Hersenzenuw

hersenbasis met de hersenzenuwen

schema van de hersenzenuwen

Onder hersenzenuwen of craniale zenuwen verstaan we de twaalf tweetallen zenuwen die bijna alle rechtstreeks uit de hersenen ontspringen, en niet uit het ruggenmerg. De nervus accessorius (N.XI) ontspringt uit het ruggenmerg in de hals, maar omdat hij omhoog loopt en de schedel samen met de N.IX en N.X verlaat werd/wordt hij toch tot de hersenzenuwen gerekend.

Bouwplan gewervelden

Alle gewervelde dieren hebben een overeenkomstig schema van kopzenuwen. De haai heeft tien paar, waarvan een deel voor het zijlijnstelsel en de kieuwen functioneert. Bij zoogdieren hebben de verschillende zenuwen gedeeltelijk een andere taak; de oorspronkelijke ruggenmergszenuwen XI en XII komen bij hen uit de schedel. Deze hersenzenuwen worden wereldwijd aangeduid als N. I t/m N. XII, waarbij "N." de afkorting is voor nervus wat zenuw betekent. Hersenzenuwen worden afgekort met "N."; alle andere zenuwen met "n.". Drie van de twaalf hersenzenuwen zijn sensorisch, vijf zijn motorisch en de overige vier hebben zowel een sensorische als een motorische functie.

De twaalf hersenzenuwen

#	Type	Zenuw	Nederlands	beschrijving
N.I	sensorisch	nervus olfactorius	reukzenuw	Strikt gezien is dit geen echte zenuw, omdat hij bestaat uit de nervi olfactorii, gebundelde uitlopers van de zintuigcellen in het reukepitheel.
N.II	sensorisch	nervus opticus	gezichtszenuw, oogzenuw	De 'oogzenuw' vormt de verbinding tussen de hersenen en het oog.
N.III	motorisch	nervus oculomotorius	oogbewegingszenuw	Een zenuw, waarbij het motorische deel het grootst is die de uitwendige oogspieren verzorgen welke het oog laten bewegen. Deze zenuw verzorgt vier van de zes uitwendige oogspieren: 1 de m. rectus superior (omhoog kijken), 2 de m. rectus inferior (omlaag kijken), 3 de m. rectus medialis (naar binnen kijken) en 4 de m. obliquus inferior (omhoog kijken en rotatie van het oog). Daarnaast geleidt deze zenuw de proprioceptie van dezelfde intrinsieke oogspieren (dit is het sensorische deel van deze zenuw). Met deze zenuw lopen ook zenuwvezels uit de zogenaamde kern van Edinger-Westphal mee die de inwendige oogspieren van de pupil en de ooglens aansturen.
N.IV	motorisch	nervus trochlearis	katrolzenuw	De zenuw die de m. obliquus superior verzorgt. Dit is samen met de m. obliquus inferior een van de twee zg. schuine oogspieren die de meest complexe invloed hebben op de bewegingen van het oog. Het effect ervan is mede afhankelijk van de stand van het oog. Voornaamste functies zijn bij het naar beneden kijken en het laten roteren van het oog om de lengte-as.
N.V	gemengd	nervus trigeminus	drielingzenuw	Verzorgt de sensibiliteit (het gevoel) van het gelaat en de kauwspieren. Deze splitst zich in drie takken: 1 de n. ophthalmicus, 2 de n. maxillaris en 3 de n. mandibularis.
N.VI	motorisch	nervus abducens		De zenuw om het oog naar buiten te draaien. De zenuw die de m. rectus lateralis innerveert, dit is de oogspier die het oog naar lateraal (naar buiten) laat bewegen oftewel abduceert. De zenuw is voor een deel sensibel omdat hij tevens de propriosensoriek van de laterale extrinsieke oogspier verzorgt.
N.VII	gemengd	nervus facialis	aangezichtszenuw	Verzorgt de gelaatsspieren (mimiek), de functie van de onderkaakspeekselklier regelt en de smaakgewaarwording van het voorste 2/3 deel van de tong. De laatste twee via de chorda tympani, die zich al vroeg van de N.VII afsplitst, door het middenoor loopt en zich uiteindelijk bij de n. mandibularis, de derde tak van N.V voegt.
N.VIII	sensorisch	nervus vestibulocochlearis	gehoor- en evenwichtszenuw	Bestaat uit twee delen: 1. vestibulair deel ( innerveert evenwichtsorgaan) 2. cochleair deel (verantwoordelijk voor het horen). Beide verlaten de schedel door de gehoorgang (meatus acusticus internus)
N.IX	gemengd	nervus glossopharyngicus	tong-keelzenuw	Verzorgt de smaaksensatie van het achterste 1/3 deel van de tong en stuurt spieren in de keel aan.
N.X	gemengd	nervus vagus	zwervende zenuw	Heeft vele functies in het hele lichaam: Bestuurt o.a. de stembanden en een deel van de keelspieren, de sensibiliteit in keel en gehoorgang, en is de grote zenuw van het parasympathisch zenuwstelsel en als zodanig belangrijk voor het vertragen van de hartslag, het verlagen van de bloeddruk (flauwvallen of de vagale reactie) en het bevorderen van de activiteit van het spijsverteringsstelsel. De nervus vagus is tevens een belangrijke sensorische zenuw van hart, longen en buikorganen. De nervus vagus geeft beiderzijds onder andere takken naar de hersenvliezen en de gehoorgang af, loopt in de hals beiderzijds langs de halsslagaders, geeft takken naar de bloeddrukregelaar in de halsslagader, de longen en het hart af en daarna de stembandzenuw (de nervus recurrens laryngicus) af, die om de grote slagaders heen buigt en langs de luchtpijp terug loopt naar het strottenhoofd, en vormt een plexus op de slokdarm, waarvandaan de takken onder andere naar de maag lopen.
N.XI	motorisch	nervus accessorius	bijkomstige zenuw	Stuurt enkele halsspieren aan, namelijk de m. sternocleidomastoidicus en m. trapezius. Ontspringt als enige hersenzenuw uit het ruggenmerg.
N.XII	motorisch	nervus hypoglossus	ondertongzenuw	Verzorgt de tongspieren en enkele halsspieren.

