Bisdom Roermond

Bisdom Roermond
Symbolen
(Details)
Basisgegevens
Kerkprovincie	Utrecht
Patroonheilige	Maria, de Onbevlekt Ontvangene
Website	www.bisdomroermond.nl
Hiërarchie
Bisschop	vacant
Hulpbisschop	Everard de Jong
Vicaris-generaal	Everard de Jong Hub Schnackers
Statistieken
Oppervlakte	2.209 km²
Bevolking	1.123.000 (100,0%)
Katholieken	786.000 (70,0%)
Dekenaten	14
Parochies	336
Portaal    Christendom

Het bisdom Roermond (Latijn: Dioecesis Ruremundensis) is een van de zeven katholieke bisdommen in de Nederlandse kerkprovincie.

Algemeen

Het huidige (tweede) bisdom is heropgericht in 1853. Het komt overeen met de grenzen van de provincie Limburg. De huidige bisschop is Frans Wiertz. Hij wordt in het bestuur van het bisdom bijgestaan door hulpbisschop Everard de Jong en een staf, die samen met de bisschop het dagelijks bestuur van het bisdom vormt. Het Kathedraal Kapittel is het belangrijkste adviesorgaan van de bisschop.

Het huidige bisdom werd in 1853, na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, opgericht. De kathedraal van het bisdom is de Sint-Christoffelkathedraal in Roermond en de verjaardag van de wijding van de kathedraal wordt gevierd op 3 september. Maria, de Onbevlekt Ontvangene is de patrones van het bisdom. De priesteropleiding van het bisdom wordt gegeven aan het Grootseminarie Rolduc in Kerkrade. Een grote, zij het sneldalende meerderheid van de bevolking in het bisdom is katholiek. In 2008 bedroeg het aantal katholieken 817.000 (72,8% van de bevolking), 2% minder dan een jaar eerder. Ook het kerkbezoek nam verder af naar 36.640 kerkgangers op zondag. Dat is 3,3% van de Limburgse bevolking. In het bisdom Limburg loopt het aantal gelovigen harder terug dan in andere delen van het land. Per eind 2009 was 70% van de bevolking katholiek, 3% minder dan een jaar eerder, ook het aantal kerkgangers op zondag loopt steeds verder terug en bedroeg voor het jaar 2009 36.050 (3,2%). Eind 2012 waren er in het bisdom nog 700.000 katholieken. Het aantal kerkgangers op zondag bedroeg in dat jaar 27.300.

Geschiedenis

Reeds sinds 1559 bestond het (eerste) bisdom Roermond, maar ook hiervoor had het christendom in het gebied een lange geschiedenis achter de rug.

Kerstening en eerste bisschoppen

Het gebied van en rond de huidige provincie Limburg, toentertijd onderdeel van de Romeinse provincie Germania Inferior, maakte wellicht al in de 3e en 4e eeuw kennis met het christelijk geloof vanuit het naburige Rijnland. Deze eerste kerstening was hoogstwaarschijnlijk oppervlakkig en zal vooral in de stedelijke nederzettingen plaatsgevonden hebben. Volgens de overlevering vormde vanaf ongeveer 320 de Civitas Tungrorum (met als hoofdstad het huidige Tongeren, tegenwoordig in België) een zelfstandig bisdom. De eerst-bekende bisschop was de later als heilige vereerde Maternus, bisschop van Trier en Keulen en tevens beschouwd als eerste bisschop van Tongeren. Een andere bekende bisschop was Servatius, die de bisschopszetel eind 4e eeuw naar Maastricht zou hebben verplaatst, waar hij volgens Gregorius van Tours ook begraven werd.

Vroeg-christelijke grafstenen (5e-6e eeuw), oostcrypte St-Servaaskerk, Maastricht

Het overgrote deel van de bevolking, vooral op het platteland, bleef 'heidens' en vereerde waarschijnlijk naast 'geïmporteerde' Romeinse goden vooral de goden van de Germaans-Keltische mythologie. Dit bleef waarschijnlijk ook zo in de roerige overgangstijd van het Romeinse rijk naar het Frankische Rijk. Spaarzame bewijzen van vroeg-middeleeuws christendom in deze regio zijn diverse aardewerkvondsten met christelijke motieven en een vijftal grafstenen met christelijke symbolen uit de 5e en 6e eeuw, die in en om de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht zijn gevonden.

