Wikipedia:Lijst van veelvuldig gemaakte fouten in het Nederlands

Overzicht beheerpagina's

Op deze pagina staat een aantal voorbeelden van fouten in het Nederlands die vaak gemaakt worden in het dagelijks taalverkeer. "Fout" klinkt als een waardeoordeel en daarom wordt opgemerkt dat het hier gebruikt wordt in de betekenis: afwijkend van het geheel van afspraken dat met Standaardnederlands wordt aangeduid; verkeerd dus. (Zie voor waardeoordelen in taalbeschouwing: Hete hangijzers in het Nederlands.)

Verder wordt onderscheiden tussen fouten en discutabele gevallen. De laatste categorie, gevallen van Nederlands taalgebruik waarover veel discussie is, maar waarbij niet noodzakelijkerwijze van fout (verkeerd) taalgebruik sprake is, wordt besproken in het artikel Hete hangijzers in het Nederlands.

De eerste rubriekjes (onder "Grammatica") bevatten verschijnselen die zowel in de spreek- als schrijftaal voorkomen, de laatste rubriek ("Spelling") heeft uitsluitend betrekking op geschreven taalfouten. Niet zelden gaat het hierbij om verkeerd geschreven leenwoorden.

De "verkeerde" woorden of constructies worden puntsgewijs opgenoemd, met daarachter de "goede" variant, al dan niet van een toelichting voorzien.

Grammatica

Woordvorming

• "Asterix". Is de naam van een bekend stripfiguur en wordt door diens populariteit nogal eens gebruikt om een typografisch symbool aan te duiden: de asterisk.
• "Eensgezinswoning". Een woning bestemd voor één gezin is een eengezinswoning. De fout is waarschijnlijk ontstaan door "eensgezind".
• "Eensgelijks". Is instemmend bedoeld (bijvoorbeeld na een weekendgroet), dus "eens" ligt voor de hand. Maar het is insgelijks, wat ongeveer betekent: in het gelijke.
• "Enigste". Eniger dan enige kan niet, dus het juiste woord is volgens velen enige. Anderen stellen daar tegenover dat de vorm met -ste een extra gevoelsdimensie uitdrukt, en dus in bepaalde contexten (bewust) kan worden toegepast. (Als enig "leuk" betekent, is de overtreffende trap wél mogelijk.)
• "Miniscuul". Moet zijn minuscuul. Zie "Minitieus".
• "Minitieus". "Mini-" heeft met klein te maken, maar "minuut" ook. De juiste vorm is minutieus.
• "Polshoogte nemen". Het gaat over de Poolster en het moet zijn poolshoogte nemen.
• "Toendertijd". Waarschijnlijk onder invloed van "indertijd". Juist is echter toentertijd.

Zinsconstructie

• "Als voetballer zijnde". Dit is een voorbeeld van een contaminatie, in dit geval van "als voetballer" en "voetballer zijnde" (het laatste is archaïsch).
• "Zij besloten de wedstrijd af te lassen" (in plaats van "De wedstrijd werd afgelast"). Voor lassen heb je een lastoestel nodig. 'Afgelast' kan van aflassen komen, maar bij wedstrijden komt het van afgelasten, dus: af te gelasten - gelastte af enzovoorts.
• "Groter als". 'Als' is een zogeheten onderschikkend voegwoord van vergelijking. Het drukt een overeenkomst in eigenschappen uit, niet een ongelijkheid. Om een ongelijkheid uit te drukken, zeg je Groter dan.
• "Ik besef me dat...". Te verklaren vanuit "Ik realiseer me" (zie aldaar). Juist is: Ik besef dat....
• "Ik realiseer dat het koud is". "Realiseren" betekent: zorgen dat het tot stand komt:

Het project had nooit gerealiseerd kunnen worden zonder de vele grote en kleine bijdragen van ouders, ooms en tantes.

"Zich realiseren" daarentegen betekent "beseffen":

Ik realiseer me dat ik met deze opmerking velen tegen de haren in strijk, maar het is mijn eerlijke overtuiging..

