Mortsel: verschil tussen versies

**Mortsel**
Stad in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Antwerpen
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	7,78 km² (2021); 17,66%; 32,14%; 50,2%
Coördinaten	51° 10' NB, 4° 28' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	26.391 (01/01/2023) ; 48,45% ; 51,55% ; 3390,34 inw./km²
Leeftijdsopbouw; 0-17 jaar; 18-64 jaar; 65 jaar en ouder	(01/01/2023); 20,37%; 59,21%; 20,43%
Buitenlanders	10,35% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Erik Broeckx (N-VA)
Bestuur	N-VA, sp.a, CD&V
Zetels; N-VA; Groen; sp.a; Mortsel-anders; Open Vld; Vlaams Belang; CD&V;	29; 11; 7; 3; 2; 2; 2; 2;
Economie
Gemiddeld inkomen	22.404 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	7,62% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 2640	Deelgemeente; Mortsel
Zonenummer	03
NIS-code	11029
Politiezone	Minos
Hulpverleningszone	Rand
Website	www.mortsel.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Antwerpen; in de provincie Antwerpen
Portaal	België

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 24 dec 2014 22:30

Mortsel is een stad in de Belgische provincie Antwerpen. De stad telt bijna 25.000 inwoners. Binnen de stadsgrenzen liggen geen andere kernen. De stad behoort tot het kieskanton Kontich en het achtste gerechtelijk kanton Antwerpen.

Toponymie

Mortsel is vermoedelijk ontstaan uit twee woonkernen, namelijk Mortsel-Dorp en Oude God.

De oudste schriftelijke vermelding van Mortsel, als Mortsella, dateert uit 1158. De naam zou zijn afgeleid van de Germaanse woorden mor (dat "moer, moeras" betekent) en sali (dat uit "één ruimte bestaand huis" zou betekenen). Samengesteld geeft dit dan "Een uit één ruimte bestaand huis, gebouwd in het moeras".

De naam Oude God zou volgens sommige bronnen verwijzen naar een verdwenen Romeins heiligdom dat gelegen was aan de heirbaan Bavai-Utrecht.

Geschiedenis

Neolithicum

Over deze periode in de geschiedenis is zeer weinig geweten, wel is er op het grondgebied van de gemeente een neolithische bijl uit circa 3500 v.C. aangetroffen.

Gallo-Romeinse Periode

De vroegste bewijzen van menselijke bewoning gaan terug tot de Gallo-Romeinse periode. Dit werd aangetoond tijdens archeologische opgravingen in 1963 door de Antwerpse Vereniging voor Romeinse Archeologie (AVRA) van een Romeinse villa. Deze was gelegen aan de heirbaan vanuit Bavai via Asse en Rumst naar Utrecht. Vermoed wordt dat het voor deze tijd reeds een woonplaats was van de Menapiërs. Daarnaast zijn er op de "Steenakker" restanten van een omwalde hoeve met driebeukige schuur aangetroffen, die er tot het einde van de 2de eeuw moet hebben gestaan.

Middeleeuwen

Het eerste spoor van Mortsel in een geschreven bron dateert uit 869 in een polyticon van de abdij van Lobbes betreffende villa Tishengien (later Dieseghem en Diezegem) en luidt: "… Sunt et in villa quae dicitur Tisingaheim mansi IIII solvit unusquisque pro censu solid.V et porcum I …" (vertaling: "...in de villa die Tisingaheim genoemd wordt zijn er vier mansi, elk van hen betaalt als cijns 5 schellingen en 1 varken..."). Deze villa zou vermoedelijk geschonken zijn door de heilige Reinildis, dochter van de Hertog van Brabant, aan de Henegouwse Benedictijnen in de 7de eeuw en omvatte gronden in de huidige gemeenten Mortsel, Hove en Edegem.

De naam Mortsel zelf duikt voor de eerste maal op in een pauselijke bulle uit 1150 in verband met het altare de Mortezele. Ook de bisschop van Kamerijk, Nicolaas I van Chièvres, heeft het acht jaar later (1158) over dit altaar, dat hij toen terugschonk aan de abdij van Lobbes. Hij noemt de plek echter Mortsella. Helaas gingen alle archieven van deze benedictijnenabdij verloren tijdens de Duitse bombardementen op 10 mei 1940, en is er bijgevolg nog weinig geweten over Mortsel in de periode 869 tot 1150.