Een diepergaande kerstening vond pas plaats vanaf de 6e eeuw, toen diverse missiebisschoppen met zekerheid in Maastricht zetelden (vanaf Domitianus). Andere bekende bisschoppen van Maastricht waren de kerkenbouwers Monulfus en Gondulfus, de vooral in Vlaanderen actieve Amandus, en de uit de lokale adel stammende Lambertus (6e, 7e en 8e eeuw). Volgens de (Luikse) overlevering zou Hubertus de zetel naar Luik verplaatst hebben, nadat Lambertus (bisschop van 701-727) daar vermoord was en die plaats steeds meer bedevaarders aantrok. Vanaf de 10e eeuw zetelden de bisschoppen met zekerheid in Luik.

In het huidige Noord- en Midden-Limburg missioneerden in de 8e eeuw Wiro en Plechelmus en Willibrordus. Ze stichtten de Abdij van Susteren en een kerk en klooster in Sint Odiliënberg, die als christelijke centra op het platteland fungeerden. Dit gebied behoorde vanaf de 10e eeuw eveneens tot het bisdom Luik, met uitzondering van een gedeelte in het noorden dat de aartsbisschop van Keulen toebehoorde.

Roermond wordt in de Annales Rodenses voor het eerst genoemd in 1130. Het was toen een bezitting van het naburige klooster in St.-Odiliënberg. Een eeuw later werd er in Roermond een cisterciënzervrouwenklooster gesticht (Munsterabdij).

Instelling van het eerste Bisdom Roermond (1559)

Bisdommen in de Nederlanden na 1559

Roermond bleef tot het bisdom Luik horen tot aan de reformatie van de 16e eeuw. In 1559 ging de toenmalige machthebber van de Nederlanden, Filips II van Spanje, onder invloed van de politieke situatie (zie Bourgondische Kreits) over tot reorganisatie van de oude bisdommen. Een aantal gebiedsdelen van het huidige Limburg, met name de Luikse gebieden en enkele Keulse delen, gingen tot een nieuw bisdom behoren: Roermond. Dit (eerste) bisdom Roermond werd opgericht op 12 mei 1559 bij de publicatie van de Pauselijke bul Super Universas. Dit nieuwe bisdom ging niet behoren tot het tot aartsbisdom verheven bisdom Utrecht maar werd een onderdeel van de kerkprovincie aartsbisdom Mechelen. De eerste bisschop was Wilhelmus Lindanus (oftewel Willem van der Lindt). Het bisdom bestond uit een lappendeken aan gebiedsdelen voornamelijk bestaande uit Spaans Gelre en het Land van Valkenburg, steeds doorkruist door gebieden die bleven toebehoren aan het bisdom Luik en het bisdom Keulen.

Opheffing van het eerste bisdom (1801)

Op 29 november 1801 werd dit bisdom Roermond opgeheven onder invloed van de Franse bezetter die streefde naar grotere en meer overzichtelijke bestuurseenheden. Het grootste deel van het bisdom werd weer bij het bisdom Luik gevoegd. Het gedeelte van het bisdom dat deel uitmaakte van het Bataafs Gemenebest werd toegevoegd aan het apostolisch vicariaat Grave-Nijmegen, dat in 1853 deel ging uitmaken van het opnieuw ingestelde bisdom 's-Hertogenbosch.

Instelling van het apostolisch vicariaat Limburg (1840)

Deze situatie duurde voort onder het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Vanwege de verdeling van Limburg tussen Nederland en België na de Belgische Opstand van 1830 en het Verdrag van Londen (1839) was het noodzakelijk geworden om in de nieuwe Nederlandse provincie Limburg een eigen kerkelijk bestuur in te richten. Dat gebeurde op 18 december 1840 met de instelling van het apostolisch vicariaat Limburg.

Instelling van het tweede bisdom (1853)

De Sint-Christoffelkathedraal in Roermond vanaf de Markt

In 1853, met het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, werd het mogelijk om weer in heel Nederland bisdommen op te richten. Zo werd het vicariaat Limburg na dertien jaar herdoopt tot het (tweede) bisdom Roermond, ditmaal als onderdeel van de heropgerichte kerkprovincie aartsbisdom Utrecht.

Zo werd de oude zetel van Roermond uit 1559 (die stand had gehouden tot 1801) hersteld en kon de Sint-Christoffelkerk in Roermond haar functie van kathedraal (bisschopskerk) na 42 jaar weer terugkrijgen, een functie die deze kerk sinds 1661 vervulde.

Recente geschiedenis

Op zondag 5 oktober 2003 werd de Steyler pater Arnold Janssen, oorspronkelijk afkomstig uit het nabije Duitse Rijnland, door Paus Johannes Paulus II heilig verklaard. Janssen stichtte eind 19e eeuw in Steyl drie missiecongregaties.

