Langspeelplaat

Langspeelplaat van de Braziliaanse band Dominó

Een langspeelplaat, ook wel vinylplaat genoemd, vaak afgekort tot lp of elpee, is een van vinyl gemaakte grammofoonplaat van 30 cm (12 inch) diameter, die aan elke kant ruimte biedt voor maximaal 30 minuten muziek.

Beschrijving

De afkorting lp staat voor long play. De meeste lp's moeten op 33⅓ toeren per minuut worden afgedraaid. Andere platenformaten zijn singles en EP's. Elke grammofoonplaat heeft per zijde één doorlopende groef bestaande uit de inloop, daarna de opname en aan het eind de uitloop. De langspeelplaat werd in 1948 geïntroduceerd door Columbia Records. In de jaren 1990 verloren langspeelplaten aan populariteit door de opkomst van de compact disc, al bleven sommige artiesten hun muziek nog steeds alleen op lp uitbrengen.

Variabele spoed

Om zo veel mogelijk muziek op de plaat te krijgen past men variabele spoed (verplaatsing van de naald per omwenteling) toe. De studiorecorder waarop de master wordt afgespeeld, is voorzien van een extra leeskop (weergavekop) die het signaal op luidheid bemonstert en de spoed van de platensnijder aanstuurt. Zodoende liggen bij zachte passages de groeven heel dicht tegen elkaar aan om bij luidere passages ruimer te worden. Hoe ruimer de spoed, hoe minder muziek er per kant opgenomen kan worden. Het klassieke label Deutsche Grammophon Gesellschaft stond bekend om zijn ruime spoed. 12 minuten per (klassieke) plaatkant kwam regelmatig voor. Bij de uitloop van de groef wordt de spoed vergroot, de "arm maakt een slinger" om een eventueel aanwezig afslagmechanisme van de platenspeler te activeren. Er zijn echter uitzonderingen: onder andere op On the Threshold of a Dream van de Moody Blues en Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band van The Beatles loopt het geluid door tot in het eind van de groef, waardoor de laatste passage eindeloos herhaald wordt (als de plaat niet afslaat).

Tussen de muzieknummers in is de loop van de groef wat groter om de gebruiker in staat te stellen de naald halverwege de plaat in de groef te laten zakken. Ter plaatse glimt het plaatoppervlak wat meer en is de pauze of overgang gemakkelijk te herkennen met weinig risico voor groefbeschadiging.

Vergelijking met digitale media

Sommige audio-enthousiasten beweren dat de geluidskwaliteit van lp's beter is dan van cd's omdat een lp zuiver analoog is en bij digitale muziek een lagere precisie gebruikt zou worden. Het typerende warmere, vollere geluid van lp's zou echter ook de ruis van de pickup kunnen zijn, of dat de naald (of versterker) de hogere frequenties moeilijk kunnen volgen en dus de scherpe tonen afvlakken. Tegenwoordig wordt zowat alle muziek meteen digitaal opgenomen en geremasterd, zij het in een veel hogere precisie dan een commerciële muziek-cd. Echter, het lijkt erop dat het belangrijkste van een luisterervaring gewenning is.

Het huidige gebruik van lp's

Al sinds 1980 wordt de lp, sinds de komst van de muziekcassette en de cd, steeds minder verkocht. Van lp's worden er later relatief, in vergelijking met andere muziekdragers, nog zeer weinig van verkocht en bereikte uiteindelijk in 2005 zijn historisch dieptepunt. Echter, sinds het begin van de jaren 2010 maakt de lp een kleine, maar groeiende opmars, mede door een heropleving van vinyl in de hiphop en dance-scenes. Ook zou de kwaliteit van het geluid van lp's beter zijn dan andere muziekdragers, zoals een cd of digitaal.Dj's gebruiken een lp als een muziekinstrument om te scratchen en voor beat juggling. Ondertussen is er ook belangstelling voor platen bij verzamelaars van rock- en popmuziek die gelimiteerde oplages verzamelen. In Haarlem in Nederland worden nog steeds platen geproduceerd.

Zie ook

• Conceptalbum
• 12-inch
• 78 toeren
• Extended play (ep)
• Maxisingle
• Mini-lp (10 inch)
• Platenspeler
• Single

Mediabestanden

Zie de categorie Vinyl records van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties