Vianen (Utrecht): verschil tussen versies

**Vianen**
Plaats in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Utrecht
Gemeente	Vijfheerenlanden
Coördinaten	52° 0′ NB, 5° 6′ OL
Algemeen
Oppervlakte	20,54 km²
- land	19,09 km²
- water	1,45 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	16.670 ; (812 inw./km²)
Woningvoorraad	7.247 woningen
Overig
Postcode	4130 - 4133
Netnummer	0347
Woonplaatscode	2843
Belangrijke verkeersaders	A2 A27
Voormalige gemeente	- 2019
Amsterdamse code	10887
Website	www.vianen.nl
Portaal	Nederland

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 2 jun 2020 15:59

Topografische kaart van de voormalige gemeente Vianen (december 2016)

Vianen (uitspraak^ⓘ) is een stad en voormalige gemeente in de gemeente Vijfheerenlanden, in de Nederlandse provincie Utrecht.

Geschiedenis

Zie ook: heerlijkheid Vianen

Zo'n 3400 jaar geleden waren de eerste nederzettingen in het dorp Vianen, maar het dorpje werd vaak geteisterd door overstromingen waardoor de bewoners steeds weer ergens anders gingen wonen. Rond het jaar 1000 na Christus kwamen er pas definitieve nederzettingen.

In 1336 gaf Willem van Duivenvoorde, de bouwheer van Vianen met zijn vrouw Heilwich van Vianen de eerste stadsrechten aan Vianen. Willem legde Vianen aan als vestingstad. De stad heeft verscheidene verdedigingswerken, zoals bijvoorbeeld de stadsmuren en de Lekpoort. Met deze verdedigingswerken kon de bisschop van Utrecht onder druk worden gezet, waardoor Vianen een concurrentiepositie kreeg ten opzichte van Utrecht. De stad ligt op een strategisch belangrijke plaats aan de Lek. Later was de stad een schakel in de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

De familie Brederode was belangrijk voor de historische ontwikkeling van Vianen. Ze maakten van Vianen een bloeiende stad, die tegelijkertijd ook een staat was. In 1414 werd Walraven I van Brederode door een huwelijk heer van Vianen. Het geslacht van Brederode bewoonde het kasteel Batestein. De familie van Brederode hoorde tot de voornaamste adel van Holland en speelde in de geschiedenis van Holland een belangrijke rol. In 1679 overleed Wolfert van Brederode, de laatste mannelijke afstammeling van de familie en de laatste heer van Brederode. De heerlijkheid van Vianen werd geërfd door het Duitse huis Lippe. Vianen was in die tijd nog een van de Republiek onafhankelijk deel van het Duitse Rijk. In 1696 ging het kasteel Batestein in vlammen op, de Hofpoort is het enige wat er nu nog van over is.

In 1725 werd Vianen gekocht door de Staten van Holland en West-Friesland voor een bedrag van 898.200 gulden.^[2] Ongeveer 70 jaar later, na het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795, werd Vianen deel van het gewest Holland.

De gemeente Vianen werd ingesteld in 1812, en maakte deel uit van de provincie Zuid-Holland. Op 1 januari 2002 werd de gemeente ingedeeld bij de provincie Utrecht. Op 1 januari 2019 fuseerde Vianen met de naburige Zuid-Hollandse gemeenten Leerdam en Zederik tot een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden die werd ingedeeld bij de provincie Utrecht; de ambtelijke organisaties van deze drie gemeenten waren reeds op 1 januari 2018 een samenwerking aangegaan.

Geografie

Ligging

De stad Vianen ligt aan de Lek in de Vijfheerenlanden en is uitgegroeid tot een belangrijke forensenplaats, met twee belangrijke Rijkswegen, de A2 en A27, die het gebied doorkruisen.

Wijken

Vianen bestaat uit:

Wijken:

Amaliastein
Binnenstad
Blankenborch
De Plataan
De Hagen, waaronder de bomenbuurt, de vogelbuurt en de Vijfheerenlanden
Zederik
Hogeland
Monnikenhof I ("molenbuurt"), II en III

Bedrijfsterreinen:

De Biezen
De Hagen
Gaasperwaard

Structuur

De stad Vianen heeft een kenmerkende opbouw en structuur. Ze heeft al van oudsher een enigszins vierkante aanleg en een kenmerkend stratenpatroon, waaraan in de loop der tijd geen of weinig veranderingen zijn aangebracht.

De stad is gebouwd rond de haven en aangelegd als vestingstad, ter verdediging tegen vooral het naburige Utrecht. Kenmerkend zijn de stadsmuren, verdedigingswerken en kastelen.

Waar nu de Molenstraat is was voorheen de stadsmuur. Van de stadsmuur zijn nog stukken te zien in de stad. Op de muur staat een oud kanon met kogels. Op plattegronden is te zien dat achter de Molenstraat water ligt, wat kenmerkend is achter een stadsmuur.