Door de steeds verdergaande secularisatie heeft het bisdom in de recente geschiedenis verschillende reorganisaties doorgevoerd. Het aantal dekenaten is in de laatste paar jaren teruggebracht van 24 naar 14. In oktober 2008 was er een fusie tussen de dekenaten Venray en Gennep. Het dekenaat Meerssen werd opgeheven op 1 september 2009. In 2010 is met de opheffing van het dekenaat Brunssum het aantal dekenaten verder verminderd naar 14. De overgebleven dekenaten in het bisdom Roermond zijn in alfabetische volgorde: Gulpen-Gronsveld, Heerlen, Helden, Horst, Kerkrade, Maastricht, Roermond, Schinnen-Geleen, Sittard, Susteren-Echt, Thorn-Heythuysen, Venlo-Tegelen, Venray-Gennep en Weert. Het bisdom is van plan om in 2012 het aantal dekenaten verder te verminderen naar 13 door de fusie van de de dekenaten Helden en Horst. Echter zelfs na deze vermindering is het aantal dekenaten in het bisdom Roermond groter dan in alle andere Nederlandse bisdommen bij elkaar opgeteld.

Ook het aantal kerken waar de eredienst wordt gehouden, neemt af vooral kerken en parochies opgericht in de vorige eeuw werden (en worden) weer opgeheven. In 2009 zijn er in het bisdom verscheidene kerken gesloten waarvan één in Roermond en één in Eijsden. Door de ontkerkelijking heeft Bisschop Frans Wiertz met ingang van 1 juli 2010 drie parochiekerken in Hoensbroek aan de eredienst onttrokken: de Onze Lieve Vrouw Maagd der Armen, de H. Jozefkerk en de Christus Koningkerk. Verdere kerksluitingen zijn onder andere aangekondigd in Treebeek en Geleen.

Erkenning misbruik door bisschop Gijsen

Op 11 april 2014 erkende het bisdom dat bisschop Jo Gijsen (1932 – 2013) tussen 1958 en 1961 twee minderjarige jongens heeft misbruikt. Bisschop Wiertz bood, een jaar na het overlijden van Gijsen, voor deze feiten zijn excuses aan de slachtoffers aan. Het was de eerste maal in de geschiedenis dat een klacht tegen een bisschop inzake seksueel misbruik door de katholieke kerk in Nederland gegrond verklaard werd.

Kloosters en bezinningscentra in het bisdom Roermond

Abdij Sint-Benedictusberg in Vaals

De volgende kloosters en bezinningscentra bevinden zich in het bisdom:

• Abdij Sint-Benedictusberg, Mamelis bij Vaals (Benedictijnen)
• Abdij Lilbosch, Echt (Trappisten)
• Abdij Achelse Kluis, Valkenswaard (Cisterciënzers)
• Bezinningshuis Regina Carmeli, Sittard
• Priorij Nazareth, Tegelen
• Priorij Regina Pacis, Valkenburg
• Heilig Hartklooster, Steyl
• Arnold Janssenklooster, Wahlwiller
• Klooster Sterre der Zee, Brunssum
• Foyer de Charité ‘Marthe Robin, Thorn
• Focolarebeweging
• Opus Dei
• Religieuze Familie Het Werk
• Gemeenschap Emmanuel
• Geloof en Licht
• Katholieke Charismatische Vernieuwing (KCV)
• Legioen van Maria
• Neokatechemunale Weg
• Sant’Egidio-gemeenschap
• Vormingscentrum SMA (Sociëteit voor Afrikaanse Missiën)
• Cursillo
• R.K. Marriage Encounter

Heiligen en gedenkdagen in het bisdom Roermond

H. Wiro

• H. Servatius, eerste bisschop van Maastricht (+384) (13 mei, feest)
• H. Gerlach, kluizenaar (5 januari, vrije gedachtenis)
• HH. Wiro, Plechelmus en Otger, missionarissen (8 mei, vrije gedachtenis)
• Alle HH. Bisschoppen van Maastricht (15 mei, vrije gedachtenis)
• Verjaardag van de wijding van de kathedraal (3 september, feest)
• H. Gregorius de Grote, paus en kerkleraar (4 september, verplichte gedachtenis)
• H. Lambertus, bisschop en martelaar (17 september, vrije gedachtenis)
• H. Hubertus, bisschop (3 november, vrije gedachtenis)
• Onbevlekte Ontvangenis van Maria (8 december, hoogfeest)

Zie ook

• Lijst van bisschoppen van Roermond
• Wapen van bisdom Roermond

Bronnen

• Kerncijfers 2005, KASKI (Katholiek Sociaal-Kerkelijke Instituut gelieerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen)
• Bisdom Roermond

Referenties

· ·

Rooms-katholieke bisdommen in Nederland