Lutheranisme

Maarten Luther

Het lutheranisme is een stroming binnen het protestantse christendom. Het is het geheel van het theologische en kerkelijke erfgoed dat is voortgevloeid uit het werk en de leer van de belangrijke hervormer (zie Reformatie) Maarten Luther (1483-1546).

Zo'n 80 miljoen mensen zijn lid van lutherse kerken. Daarvan wonen er 25,6 miljoen in Duitsland (waar het de op een-na grootste denominatie (EKD) is), 19 miljoen in Scandinavië, 8,5 miljoen in de Verenigde Staten en Canada en de overige wonen in Centraal-Europa. In Denemarken, Noorwegen, Finland en IJsland is het de staatsreligie. In Zweden was dat tot het jaar 2000 het geval.

Nederland

In Nederland is het, naast het calvinisme, de belangrijkste stroming binnen het protestantse christendom

Er zijn in Nederland 55 lutherse gemeenten, met in totaal ruim 14.000 leden. Deze gemeenten behoorden tot de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden, die is opgegaan in de Protestantse Kerk in Nederland.

Na de reformatie waren er in Nederland aanhangers van de lutherse kerk. Toen de Nederduits Gereformeerde kerk publiekelijk door de overheid werd bevoordeeld, was het lutheranisme, net zoals vele andere christelijke religies verboden om kerkdiensten te houden. Eind 17e eeuw ontstonden er lutherse schuilkerken.

Structuur

Lutherse kerken zijn georganiseerd naar ofwel het episcopaalse model (Duitsland, Zweden), ofwel het synodale model (Nederland, VS).

De Augsburger Confessie uit 1530 en Luthers Korte Catechismus hebben voor lutheranen inhoudelijk gezien veel gezag.

Het hoofdkwartier van de Lutherse Wereldfederatie zetelt in Genève.

Lutheranisme in de Tweede Wereldoorlog

De rol van de Duitse lutherse kerken onder het naziregime is dubieus. De nationaalsocialisten kregen meer stemmen uit protestantse hoek dan van de katholieke kant van het Duitse volk, mede doordat de protestanten geen herkenbare eigen partij hadden, zoals de rooms-katholieken deze wel kenden in de vorm van het Zentrum. De rooms-katholiek opgevoede Hitler heeft op momenten zelfs een duidelijke sympathie uitgesproken voor de protestantse kerk, en probeerde de verschillende landskerken door eenmaking tot een pro-nationaalsocialistische nationale kerk naar zijn hand te zetten. De rooms-katholieken konden wegens hun binding aan de paus te Rome niet meedoen met een volledig Duitse kerk, wat hen verdacht maakte in nazi-ogen.

Behalve steun voor het nazisme vanuit het lutheranisme waren er echter ook theologen die zich verzetten tegen het verregaande overheidsingrijpen en het opdringen van de nationaalsocialistische ideologie aan de kerken. Vele lutherse christenen die zich openlijk tegen Hitler hadden uitgesproken zijn omgekomen in de concentratiekampen, van wie Dietrich Bonhoeffer, gearresteerd wegens zijn betrokkenheid bij een aanslag op Hitler in 1944, de bekendste was.

Zie ook

• Lijst van religies

· ·

Protestantisme