Vermoed wordt dat omstreeks de 10de of 11de eeuw ten zuiden van villa Diezegem het nieuwe centrum "Mortsel" ontstond. Vermoedelijk stond hier lange tijd slechts een kapel die tot 1158 afhankelijk was van de moederparochie te Kontich. In dat jaar werd de eerste kerk gebouwd op de locatie van de kapel, die op haar beurt in de 15de eeuw vervangen zou worden door de huidige Sint-Benedictuskerk. Omstreeks diezelfde tijd zou ook de woonkern Oude-God zijn gesticht op de plek waar de verbindingswegen Mortsel-Lier en Antwerpen-Mechelen samenkomen.

In 1387 komt de heerlijkheid Mortsel in de handen van de heren van Cantecroy, die het dorp tot grote bloei brengen. In dit verband verdienen vooral Antoine Perrenot en kardinaal Granvelle vermelding. Die laatste vergrootte het goed met de zogenaamde "cardinaelsdorpen". Al deze leengoederen (Mortsel, Edegem, Luithagen, Boechout, Borsbeek, Hove, Vremde, Kontich, Waarloos, Reet en tenslotte Aartselaar) werden in 1570 gebundeld tot het graafschap Cantecroy.

Ancien Régime

In de tweede helft van de 16de eeuw, door toedoen van de godsdienstoorlogen, viel dit graafschap uiteen. De opstand van de Nederlanden tegen Spanje betekende voor Mortsel een permanente onrust. In de periode die volgt wordt het dorp, wegens zijn strategische ligging op het kruispunt van belangrijke toegangswegen naar Antwerpen, nagenoeg doorlopend getroffen door verwoestingen, plunderingen, troepentransporten en gevechten.

Zo was het de Antwerpse beeldenstormers gelukt om op 12 augustus 1566 kasteel Cantincrode in te nemen. Deze situatie veranderde echter al snel met de komst van Fernando Álvarez de Toledo (bijnaam: Alva) naar de Schelde-regio. Al snel werd het kasteel en bijgevolg ook Mortsel heroverd door de Spanjaarden. Omwille van het strategische nut van Cantincrode liet Alva het kasteel ombouwen tot een typisch Spaanse vesting waarvan de onderbouw (ringmuur en bastions) tot de dag van vandaag nog uit het water oprijst.

Na Alva's vertrek veranderde de vesting in een waar roversnest, dat een belangrijke rol speelde tijdens de Spaanse furie. In 1583 werd Mortsel, in de aanloop naar de "Val van Antwerpen" (1585) volledig ontvolkt en platgebrand door Alexander Farnese. Van de 126 gezinnen die Mortsel aanvankelijk bewoonden, resteerden er nadien nog slechts drie. Voornamelijk de wijk Luithagen werd zwaar getroffen. Na 1609 kon men voor het eerst herademen, maar het einde van de militaire opvorderingen was nog lang niet in zicht. In de loop van de 17de eeuw belandde Cantincrode in handen van de familie de Fiennes die het huidige herenhuis lieten optrekken.

Moderne Tijd

In 1860 werd Fort 4 opgetrokken in het kader van het Nationaal Reduit, naar een ontwerp van legerofficier Henri Alexis Brialmont. De bouw was een reusachtige onderneming, zo moet er 13 miljoen m³ aarde verplaatst worden en zo'n 1 miljoen m³ baksteen gemetseld worden. Deze werken werden uitgevoerd door de Compagnie Générale de Materiel des Chemins de Fer uit Brussel en zou zo'n 35 tot 40 miljoen frank kosten. Voor de bouw van het fort werd ± 35 ha grond onteigend en de kosten zouden oplopen tot ongeveer 54 miljoen frank (1 400 000 €). De meeste huizen uit deze tijd waren opgetrokken uit hout, daar het verboden was in een straal van 585 meter rondom militaire versterkingen stenen gebouwen op te trekken. De laatste stille getuigen hiervan zijn de villa's nr 52 en 54 op de Mechelsesteenweg, huis nr 20 in de Statielei en de houten huisjes nr 6 en 8 op de Lindenlei.

In 1897 trekken de komst van fietsen- en autoproducent Minerva en de ateliers van Lieven Gevaert de industrialisatie van Mortsel op gang. Alwaar in 1904 tevens de eerste steen werd gelegd van het huidige complex, waar later belangrijke fotografische uitvindingen zouden gebeuren. Zo werd in 1902 het Gevaert-matpapier op de markt gebracht en later zouden ook de eerste röntgenfilms en geluidsfilms in Gevaerts fabriek ontwikkeld worden. Ten gevolge van deze industrialisatie kende de gemeente een grote bevolkingstoename en groeiden de drie gehuchten aaneen tot een agglomeratie aan de transitobaan N1.

