Herverzekeringsverdrag

Het Herverzekeringsverdrag of Rugdekkingsverdrag was een verdrag tussen Duitsland en Rusland. Beide landen hadden ook al een verdrag, samen met Oostenrijk, de Driekeizerbond, opgericht in 1873. Maar Rusland verliet in 1887 de Driekeizerbond door de verslechte verhouding met Duitsland (Duitsland had samen met Oostenrijk-Hongarije de tweebond opgericht in 1879 om zich te beschermen tegen een eventuele aanval van Rusland, vandaar deze verslechte situatie). Hiermee hield de Driekeizerbond op te bestaan. Wel bleef Duitsland een bondgenootschap houden met Oostenrijk (Tweebond), wat later de Driebond werd, omdat Italië in 1882 toetrad.

Bismarck wilde Rusland niet als vijand - Bismarck wilde geen vijanden omdat hij oorlogen in het algemeen wilde voorkomen, zie het congres van Berlijn in 1878)- daarom besloot hij de Russen het "rugdekkingsverdrag" aan te bieden, waarin hij de Duitse neutraliteit beloofde indien Rusland aangevallen zou worden door Oostenrijk-Hongarije. Dit verdrag ontstond in 1887 nadat Rusland uit de driekeizerbond stapte. Bismarck hield dit verdrag verborgen voor Oostenrijk-Hongarije.

Het verdrag tussen Rusland en Duitsland liep af in 1890, toen Bismarck van het toneel verdween en Duitsland onder keizer Wilhelm II ervan afzag om het verdrag te verlengen. Wilhelm II zag daarvan af op advies van de nieuwe Rijkskanselier, Von Caprivi. Aan het Herverzekeringsverdrag was namelijk een geheime clausule verbonden dat Duitsland neutraal zou blijven, indien Rusland het Ottomaanse Rijk zou aanvallen om de Straits te veroveren. Von Caprivi was bang dat die geheime clausule bekend zou worden en tot grote problemen zou leiden met Engeland - dat absoluut wilde voorkomen dat Rusland een toegang zou krijgen van de Zwarte Zee naar de Middellandse Zee - en met Turkije. Maar hierdoor kon Duitsland niet meer op een Russisch bondgenootschap rekenen in het geval er oorlog zou ontstaan.

Achteraf gezien bleek, toen de Eerste Wereldoorlog begon, het niet-verlengen van het Herverzekeringsverdrag een kolossale misrekening. Want Italië liep over naar de geallieerden en ook Rusland sloot zich hierbij aan, door verdragen te sluiten met Engeland en Frankrijk, waardoor de Entente ontstond. De beslissende stap vond plaats in 1892, toen Rusland en Frankrijk een geheime militaire conventie sloten op grond waarvan Frankrijk en Rusland zich verplichtten: om te mobliseren tegen Duitsland indien Duitsland of Oostenrijk-Hongarije of Italië, om welke reden ook, zou of zouden mobiliseren. Het leger van Frankrijk zou 1.300.000 man bedragen, dat van Rusland 700.000 a 800.000.