Sinaasappel: verschil tussen versies

Sinaasappel
	Sinaasappels met bloemen
	Taxonomische indeling
Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:	Malviden
Orde:	Sapindales
Familie:	Rutaceae (Wijnruitfamilie)
Geslacht:	Citrus
	Soort
	Citrus sinensis; (L.) Osbeck (1765)
	Onrijpe sinaasappel
	Bloemen met honingbij
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Portaal	Biologie

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 1 okt 2019 13:49

De sinaasappel (ook wel appelsien genoemd) is de vrucht van de sinaasappelboom (Citrus sinensis), die tot het geslacht Citrus behoort. De soort wordt ook wel zoete sinaasappel genoemd, om hem te onderscheiden van de zure of bittere sinaasappel (Citrus aurantium). De boom werd vroeger in koudere klimaatgebieden in een overwinteringsvertrek gehouden, dat aan oranger, frans voor sinaasappelboom, de benaming oranjerie ontleent.

De sinaasappel wordt in België en Nederland uit subtropische landen rond de Middellandse Zee geïmporteerd, zoals Israël, Spanje en Marokko. De vrucht verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje. Vruchten uit tropische gebieden zoals Suriname verkleuren door het ontbreken van koude nachten slecht, daarom worden ze soms kunstmatig oranje gekleurd. De kleur van de schil heeft geen enkele invloed op de smaak. Veel perssinaasappels komen uit Brazilië.^[1]

Sinaasappels worden gepeld gegeten of geperst tot sinaasappelsap. Het vruchtvlees is licht oranjegeel van kleur, met een typische frisse smaak. Er bestaan ook sinaasappels met rood vruchtvlees: de bloedsinaasappels. De vrucht is ook een grondstof voor limonade zoals ranja. De schil wordt voor marmelade gebruikt en als smaakmaker voor onder andere witbier of gekonfijt voor onder andere gebak (voor smaak en decoratie).

Etymologie

De sinaasappel komt oorspronkelijk uit China (in de oude vorm: Sina), waar ook de naam naar verwijst. In het vroegnieuwnederlands komt "appel sina" voor, in het nieuwnederlands "appelsien".^[2]^[3]

Vanuit Nederland werd vanaf de 18e eeuw de sinaasappel verspreid over Noord-Europa. Hierdoor komt het dat in diverse talen de Nederlandse naam appelsien door andere talen overgenomen is zoals in het Duits ("Apfelsine"), het Zweeds ("apelsin"), en Deens en Noors ("appelsin"). In andere talen zoals Roemeens ("Portocal"), Turks ("Portakal"), Bulgaars ("портокал" portokal), Grieks ("πορτοκάλι" portokáli), Perzisch ("پرتقال" porteqāl) en Arabisch ("برتقال" burtuqāl) wordt de vrucht naar Portugal genoemd, dat in de 15e eeuw als eerste land sinaasappels uit China importeerde.

De benaming "appeltjes van oranje" slaat op de zure of bittere sinaasappel. Deze naam is een verbastering van Oudfrans pume orange resp. Ouditaliaans pom-arancia met de Perzische wortel naranj "zure sinaasappel" als rechterlid. In sommige talen zoals het Frans ("orange") en het Engels ("orange") is deze naam op de toen (in de 15e eeuw) nieuwe vrucht overgegaan.

Sinaasappels in de cultuur

Nederlanders spreken het woord sinaasappel vaak met een andere klemtoon dan Vlamingen uit. De Algemene Nederlandse uitspraak heeft een klemtoon op 'sin' (met een relatief korte uitspraak van de aas), terwijl in de Vlaamse uitspraak de klemtoon naar 'naas' verplaatst is (met dus een langgerekte uitspraak van de aas).

Niet alleen het Spaanse Valencia, maar ook de gelijknamige stad in Venezuela is bekend om de sinaasappels.