Tijdens zware gevechten om Antwerpen in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog in 1914 deelde Mortsel opnieuw in de klappen en werd er, uit angst voor franc-tireurs, civiele sluipschutters die de oprukkende Duitsers onder vuur namen, lelijk huisgehouden in de gemeente. Zo werden tal van burgers geplunderd, gedeporteerd en zelfs standrechtelijk geëxecuteerd. Op 6 oktober 1914 kwam Fort 4 in de eerste linie te liggen, maar bleek niet bestand tegen de Duitse artillerie. Reeds twee dagen later, tijdens een bombardement, kreeg een batterij opgesteld op het fort een voltreffer. Hierdoor sloegen de Belgische garnizoenen op de vlucht. De Britten namen echter de verdediging over, maar moesten eveneens de aftocht blazen. In de nacht van 9 op 10 oktober werd het Nationaal Reduit verlaten en de volgende dag volgde de Capitulatie van Antwerpen.

Tijdens de Duitse inval op 10 mei 1940 (begin Tweede Wereldoorlog voor België) vinden er zware bombardementen plaats in Mortsel. Aangezien uit Wereldoorlog I gebleken was dat de Brialmont-forten niet bestand waren tegen de Duitse overmacht werden ze niet ingezet in de verdediging van Antwerpen. De Duitsers gebruikte het Mortselse fort echter wel. Zo melden spionageverslagen uit 1943 dat er verschillende vliegtuigbommen en Flak-munitie opgeslagen zou liggen. De Duitsers lieten op het terrein een aantal stenen loodsen optrekken en op de wallen van het fort werden er veldversterkingen gebouwd. Omstreeks het einde van het oorlogsjaar 1943 besloot de bezetter een anti-tankgracht (in de volksmond "Den Dnjepr" genoemd), die de fortgrachten verbond, aan te leggen. Door de dichte bebouwing in Mortsel werd het tracé aldaar zo ver naar het zuiden voorzien, dat het nooit voltooid werd.

Na de Achttiendaagse Veldtocht was het voor een periode van drie jaar relatief rustig in de Mortselse lucht. Hoewel er nog vaak bommenwerpers over het land trokken richting Duitsland. Aan deze "pauze" kwam op 5 april 1943 echter een bruusk einde.

Bombardement van 1943 op Mortsel

Zie Bombardement op Mortsel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op die dag werd per vergissing door een Amerikaans Bombersquad een bombardement uitgevoerd op de gemeente. Het bombardement was eigenlijk bedoeld voor de fabrieken van "ERLA" waar vliegtuigen en vliegtuigmotoren werden gemaakt, maar de bommen misten doel en legden de wijk Oude-God plat. Verschillende openbare gebouwen, waaronder een school werden geraakt. Er waren 936 dodelijke slachtoffers, waaronder 209 kinderen. Mortsel kreeg nooit een oorlogskruis omdat het om "friendly fire" ging. Na de Bevrijding van Antwerpen, werd Mortsel nog wel tweemaal getroffen door een V-bom op fort 4. Van slachtoffers werd er evenwel geen melding gemaakt. In 2004 kreeg Mortsel van de Belgische regering erkenning voor het oorlogsleed. Een echt "oorlogskruis" kreeg Mortsel echter niet.

Door een wetsvoorstel van 1998 werd de gemeente Mortsel gepromoveerd tot stad.

Geografie

De gemeente beslaat een oppervlakte van 778 ha, waarvan 17,46% landbouwgrond is, 0,60% is bos en ongeveer 79,37% bestaat uit bebouwde gronden. De urbanisatiegraad van de gemeente bedraagt eveneens 79,37%. Het hoogste punt van de gemeente is de Sint-Benedictuskerk en laagste punt de Drabstraat. De gemiddelde prijs per m² bouwgrond bedroeg in 2003 204,66 euro per 7,03a^[1]

Hydrografie

De gemeente heeft 3 (noemenswaardige) waterlopen, zijnde de Koude Beek, Fortloop en de Zwarte Beek. Alle drie deze beken wateren af in het Groot Schijn.