Straatnamen

De straatnamen in het oude centrum wijzen er op dat er een molen is en dat de stichters/oprichters erg belangrijk voor de stad waren en daarom ook straten naar hen vernoemd zijn.

In en bij de wijk Monnikenhof zijn alle straten vernoemd naar monniken, bijvoorbeeld de Dominicushof.

In Vianen zijn er ook straten die de Langendijk en Kortendijk heten. Kennelijk waren er dijken op die plekken.

Ook aan de namen Kanaalweg, Havenweg en Brugstraat is af te leiden dat Vianen aan havens is ontstaan want veel namen daaromheen zijn daarvan afgeleid.

De Voorstraat diende als ‘centrale as’ bij de oprichting van Vianen met daarbij de Kerkstraat en Achterstraat.

Gebouwen

Kasteel Batenstein

Zie Kasteel Batestein (Vianen) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De binnenstad van Vianen is omringd door een rechte buitenmuur. Op de muur staat nog een oud kanon met kogels. Binnen deze muren lag, bij het huidige Hofplein, kasteel Batestein, ooit een van de mooiste kastelen van Nederland. Een groot deel van het kasteel werd in 1696 voor een deel door brand verwoest en in de 19e eeuw werd het restant afgebroken. Tegenwoordig herinneren alleen nog de Hofpoort en een pompje aan de lang vervlogen glorieuze dagen van dit machtige bouwwerk. Het kasteel werd bewoond door de familie Brederode.

Hervormde kerk

Het tijdens de Reformatie tot hervormde kerk getransformeerde gebouw is oorspronkelijk gewijd aan Maria Hemelvaart, en is bekend als de Grote Kerk, De drie onderste delen van de toren stammen uit de 14e eeuw. De kerk is een combinatie van een kruiskerk en een [hallenkerk]in Haagse stijl, dat wil zeggen van de zijschepen aan de buitenzijde zijn voorzien van topgevels. In de kerk bevindt zich de graftombe van Reinoud III van Brederode (vader van Hendrik, de "Grote Geus") en zijn vrouw Philippote de la Marck. Het is een zogenaamde "dubbeldeks" Transi-tombe, de enige van dit type in Nederland.

Katholieke kerk

In de oude buurt is bovendien een grote neogotische katholieke Kerk, de Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopnemingkerk, 51° 59′ 41″ NB, 5° 5′ 25″ OL. Deze kerk is ook een hallenkerk, waarbij de drie schepen ieder hun eigen dak hebben, het typische vlaamse systeem.

Watertoren

De vroegere verdedigingstoren van kasteel Batestein, de ‘Simpeltoren’, heeft in 1909 plaatsgemaakt voor de watertoren. Dit was de eerste toren in Nederland die een open draagconstructie in gewapend beton meekreeg. In 1909 werd deze watertoren gebouwd naar een revolutionair ontwerp van Roelof Kuipers.

Stadhuis

Een ander opvallend monument is het Stadhuis. Het is rond 1425 gebouwd en in 1473 is het uitgebouwd. Rond 1960 zijn er verschillende wapens geplaatst van steden en families, onder andere die van Brederode.

Stedelijk Museum

Het Stedelijk Museum is gehuisvest in een uit de 17e eeuw daterende rooms-katholieke schuilkerk. De kerk heeft ongeveer 150 jaar lang als schuilkerk gefunctioneerd. Tegenwoordig is de schuilkerk een monumentaal gebouw. De collectie van het museum is in bezit van de gemeente en niet van het museum zelf, in de bovenzaal worden ook vaak kleine kunstbijeenkomsten gehouden. In het Stedelijk Museum is het VVV-Agentschap ondergebracht.

Kaart van het oude centrum van Vianen, met vestinggracht.

Politiek

De gemeenteraad van de voormalige gemeente Vianen bestond uit 17 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad vanaf 1998 t/m 2014. Zie actuele stand in de gemeente Vijfheerenlanden.

Gemeenteraadszetels
Partij	1998	2002	2006	2010	2014
PvdA	4	3	4	2	2
Platform Vianen	-	5	4	4	-
Lokaal Alert	3	2	3	2	2
VVD	3	2	2	3	2
CDA	3	3	2	2	3
SGP	2	1	1	2	2
ChristenUnie	1	1	1	1	2
D66	-	-	-	1	3
Stem van Vianen	-	-	-	-	1
Overige	1	-	-	-	-
Totaal	17	17	17	17	17

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, een beschermd stadsgezicht en een oorlogsmonument, zie:

Immaterieel erfgoed

De Paardenmarkt van Vianen is sinds 2013 erkend als Nederlands immaterieel erfgoed. Het evenement is geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.