De havenstad Jaffa werd in de negentiende eeuw een centrum voor de teelt en de verhandeling van sinaasappels, nadat er een cultivar was ontwikkeld met een dikkere schil, die beter en langer kon worden bewaard en getransporteerd in sinaasappelkisten. Ook nu staat de merknaam 'Jaffa' nog steeds voor citrusvruchten en vruchtensap.

Fylogenie

De mogelijkheid om met DNA-sequencing onderzoek te doen naar verwantschappen tussen taxa en aan de hand daarvan stambomen op te stellen, heeft aan het licht gebracht dat veel van de citrussoorten in feite kruisingen zijn. Dat geldt onder andere voor Citrus × aurantium, Citrus × limon en Citrus × sinensis. Zodra de fylogenie van het genus definitief is uitgezocht zullen de wetenschappelijke namen moeten worden aangepast of voor conservering moeten worden voorgedragen.^[4]^[5] Fylogenetisch onderzoek door Qiang Xu et al. (2013) toonde aan dat de sinaasappel een hybride is van de mandarijn (Citrus reticulata) met de pompelmoes (Citrus maxima), waarbij driekwart van de genen afkomstig is van de mandarijn en één kwart van de pompelmoes.^[6] Zo'n resultaat zou bijvoorbeeld verkregen kunnen worden door eerst de pompelmoes met de mandarijn te kruisen, en vervolgens het kruisingsproduct nogmaals met de mandarijn te kruisen. De oudste vermelding van een sinaasappel, in Chinese literatuur, dateert van 314 v.Chr.^[6] en de kruising moet dus al meer dan 2300 jaar geleden voor het eerst zijn uitgevoerd.

Noten en referenties

↑ Website Eetweetjes.nl, 21-02-2015, De Sinaasappel
↑ Appelsien (sinaasappel). Meertens Instituut.
↑ Sanders, E., Geoniemenwoordenboek - woorden die zijn afgeleid van plaatsnamen. Nijgh & van Ditmar, pp. 198-201.
↑ de Araújo, E. Freitas; de Queiroz, L. Paganucci & Machado, M.A. (2003): What is Citrus? Taxonomic implications from a study of cp-DNA evolution in the tribe Citreae (Rutaceae subfamily Aurantioideae). Organisms Diversity & Evolution 3(1): 55-62. DOI:10.1078/1439-6092-00058 (HTML samenvatting).
↑ Nicolosi, E.; Deng, Z.N.; Gentile, A.; La Malfa, S.; Continella, G. & Tribulato, E. (2000): Citrus phylogeny and genetic origin of important species as investigated by molecular markers. Theoretical and Applied Genetics 100(8): 1155-1166. DOI:10.1007/s001220051419 (HTML samenvatting).
↑ ^a ^b Xu, Q. et al. (2013). The draft genome of sweet orange (Citrus sinensis). Nature Genetics 45: 59–66 DOI:10.1038/ng.2472

Zie de categorie Citrus sinensis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Citrus sinensis op Wikimedia Commons.

Zoek sinaasappel op in het WikiWoordenboek.

[1] Website Eetweetjes.nl, 21-02-2015, De Sinaasappel

[2] Appelsien (sinaasappel). Meertens Instituut.

[3] Sanders, E., Geoniemenwoordenboek - woorden die zijn afgeleid van plaatsnamen. Nijgh & van Ditmar, pp. 198-201.

[4] Araújo, E. Freitas; de Queiroz, L. Paganucci & Machado, M.A. (2003): What is Citrus? Taxonomic implications from a study of cp-DNA evolution in the tribe Citreae (Rutaceae subfamily Aurantioideae). Organisms Diversity & Evolution 3(1): 55-62. DOI:10.1078/1439-6092-00058 (HTML samenvatting).

[5] Nicolosi, E.; Deng, Z.N.; Gentile, A.; La Malfa, S.; Continella, G. & Tribulato, E. (2000): Citrus phylogeny and genetic origin of important species as investigated by molecular markers. Theoretical and Applied Genetics 100(8): 1155-1166. DOI:10.1007/s001220051419 (HTML samenvatting).