Kernen

De gemeente heeft geen deelgemeenten. Wel bestaat ze uit drie met elkaar vergroeide kernen, namelijk Mortsel-Dorp, Oude-God en Luithagen.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Antwerpen				Borsbeek

				Boechout

Edegem				Hove

Demografie

Evolutie van het inwonertal

19e eeuw

Jaar	1806	1816	1830	1846	1856	1866	1876	1880	1890
Inwonertal	1128	1044	1347	1526	1455	1488	1903	2144	2911
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12</small<

20e eeuw tot aan herinrichting gemeenten

Jaar	1900	1910	1920	1930	1947	1961	1970	1976
Inwonertal	3463	5760	7866	13.557	16.445	25.731	28.012	27.470
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12 tot en met 1970 + 31/12/1976

Na de gemeentelijke herinrichting

Jaar	1977	1980	1985	1990	1995	2000	2005	2006
Inwonertal	27.470	26.834	26.401	25.978	25.784	25.086	24.393	24.429
Opmerking: Inwonertal op 01/01 - Bron: NIS

Mobiliteit

Mortsel ligt aan een knooppunt van verschillende spoorweglijnen en telt daardoor vandaag op een relatief kleine oppervlakte vier spoorwegstations: Mortsel, Mortsel-Deurnesteenweg, Mortsel-Liersesteenweg en Mortsel-Oude-God. Sinds december 2008 wordt Mortsel-Deurnesteenweg nog enkel bediend tijdens het weekend. Tijdens de week wordt Mortsel-Oude-God enkel bediend door de IR-treinen van Antwerpen-Centraal naar Brussel-Zuid en omgekeerd. Mortsel wordt dagelijks bediend en Mortsel-Liersesteenweg enkel op weekdagen. Een vijfde station, Mortsel-Luithagen werd in 1970 samen met de fortenlijn buiten gebruik gesteld.

Via de tramlijnen 7 en 15 is Mortsel met de buurstad Antwerpen verbonden. Sinds 13 augustus 2012 rijdt tramlijn 15 via de Statielei en de treinstations Mortsel-Oude-God en Mortsel-Liersesteenweg naar Capenberg in Boechout (onderdeel van Brabo I). Er is ook een tramlijnverlenging via de Boniverlei in Edegem naar Kontich gepland. Verschillende bussen van De Lijn hebben haltes in Mortsel, dat samen met Antwerpen in één tariefzone ligt. Hun eindbestemming is Berchem Station. Reizigers die naar het centrum van Antwerpen willen, kunnen overstappen op de tram.

Politiek

Zetelverdeling gemeenteraad 2013-2018

7

3

2

11

2

7 3 2 2 11 2 2

De 29 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ Groen: 7

■ sp.a: 3

■ Open Vld: 2

■ CD&V: 2

■ N-VA: 11

■ Mortsel-anders: 2

■ VB: 2

Burgemeesters

1971 - 1983: Constant Frans Amssoms (CVP)
1983 - 2001: Willy Dehaen (CVP)
2001 - 2012: Ingrid Pira (Groen)
2013 - heden: Erik Broeckx (N-VA)

2013-2018

Burgemeester is Erik Broeckx (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA, sp.a en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 29 zetels.

Het college van burgemeester en schepenen bestaat uit:

Erik Broeckx (N-VA): burgemeester; bevoegd voor algemene coördinatie, veiligheid, burgerzaken, begraafplaatsen, openbare werken, mobiliteit, stadsmarketing, lokale economie en markten, intergemeentelijke en internationale samenwerking en klantenzorg
Koen Dehaen (N-VA): schepen bevoegd voor financiën en begroting, patrimoniumbeheer en evenementen
Steve D'Hulster (sp.a): schepen bevoegd voor ruimtelijke ordening en stedenbouw, openbaar groen, duurzame ontwikkeling, inspraak- en communicatiebeleid en wijkwerking
Goedele Vermeiren (N-VA): schepen bevoegd voor onderwijs, jeugd, ontwikkeling Fort 4, erfgoed en toerisme
Lieve Voets (N-VA): schepen bevoegd voor cultuur (cultureel centrum, bibliotheek), sport, verenigingsleven en vrijwilligerswerk, gezinsbeleid en dierenwelzijn
Goele Custers (N-VA): schepen bevoegd voor personeel, organisatie, informatica, integratie, tewerkstellingsprojecten en lokale werkwinkel
Gitta Vanpeborgh (sp.a): schepen bevoegd voor welzijn, gezondheidsbeleid, sociale toelage, armoedebestrijding, gehandicaptenzorg, woonwagenterrein, kinderopvang, gelijke kansenbeleid, ontwikkelingssamenwerking en wonen
Chris De Ridder (CD&V):voorzitter van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn, bevoegd voor ouderenbeleid
Eva Wuyts: stadssecretaris

