Varjagen

Getekende Varjaagse wachters in een manuscript van de Byzantijn Johannes Skylitzes (11e eeuw)

Varjagen, Warjagen of Varangiërs (Oudnoors: Væringjar; Grieks: Βάραγγοι Varangoi, Βαριάγοι Variagoi; Oekraïens: Варяги; Russisch: Варяги, Varjagi) is een benaming voor Vikingen of Noormannen die vanuit Scandinavië naar het oosten trokken, om handel te drijven, om te dienen als huursoldaat of om er zich te vestigen. Een deel van hen, de Roes, stichtte het rijk der Kievse Roes.

Etymologie

Het Griekse woord Várangos en het Oudrussische varengŭ zijn beide afgeleid van het Oudnoordse væringi, van oorsprong een samenstelling uit vár (belofte) en gengi (metgezel), dit betekent ongeveer "een gezworen persoon" of "een vreemdeling die zich gezworen heeft tot dienst bij een nieuwe heer als dienaar of beschermeling".

Geschiedenis

In de vroege middeleeuwen zakten Zweedse Vikingen rivieren af en bouwden handelsnederzettingen langs deze rivieren, de zogenaamde Handelsroute van de Varjagen naar de Grieken. Met de Grieken werd het welvarende Byzantijnse Rijk bedoeld (wat oorspronkelijk het oostelijke deel van het vroegere Romeinse Rijk was) dat het oostelijke Middellandse Zee gebied, Anatolië, de Balkan en de Zwarte Zee beheerste. Na verloop van tijd begonnen deze Vikingen nederzettingen te stichten tussen de Slaven en Finnen waar zij onder de naam Roes de heersende elite vormden. Het door hen beheerste gebied werd bekend als het Kanaat van Roes. Volgens de Nestorkroniek werden zij eens verjaagd door een inheemse opstand der Tsjoeden, Slovenen, Merja en Krivitsjen. Deze zouden echter direct daarna zodanig onder elkaar zijn beginnen te vechten, dat ze de Varjagen vroegen of ze hen weer wilden leiden. Uiteindelijk wist de Varjaag Rurik in 860 een groot aantal van dergelijke nederzettingen te verenigen, en viel de Byzantijnse hoofdstad Constantinopel zelfs aan. Deze en volgende overvallen bleven zonder resultaat, maar sommige Varjagen boden wel hun diensten als huurling aan aan de Byzantijnen. Ze werden ondergebracht in de lijfwacht van de keizer en hun naam, Varjagen, werd op den duur ook de naam van dit militaire elitekorps, de Varjaagse Garde. Geleidelijk gingen de Varjagen op in de lokale bevolking. De benaming Land van de Roes werd uiteindelijk tot de huidige Oekraine, Rusland en Wit-Rusland.

Germaanse Varjagen

De Oost-Slavische volkeren en Byzantijnen maakten geen onderscheid tussen Scandinaviërs en andere Germaanse volkeren. Met de term Varjagen werden in het Kievse Rijk tussen 850 en 1110 ook de Engelsen bedoeld. Engeland was in die tijd dan ook grotendeels onder Deens bestuur (Danelaw).

Literatuur

Hans Thuis, Nestorkroniek (Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2015), ISBN 978 94 6004 2287

Mediabestanden

Zie de categorie Varjagen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.