• "Ik irriteer me aan hem". Te verklaren vanuit "Ik erger me aan hem"
• "Net zo groot dan". Omdat "als" nogal eens verkeerd wordt gebruikt (zie aldaar), maken sommige taalgebruikers er niet alleen in onder-, maar ook in nevenschikkende situaties "dan" van. Dit is een hypercorrectie. Juist is: net zo groot als.
  • Ook "Deze hoeveelheid is evenveel dan dat'. Dit is een hypercorrecte, en daardoor foute constructie. De fout kan worden gemaakt als men min of meer heeft onthouden dat je moet oppassen met 'als' en 'dan'. Het woord 'dan' wordt gebruikt bij ongelijkheden, zoals 'groter dan'. Een tweede fout in deze zin is het gebruik van 'dat' aan het eind. De correcte zin is "Deze hoeveelheid is evenveel als die (hoeveelheid)."
• "Data wordt opgeslagen". Onder invloed van het Engels, waar het zowel enkelvoudig als meervoudig wordt gebruikt. Maar "data" is een meervoudsvorm uit het Latijn, en in het Nederlands is het nog steeds meervoud. Het wordt dus: Data worden opgeslagen. De enkelvoudvariant wint echter terrein, en daardoor wordt het steeds betwistbaarder dit gebruik "fout" te rekenen.
• "De media schrijft". Vergelijkbaar met data. Media is meervoud. Wellicht wordt dit verward met "de pers", hetgeen natuurlijk wel enkelvoud is.
• "Hun hebben het gedaan." Het persoonlijk voornaamwoord hun heeft in deze zin de functie van onderwerp. Volgens grammaticale regels is hun echter de indirect-objectsvorm, die alleen gebruikt wordt in de functie van meewerkend voorwerp - als het niet voorafgegaan wordt door een voorzetsel (zie ook hen of hun) - of als bezittelijk voornaamwoord (hun huis). Bij het onderwerp wordt zij (of ze) gebruikt: Zij hebben het gedaan.
• "In de eerste instantie". Naar analogie met "in de eerste plaats". Maar het wordt net zo behandeld als 'aanleg': In eerste instantie.
• "Ik mankeer niets". Bedoeld wordt niet dat jij niets verkeerd doet, maar dat er niets met je aan de hand is: Mij mankeert niets.
• "Het meisje van de buren, die..." Misschien vinden veel mensen het betrekkelijk voornaamwoord "dat" vreemd klinken als het verbonden wordt met een persoon. Maar dat hoort wel bij een het-woord: Het meisje van de buren, dat....
• "Het boek, wat..." Tegenwoordig is het gebruik van wat in plaats van dat een vaak voorkomende stijlfout: het betrekkelijk voornaamwoord dat op onzijdige zelfstandige naamwoorden (het-woorden) terugslaat, is "dat".
• "Hij is langer dan mij". "Mij" is de 'objectvorm' van het persoonlijk voornaamwoord, ook wel genoemd lijdend respectievelijk meewerkend voorwerp. Hier moet echter de onderwerpsvorm ik gebruikt worden, immers "Hij is langer dan ik ben". In andere gevallen kan het gebruik van "mij" of "ik" een betekenisverschil opleveren: "Hij kent jou langer dan ik (jou ken)" tegenover "Hij kent jou langer dan (hij) mij (kent)". Dit onderscheid wordt echter door weinig mensen gemaakt. Dezelfde regels gelden vanzelfsprekend voor het onderscheid tussen "jij" en "jou", "hij" en "hem" en andere persoonlijke voornaamwoorden.
• "Jou en jouw". Dit is het verschil tussen jou als persoonlijk voornaamwoord, gebruikt als lijdend voorwerp en jouw als bezittelijk voornaamwoord. Dus het wordt: "Het boek is van jou", maar "Het is jouw boek". Een ezelsbruggetje dat veel mensen helpt is jou/jouw te vervangen door u/uw. Wanneer je u gebruikt, gebruik je ook jou en gebruik je uw, dan is het jouw.
• "Zo optimaal mogelijk". Optimaal is het best, het gunstigst (overtreffende trap); hoger kan niet. Dus: optimaal zonder iets erbij, of zo goed/gunstig mogelijk. Overigens vermeldt de Dikke Van Dale de niet-overtreffende betekenis wel ("(in zwakkere opvatting) goed"), maar met de vermelding "niet door iedereen geaccepteerd".
• "Een paparazzi". Meestal worden fanatieke persfotografen in hun meervoud genoemd, en dan krijgen ze volgens de meervoudsregels van de taal van oorsprong (Italiaans) een i aan het eind. Maar een enkel exemplaar is een paparazzo.
• "Paranoia". Vaak wordt gezegd: "hij is volkomen paranoia", maar paranoia is de aandoening. Als je het hebt, ben je paranoïde.
• "Op het scherpst van de snede". Een snede is, als het goed is, overal even scherp, dus de uitdrukking is: op het scherp van de snede.
• "De taliban heeft zich teruggetrokken". "Taliban" is een woord in het Pasjtoe en is het meervoud van talib, wat 'religieuze student' betekent. Het is dus: De taliban hebben zich teruggetrokken.
• "Wat schetst mijn verbazing." De redenering is: je verbazing maakt zelf geen schetsen. Wel kan zij vorm krijgen op je gezicht, waarna zij door iemand geschetst kan worden. Dus: Wie schetst mijn verbazing. Schetsen kan echter ook worden geïnterpreteerd als 'een beeld geven van'. In dit geval is wat correct.
• ".. behoort tot een van de ..". Dit is dubbelop. Het moet zijn ".. behoort tot de .." of ".. is een van de ..". Dus: Hij behoort tot de grootste atleten uit de geschiedenis of Hij is een van de grootste atleten uit de geschiedenis (Geen accenttekens op "een"!) Uit het artikel over Wikipedia in Computer!Totaal (zie ook hierboven): De Nederlandstalige Wikipedia behoort tot een van de grotere Wikipedia's.
• "Een hele grote man". "Heel" als bijvoeglijk naamwoord wordt "hele", dan is een "hele man" geen "halve man". "Heel" is hier echter een bijwoord, dat niet iets over de man zegt, maar over het bijvoeglijk naamwoord: de mate waarin de man groot is. Bijwoorden worden niet verbogen, dus "heel" blijft in dat geval gewoon "heel". Het is dus "Een heel grote man".
• "Kijken" in plaats van "bekijken" of "kijken naar". "Ik ga een film kijken", moet zijn: "Ik ga een film bekijken" of "Ik ga naar een film kijken". Ook veelvuldig te horen in de constructie: "Je kunt het programma terugkijken ..."
• "Luisteren" in plaats van "beluisteren" of "luisteren naar". "Ik ga muziek luisteren", moet zijn: "Ik ga naar muziek luisteren" of "Ik ga muziek beluisteren".
• "Wijzigen" in plaats van "veranderen". Goed is: "Het adres wordt veranderd", "Het adres verandert", "Het adres wordt gewijzigd". Niet goed is: "Het adres wijzigt".
• "Gehad" in plaats van "gekregen" of "ontvangen". "Waar kun je dat kopen?" "Weet ik niet, ik heb het gehad". "Hebt u het aanvraagformulier gehad?"
• "Missen" in plaats van "ontbreken". "Er mist een schroefje". Goed is: "Ik mis een schroefje", "Er ontbreekt een schroefje".
• "Niet (in) het minst". "Niet het minst" betekent: "tamelijk veel". "Niet in het minst" betekent: "absoluut niet".
• "Een Frans schrijfster" in plaats van "Een Franse schrijfster". Onder invloed van het voor mannelijke personen (min of meer) toegestane "een Frans schrijver".
• "Dat ben ik eens", of "Ik ben het eens" in plaats van "Daar ben ik het mee eens" en "Ik ben het ermee eens".
• "Dit maakt onderdeel uit van een groter geheel". Iets maakt deel uit van, of is onderdeel van. Onderdeel uitmaken van is onjuist.
• "De spreker begon z'n lezing, niet nadat hij de aanwezigen welkom had geheten". Bedoeld is: "De spreker begon z'n lezing, niet dan nadat hij de aanwezigen welkom had geheten"
• "Voor wat betreft onze afspraak, ..." of "Voor wat onze afspraak betreft, ...", in plaats van "Wat onze afspraak betreft, ..."
• "Eén iemand zag het", in plaats van "Iemand zag het" of "Eén persoon zag het".
• "Op het popfestival Lowlands treden onder andere Jan Smit en Sieneke op", correct zou zijn: "treden onder anderen...". Als het personen of persoonsgroepen betreft is het "onder anderen" wanneer het zaken of objecten betreft is het "onder andere".
• Dat komt, omdat ...., in plaats van Dat komt, doordat ... of Dat is, omdat ...