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij	10-10-1976^[2]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[3]		14-10-2012^[4]
Stemmen / Zetels	%	29	%	29	%	29	%	29	%	29	%	27	%	29
CVP¹/CD&V²	52,63¹	17	36,11¹	13	35,37¹	13	28,59¹	10	16,08¹	5	-		7,81²	2
CD&V+N-VA	-		-		-		-		-		24,10	7	-
VU¹/VU&ID²	26,48¹	8	17,87¹	6	12,87¹	4	9,04¹	2	12,32²	4	-		-
N-VA	-		-		-		-		-		-		31,39	11
PVV¹/VLD²	8,51¹	1	9,39¹	2	11,09¹	3	14,12²	4	19,42²	6	-		-
VIVANT	-		-		-		-		2,09	0	-		-
VLD-VIVANT/Open Vld	-		-		-		-		-		20,07	5	9,13	2
SP¹/sp.a²	12,39¹	3	11,13¹	3	11,36¹	3	8,27¹	2	7,52¹	2	-		10,51²	3
Groen!-sp.a-spirit	-		-		-		-		-		25,32	7	-
AGALEV¹/Groen²	-		11,48¹	3	15,59¹	5	17,58¹	6	19,2¹	6	-		21,93²	7
PVDA	-		0,63	0	-		0,91	0	-		-		-
Vlaams Blok¹/Vlaams Belang²	-		-		7,16¹	1	15,74¹	5	18,31¹	6	20,57²	6	8,16²	2
VLOTT	-		-		-		-		-		0,72	0	-
ELAM	-		1,79	0	-		-		-		-		-
VB	-		2,97	0	-		-		-		-		-
VDM	-		8,64	2	-		-		-		-		-
STORMS	-		-		2,23	0	1,72	0	-		-		-
CDU	-		-		4,33	0	-		-		-		-
W.O.W.	-		-		-		4,03	0	-		-		-
BEL	-		-		-		-		0,73	0	-		-
M.V.B.	-		-		-		-		4,33	0	-		-
Mortsel-anders	-		-		-		-		-		9,22	2	9,39	2
Jong&Onafh.	-		-		-		-		-		-		1,67	0
Totaal stemmen	19361		18985		18887		17872		17313		17619		17019
Opkomst %					93,35		90,92		90,22		93,08		89,61
Blanco en ongeldig %	3,5		4,32		3,63		4,17		2,82		2,89		1,96

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt

Economie

In Mortsel is de multinational Agfa-Gevaert gevestigd en in vroegere tijden ook de fabrieken van Minerva.

Bekende Mortselaren

Geboren in Mortsel

Door de aanwezigheid van een aantal ziekenhuizen binnen de gemeentegrens van Mortsel ligt het aantal geboortes in deze gemeente bovengemiddeld hoog. Velen komen echter uit naburige gemeentes zoals Antwerpen.

Katia Alens, presentatrice, actrice, zangeres, Miss België 1990
Ward Beysen, Vlaams liberaal politicus, vrijmetselaar
Gerard Bodifée, astrofysicus, schrijver
Warre Borgmans, acteur
Della Bosiers, zangeres
Jules Bosmans, atleet
Luc Brewaeys, componist
Ludo Busschots, acteur
Bart De Wever, politicus
Michel Follet, radio- en tv-presentator
Pieter-Jan Hannes, atleet
Hilde Heijnen, actrice
Dirk Holemans, politicus
Geert Hunaerts, acteur
Bob Mau, striptekenaar
Dirk Meynendonckx, acteur
Ivo Michiels, schrijver, essayist
Marc Nevens, atleet
Bart Peeters, zanger, acteur, muzikant, presentator
Godfried Thomas Pieraerts, norbertijn
Ann Pira, actrice
Ingrid Pira, ex-burgemeester van Mortsel
Ke Riema, tekstschrijfster
Clem Schouwenaars, schrijver, dichter
Marc Smet, atleet
Luc Tuymans, kunstenaar
Raf Van Brussel, zanger
Eva Van Der Gucht, actrice
Marc Verhaegen, striptekenaar
Jos Van Oosterwyck, muziekkenner
Linda Van Tulden, producent, regisseur, scenarioschrijfster

Zie ook

Lijst van onroerend erfgoed in Mortsel

Externe links

Officiële website van de gemeente

Bronnen, noten en/of referenties

↑ bron: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Administratie Planning en Statistiek
↑ 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
↑ Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006
↑ www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012

Zie de categorie Mortsel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] ron: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Administratie Planning en Statistiek

[2] 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[3] Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006

[4] www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Regel 245: / Regel 245: @@
 * [[Hilde Heijnen]], actrice
 * [[Dirk Holemans]], politicus
-* [[Geert Hunaerts]],
+* [[Geert Hunaerts]], acteur
-* [[Etienne Jacobs]], jazz drummer
 * [[Bob Mau]], striptekenaar
 * [[Dirk Meynendonckx]], acteur