[Xu-6] Xu, Q. et al. (2013). The draft genome of sweet orange (Citrus sinensis). Nature Genetics 45: 59–66 DOI:10.1038/ng.2472

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{Taxobox
+| type = plant
+| naam = Sinaasappel
+| afbeelding = OrangeBloss wb.jpg
+| afbeeldingtekst = Sinaasappels met bloemen
+| rijk = [[Planten|Plantae]] (Planten)
+| stam = [[Embryophyta]] (Landplanten)
+| klasse = [[Spermatopsida]] (Zaadplanten)
+| clade1 = [[Bedektzadigen]]
+| clade2 = [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
+| clade4 = [[Malviden]]
+| orde = [[Sapindales]]
+| familie = [[Rutaceae]] (Wijnruitfamilie)
+| geslacht = ''[[Citrusvrucht|Citrus]]''
+| w-naam = ''Citrus sinensis''
+| auteur = ([[L.]]) [[Pehr Osbeck|Osbeck]]
+| datum = 1765
+| afbeeldingII = Citrus sinensis0.jpg
+| afbeeldingIItekst = Onrijpe sinaasappel
+| afbeeldingIII = L'abeille et la fleur d'oranger.jpg
+| afbeeldingIIItekst = Bloemen met honingbij
+}}
+De '''sinaasappel''' (ook wel '''appelsien''' genoemd) is de [[Fruit|vrucht]] van de sinaasappelboom (''Citrus sinensis''), die tot het geslacht ''[[Citrusvrucht|Citrus]]'' behoort. De soort wordt ook wel zoete sinaasappel genoemd, om hem te onderscheiden van de [[Zure sinaasappel|zure of bittere sinaasappel]] (''Citrus aurantium''). De boom werd vroeger in koudere klimaatgebieden in een overwinteringsvertrek gehouden, dat aan ''oranger'', frans voor [[sinaasappelboom]], de benaming [[oranjerie]] ontleent.
+De sinaasappel wordt in België en Nederland uit subtropische landen rond de Middellandse Zee  geïmporteerd, zoals [[Israël]], [[Spanje]] en [[Marokko]]. De vrucht verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje. Vruchten uit tropische gebieden zoals [[Suriname]] verkleuren door het ontbreken van koude nachten slecht, daarom worden ze soms kunstmatig oranje gekleurd. De kleur van de schil heeft geen enkele invloed op de smaak. Veel perssinaasappels komen uit [[Brazilië]].<ref>[http://eetweetjes.nl/waaier/sinaasappel/ Website Eetweetjes.nl, 21-02-2015, ''De Sinaasappel'']</ref>
+Sinaasappels worden gepeld gegeten of geperst tot [[sinaasappelsap]]. Het [[vruchtvlees]] is licht oranjegeel van kleur, met een typische frisse smaak. Er bestaan ook sinaasappels met rood vruchtvlees: de [[bloedsinaasappel]]s. De vrucht is ook een grondstof voor [[limonade (drank)|limonade]] zoals [[ranja]]. De schil wordt voor [[marmelade (jam)|marmelade]] gebruikt en als smaakmaker voor onder andere [[witbier]] of [[konfijten|gekonfijt]] voor onder andere gebak (voor smaak en decoratie).
 == Etymologie ==
 De sinaasappel komt oorspronkelijk uit China (in de oude vorm: Sina), waar ook de naam naar verwijst. In het vroegnieuwnederlands komt "appel sina" voor, in het nieuwnederlands "appelsien".<ref>{{Citeer web |url= http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/appelsien |titel= Appelsien (sinaasappel) |uitgever= Meertens Instituut|geraadpleegd = 29 mei 2015}}</ref><ref>{{Citeer boek |achternaam = Sanders|voornaam = E. |url = http://www.etymologiebank.nl/pdf/1996_Sanders.pdf |titel = Geoniemenwoordenboek - woorden die zijn afgeleid van plaatsnamen |pagina's = 198-201 |uitgever = Nijgh & van Ditmar |geraadpleegd = 29 mei 2015}}</ref>