Ezelsbruggetjes

Om het rijtje te onthouden zijn er enkele ezelsbruggetjes, waaronder bijvoorbeeld:

• Op Ons Oude Tuin Terras At Frans Verse Groenten Van Albert Heijn.
• Oh Oh Oh, Treintje Treintje Als (je) Fluit Vertrek Gauw Van Amsterdam Hoofdstation.
• Op Ons Oude Tuin Terras Aaide Fietje Vanachter Glas Vele Afgematte Heren.
• Omdat Osama Onze Twin Towers Als Fossielen Verliet Geven Vliegtuigen Angstige Herinneringen!
• Oh oh oh, Treintje, Treintje, Als Frits Verhalen Ging Vertellen Aan Heintje
• Oh oh oh, Treintje, Treintje, Als Frits Varkens Gaat Verkopen Aan Heintje

De eerste letters van deze twaalf woorden zijn ook de eerste letters van de hersenzenuwen.

Om te onthouden welke hersenzenuwen motorisch (M), sensorisch (S) of beide (B) zijn, kan het volgende ezelsbruggetje worden gebruikt:

• Stealing Stuff Makes Money But My Brother Says Big Brains Make More.
• Some Say Money Matters But My Brother Says Big Brains Matter More.
• Skinny Sluts Make Money But My Brother Says Big Bitches Make More.

Zie ook

• Menselijke hersenen
• Zenuw

· ·

Craniale of hersenzenuwen

I: N. olfactorius · II: N. opticus · III: N. oculomotorius · IV: N. trochlearis · V: N. trigeminus (N. ophthalmicus · N. maxillaris · N. mandibularis) · VI: N. abducens · VII: N. facialis · VIII: N. vestibulocochlearis · IX: N. glossopharyngeus · X: N. vagus · XI: N. accessorius · XII: N. hypoglossus