Standaardstations van de Staatsspoorwegen: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 11 mei 2015 21:07

Tussen 1862 en 1866 werden langs de door de Staat der Nederlanden aangelegde spoorlijnen vele stationsgebouwen volgens een standaardmodel gebouwd. Alleen het station van Dordrecht werd als laatste pas in 1870 gebouwd. Vanaf 1863 werden de meeste geëxploiteerd door de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS), alleen de lijn Den Helder – Amsterdam kwam bij de HIJSM in exploitatie. De stations werden gebouwd door de overheidsdienst Rijkswaterstaat, men spreekt dan ook wel van Waterstaatstations.

De indeling in klassen betrof de grootte van het station. De klasse was gerelateerd aan het aantal inwoners van de plaats waar het station zou komen. Het type SS eerste klasse was het grootste model, bestemd voor grotere provinciesteden. Type SS vijfde klasse was het kleinste model. De architect was de spoorweg-ingenieur Karel Hendrik van Brederode.

Totaal werden 96 stationsgebouwen volgens de diverse standaardtypen gebouwd. Hiervan zijn er nu nog 26 aanwezig. Hieronder een overzicht van de gebouwen verdeeld naar type:

Overzicht van de gebouwen

Type SS "eerste klasse"

Dit type station is wel ontworpen, maar is nooit uitgevoerd. De stations Dordrecht en Zwolle zijn geen MES-ontwerpen.^[1]^[2]

Type SS "tweede klasse"

Hiervan is er één gebouwd, maar het gebouw is in de Tweede Wereldoorlog verwoest: Zutphen^[3] (1863).

Type SS "derde klasse"

Het standaardstation SS derde klasse bestond uit een langwerpig gebouw met een hoge middenrisaliet van twee verdiepingen. Op de begane grond hadden de deuren en vensters van de middenrisaliet en de vleugels rondbogen, op de eerste verdieping van de risaliet waren dit segmentbogen.

Hiervan zijn er acht gebouwd, vier zijn er nog aanwezig: Harlingen (1863), Leeuwarden (1863), Alkmaar (1864) en Winschoten (1865).

Afgebroken zijn vier stations: Tilburg (1862), Den Helder (1862), Eindhoven (1864), Steenwijk (1865).

Type SS "vierde klasse"

Het standaardstation SS vierde klasse bestond uit een rechthoekig gebouw van twee verdiepingen. De zijgevels en het middendeel hadden puntgevels. In het middendeel bevonden zich drie rondboogvensters.

Hiervan zijn er vijftien gebouwd, zeven zijn er nog aanwezig: Roermond (1862), Delden (1863), Goor (1863), Lochem (1863), Oisterwijk (1863), Scheemda (1865) en Wolvega (1865).

Afgebroken zijn acht stations: Sittard (1862), Boxtel (1863), Goes (1863), Franeker (1863), Veenwouden (1863), Buitenpost (1864), Helmond (1864), Dedemsvaart (1865).

Type SS "vijfde klasse"

Het standaardstation SS vijfde klasse bestond uit een middendeel met twee korte vleugels. Zowel het middendeel als de vleugels hadden een puntgevel. De beide vleugels sprongen aan de straatzijde enigszins en aan de perronzijde sterk terug. Veel van deze stations zijn later vergroot door het middendeel te verhogen.

Er zijn 38 van deze stations gebouwd; hiervan zijn nog negen aanwezig: Echt (1862), Kapelle-Biezelinge (1863), Krabbendijke (1863), Kruiningen-Yerseke (1863), Laren-Almen (1863), Markelo (1863), Reuver (1863), Swalmen (1863) en Horst-Sevenum (1864).

Afgebroken zijn 29 stations: Maasbracht (1862), Wouw (1862), Anna Paulowna (1862), Noord Scharwoude (1862), Heerhugowaard (1862), Schagen (1862), Bunde (1862), Susteren (1862), Velp (1862), De Steeg (1864), Dieren (1862), Brummen (1862), Beek-Elsloo (1862), Gilze-Rijen (1862), Grijpskerk (1863), Gorssel (1863), Dronrijp (1863), Hardegarijp (1863), Zuidhorn (1863), Tegelen (1863), Woensdrecht (1863), Langeweg (1863), Deurne (1864), Nuenen-Tongelre (1864), Best (1864), Staphorst (1865), Castricum (1866).

Vernieuwde uitvoering "derde klasse"

Hiervan zijn er twaalf gebouwd, twee zijn er nog aanwezig: Zuidbroek (1865) en Meppel (1865).

Afgebroken zijn tien stations: Hoogezand-Sappemeer (1865), Enschede (1865), Hengelo (1866), Bad Nieuweschans (1867), Krommenie-Assendelft (1867), Wormerveer (1867), Koog-Zaandijk (1867), Zaandam (1867), Assen (1868), Heerenveen (1868), Hoogeveen (1868).

Gewijzigde uitvoering "vijfde klasse" (type Houten)

Hiervan zijn er zes gebouwd, één is er nog aanwezig, maar niet meer in gebruik: Houten (1866).

Afgebroken zijn vijf stations: Schalkwijk (1867), Culemborg (1867), Geldermalsen (1867), Waardenburg (1866), en 's-Heer Arendskerke (1866).

Gewijzigde uitvoering "vijfde klasse" (type Zaltbommel)

Hiervan werden er acht gebouwd, twee zijn er nog aanwezig: Vught (1866), Arnemuiden (1871).

Afgebroken zijn zes stations: Zaltbommel (1868), Hedel (1868), Zwijndrecht (1870), Barendrecht (1870), IJsselmonde (1870), Staphorst (1867).

Station Vught (vijfde klasse, gewijzigd; type *Zaltbommel*)

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

H. Romers, De Spoorwegarchitectuur in Nederland, 1841-1938, Zutphen 1981. ISBN 9060113667
C. Douma, Stationsarchitectuur in Nederland, 1938-1998, Zutphen 1998. ISBN 9057300095
L. van Paddenburg en J.G.C. van de Meene, Spoorwegstations in Nederland, Deventer, 1981. ISBN 9020113798
Victor M. Lansink, Stationnementen, Oude en Nieuwe Spoorwegstations in Hedendaagse Beelden, Zaltbommel, 2001. ISBN 9028835180

[1] Stationsweb over Nicolaas Johannes Kamperdijk

[2] Bonas over Nicolaas Johannes Kamperdijk.

[3] Foto's op Stationsweb van het voormalige stationsgebouw van Zutphen

[1]

[2]

[3]

@@ Regel 15: / Regel 15: @@
 ===Type SS "tweede klasse"===
-Hiervan is er één gebouwd, dit is niet meer aanwezig:
+Hiervan is er één gebouwd, maar het gebouw is in de Tweede Wereldoorlog verwoest:
 [[station Zutphen|Zutphen]]<ref>[http://www.stationsweb.nl/gebouw.asp?rec=142 Foto's op Stationsweb van het voormalige stationsgebouw van Zutphen]</ref> ([[1863]]).