij duur. Dit komt doordat soms veel planten nodig zijn om een kleine hoeveelheid olie te produceren. Een goedkope olie is bijvoorbeeld sinaasappelolie, omdat de schillen van sinaasappels een afvalproduct van de sapindustrie zijn. Duur is bijvoorbeeld rozenolie, omdat er erg veel speciaal voor de olie gekweekte rozen nodig zijn om een beetje etherische olie te produceren.

Winning

Etherische olie wordt op verschillende manieren gewonnen. De meeste etherische olie wordt gewonnen door middel van stoomdestillatie. Hierbij wordt stoom door de te verwerken plantendelen geleid. De etherische olie vervliegt met de stoom. Nadat de stoom is afgekoeld tot water, en ook de vluchtige olie weer vloeibaar is geworden, kan de etherische olie hiervan worden gescheiden door het verschil in polariteit tussen de olie en het water.

Een methode die bij citrusvruchten gebruikt wordt is de persing. De oliehoudende schil van de plant wordt uitgeperst en de olie komt tevoorschijn.

Uit enkele soorten hout wordt etherische olie gewonnen door droge destillatie. Hierbij wordt de vaste stof voorzichtig verwarmd, waarbij de etherische olie verdampt. Deze damp wordt vervolgens gecondenseerd. Voorbeelden hiervan zijn cadeolie, dat door droge destillatie van jeneverbeshout wordt gemaakt en guaiacolie die gemaakt wordt van guaiachout.

Andere methodes zijn:

• vloeistofextractie, maar strikt genomen ontstaat dan geen etherische olie, maar een extract, absolue of concrète
• waterdestillatie, hierbij worden de te extraheren delen in water gekookt en wordt de olie van de hierbij ontwijkende damp opgevangen. Dit is gebruikelijk bij bijvoorbeeld kruidnagelolie.
• enfleurage, hierbij ontstaat eigenlijk een pommade in plaats van een etherische olie. Deze methode wordt niet of nauwelijks meer toegepast vanwege de hoge kosten

Gebruik

Etherische olie wordt op verschillende manieren gebruikt:

Als smaakstof
Vele levensmiddelaroma's zijn geheel of gedeeltelijk opgebouwd uit etherische olie. Voorbeelden zijn sinaasappelolie voor sinas en andere limonades. Pepermuntolie voor de snoepgoed en kruidnagelolie in soepen en sauzen.

Als geurstof
In cosmetica, schoonmaakmiddelen, wasmiddel, Massageolie en luchtverfrissers worden veel etherische oliën gebruikt. Een geurstof voor gebruik in cosmetica bestaat gemiddeld voor 30% uit etherische olie. Daarnaast wordt etherische olie onvermengd of vermengd gebruikt als te verdampen geurstof in een aromabrander, in de sauna of een stoombad.

Als alternatief geneesmiddel
Er zijn een paar honderd soorten etherische oliën die gebruikt worden voor hun al dan niet vermeende geneeskrachtige werking. Met name in de aromatherapie -die helemaal gebaseerd is op het gebruik van etherische olie- maar ook daarbuiten.

Als conserveermiddel
Sommige etherische oliën hebben een conserverende werking, bijvoorbeeld wintergreenolie.

Als industriële grondstof
Sommige etherische oliën bevatten een groot gehalte aan een bepaalde stof, zodat het loont om deze daaruit te winnen. Zo wordt eugenol, een grondstof voor vanilline, uit kruidnagelolie gewonnen. Limoneen, dat als verfafbijtmiddel wordt gebruikt, wordt uit sinaasappelolie gewonnen.

Soorten

Er zijn vele honderden soorten etherische oliën, bekende voorbeelden zijn:

• Bergamot
• Citroen
• Eucalyptus
• Kruidnagel
• Lavendel
• Manuka
• Olibanum
• Patchouli
• Pepermunt
• Rozemarijn
• Sandelhout
• Sinaasappel
• Steranijs
• Tijm
• Ylang-ylang

Mediabestanden

Zie de categorie Essential oils van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.