Eigennamen

Geografische namen

• "Latijn-Amerika". Hypercorrectie van Latijns-Amerika, wellicht onder invloed van het Engelse Latin America of het Duitse Lateinamerika.
• "Nieuw-Leusden". Leusden is bekender, misschien door zijn centrale ligging in Nederland. Maar de plaats in Overijssel heet Nieuwleusen.
• "Standaardbuiten" lijkt logisch. Maar de plaats in West-Brabant heet Standdaarbuiten.

Spelling

Woorden

• "Aggressie". Etymologisch juist, gezien de regels van de taal waar het uit komt (Latijn). Maar in het Nederlands is er een g weggevallen: agressie is juist. Waarschijnlijk schrijven wij slechts één g doordat het woord tot ons gekomen is via het Frans, dat agression en agressif schrijft.
• "Barbeque". Zeer wijdverspreide verschrijving, deels te wijten aan de veel gebruikte speelse afkorting "BBQ". Net als in het Engels heet het barbecue.
• Een "chique" feestje. Moet zijn: een "chic" feestje, maar wel: een "chique" dame. Zelfde principe als "continu" iets verderop.
• "Concensus". Nee, het heeft niet met een volkstelling ("census") te maken, maar met gelijkheid van opvatting (gevoelen), en is dus "consensus". Verwant met "sensor", "sensitief" enz..
• Een "continue" proces. Moet zijn: een continu proces. Alléén op een e laten eindigen als je dat met een ander bijvoeglijk naamwoord ook zou doen:

Een voortdurend proces — Een voortdurende bedreiging

Een continu proces — Een continue bedreiging.

• "Cordon blue". Dit vleesproduct heeft een Franse naam, cordon bleu. Wederom Engelse invloed.
• "Daarintegen". Dit moet zijn: "Daarentegen"
• "Doormiddel van". Moet zijn "door middel van".
• "Een" in de constructie: "... een van de ..." klinkt weliswaar als "één", maar krijgt geen accenten.
• "Falikant". Geen familie van de fabrikant, maar een kant die een 'faille' (Frans voor 'gebrek') heeft: faliekant.
• "Haasje-repje". Het gaat niet om een haas, maar om 'zich haasten': komt van 'haast je, rep je' (zich reppen = zich haasten). De correcte schrijfwijze is: haastje-repje. Betekent: 'heel snel, ijlings'.
• "Lineaal" komt door de verwantschap met "lineair" serieus en gedegen over; toch is liniaal de correcte spelling.
• "Sieren":

De bewoners versieren de kamer.

De slingers sieren de kamer.

• "Spercieboon". Vaak zo geschreven, wellicht te verklaren vanuit woorden als 'commercie'. Maar het is Sperzieboon. Het woord is etymologisch verwant met 'asperge'.
• "Taliban". Is volgens Van Dale met kleine letter: talib, taliban, talibanisering. Wellicht is het, omdat doorgaans de (min of meer geïnstitutionaliseerde) beweging wordt bedoeld, niet foutief toch een hoofdletter te gebruiken.
• "Tenminste". Wordt aaneengeschreven als "althans" wordt bedoeld. Gaat het om "op z'n minst" dan is de afgesproken spelling ten minste

Is er werkelijk iemand die daarin gelooft? Ik tenminste niet!

Het waren er ten minste vijf, en ze hadden allen bivakmutsen op.

• "Tenslotte". Wordt aaneengeschreven als "immers" of "welbeschouwd" wordt bedoeld. Gaat het om "tot slot", dan is de afgesproken spelling "ten slotte".

Ik had er tenslotte niet om gevráágd!

Ten slotte wil ik nog onze secretaris bedanken.

• "Toendertijd". Moet zijn "Toentertijd"
• "Uitwijden". Lijkt op toewijden, maar uitweiden is juist verwant met weiland; vandaar een ei.
• "Teveel"/"te veel". Alleen indien het als een zelfstandig naamwoord gebruikt wordt dient het aan elkaar geschreven te worden.

Er is een teveel aan taxi's in Amsterdam.

Er zijn te veel taxi's in Amsterdam.

Persoonsnamen

• "(Graden) Celcius". De naamgever van de temperatuurgraden heette Anders Celsius.
• "Baghwan". De uit India afkomstige goeroe die zich later "Osho" liet noemen stond aanvankelijk bekend als Bhagwan Shree Rajneesh. De lettercombinatie bh staat voor een 'zware' b (plosief) die met veel adem wordt uitgesproken (aspiratie).
• "Ghandi". De achternaam van de beroemde geweldloosheidprediker uit India was Gandhi. Zie ook "Baghwan".
• "Nietsche". De Duitse filosoof heette Friedrich Nietzsche.
• "Herz". De Duitse natuurkundige heette Heinrich Hertz.
• "Hirshi Ali". De aangenomen naam van de gewezen VVD-politica is Ayaan Hirsi Ali (eigenlijk: Ayaan Hirsi Magan).
• "Rohrschach", de man van de inktvlekkentest. Juist is "Rorschach".

Geografische namen

• "Amerikaans Samoa", "Frans Guyana", "Frans Polynesië". Moet aan elkaar geschreven worden: Amerikaans-Samoa, Frans-Guyana, Frans-Polynesië.
• "Azerbeidjan". Moet Azerbeidzjan zijn.
• "Cook-eilanden", "Marshall-eilanden". Moet aan elkaar geschreven worden: Cookeilanden, Marshalleilanden.
• "Equador". De naam van het Zuid-Amerikaanse land is gelijk aan het Spaanse woord voor de evenaar, waar het op gelegen is: Ecuador. De combinatie "qua" is in Spaans niet mogelijk.
• "Zuid-Laren". Laren ligt in Midden-Nederland en Zuidlaren in Drenthe. Zuid-Laren (soms ook als Zuid Laren geschreven) is dus een deel van Laren. Vergelijkbare vergissingen worden gemaakt bij Noordlaren, Midlaren en Westlaren (alle in de buurt van Zuidlaren)

Zie ook

• Alternatieve spelling
• Hete hangijzers in het Nederlands
• Nederlandse grammatica
• Nederlandse spelling
• Spelfout
• Taalfout
• Wikipedia:Spellinggids