De Paardenmarkt behoort tot het immaterieel erfgoed dat nauw verbonden is met de culturele identiteit van Vianen en de regio. Het is een traditie die gedragen wordt door een enthousiaste groep mensen, die er zich met hart en ziel voor inzetten. De Nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed vloeit voort uit de UNESCO-conventie van het Immaterieel Erfgoed, die in 2012 door Nederland is ondertekend. De Paardenmarkt Vianen wordt sinds 1271 gehouden op de woensdag voor de tweede donderdag in oktober.

Verkeer en vervoer

Vianen ligt in de noordelijke oksel van het knooppunt Everdingen (A2 / A27). Het knooppunt is vernoemd naar de kern Everdingen die iets ten oosten van het kruispunt ligt. Door het knooppunt, en de nabijgelegen Lekkruisingen van zowel de A2 als de A27, ontstaan vaak files op de snelwegen rond Vianen. Tot 1999 stond Vianen op de eerste plaats van de file top 10 door de bottleneck die de oude Lekbrug in de A2 vormde. Inmiddels is die brug, gebouwd in 1936 als vervanging voor een schipbrug uit 1840, vervangen door een nieuwe brug. In 1999 werd de eerste helft opgeleverd en in 2004 de tweede helft. Bij de oplevering van de tweede brug werd deze de Jan Blankenbrug genoemd. In de toekomst zal als onderdeel van de verbreding van de A27 ook de Hagesteinsebrug in die weg worden vervangen.

Naast de files op de aangrenzende snelwegen kende Vianen het probleem van sluipverkeer dat een route door de gemeente zoekt wanneer er opstoppingen op de snelwegen ontstaan, bijvoorbeeld bij knooppunt Everdingen. Dit leverde overlast op voor de bewoners van de gemeente, zoals sterke verkeersdrukte, filevorming, verkeersonveiligheid, geluid-, stank- en trillingsoverlast. In de jaren ´90 is om het sluipverkeer te belemmeren een cordon van "doseerinstallaties" rond de gemeente gelegd, waarmee in principe alle sluiproutes gehinderd worden door wachttijden.

Zowel bij de afrit van de A2 als bij de afrit van de A27 is een carpoolplaats aanwezig.

De binnenstad van Vianen is met het fietsvoetveer "Vrevia" verbonden aan Vreeswijk (Nieuwegein).

De kern Vianen wordt in noord-zuid richting doorsneden door het Merwedekanaal, dat bevaren wordt door zowel beroeps- als pleziervaart. Tussen de binnenstad en De Hagen ligt een sluizencomplex. Binnen Vianen liggen een tweetal bruggen, de Hoge Brug en de Julianabrug, over het kanaal. Iets verder naar het zuiden tegen de wijk Blankenborch bevindt zich een passantenhaven voor de pleziervaart. Aan de overkant, op het bedrijventerrein De Hagen, bevindt zich een insteekhaven voor de beroepsvaart. Zowel ten noorden, aan de rivierzijde, als ten zuiden van het sluizencomplex en de havens bevinden zich losse aanmeermogelijkheden aan weerszijden van het kanaal.

Openbaar vervoer

Bij de op- en afrit van de A2 ligt Vianen Busstation Lekbrug, bij oprit ligt Lekbrug Oost en bij de afrit ligt Lekbrug West. Dit busstation heeft een regionale functie; hier stoppen naast de buslijnen vanuit het concessiegebied Regio Utrecht en ook doorgaande lijnen naar Utrecht vanuit bijvoorbeeld Oosterhout en Breda. De busverbindingen worden verzorgd door Arriva, Qbuzz en U-OV. De volgende lijnen bedienen Vianen (al deze lijnen stoppen ook op Vianen Busstation Lekbrug):

U-OV lijn 33 (Vianen Lekbrug - Utrecht Science Park)
U-OV lijn 44 (Vianen Hoef en Haag - Houten Station)
U-OV lijn 63 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Vianen De Hagen)
U-OV lijn 65 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Vianen De Hagen)
U-OV lijn 74 (Zeist Busstation/Driebergen-Zeist - Vianen Lekbrug)
Qbuzz streekBuzz 81 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Meerkerk Knooppunt A27)
U-OV lijn 85 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Leerdam Station)
Qbuzz streekBuzz 90 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Gelkenes)
U-OV lijn 94 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Ameide Prinsengracht)
Arriva lijn 146 (Vianen Lekbrug - Culemborg Station)
U-OV lijn 285 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Leerdam Station via Papendorp)
Qbuzz snelBuzz 387 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Gorinchem Dalem)
Qbuzz snelBuzz 388 (Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde - Rotterdam Kralingse Zoom via Sliedrecht)
Arriva Brabantliner 400 (Oosterhout - Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde)
Arriva Brabantliner 401 (Breda - Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde)

En voor de rest rijdt er in Vianen ook een nachtlijn (in de nacht van vrijdag op zaterdag en van zaterdag op zondag) en een voetbalbus (rijdt alleen bij voetbalwedstrijden in Galgenwaard):

U-OV nachtlijn 474 (Vianen - Nieuwegein - Utrecht Centraal, Jaarbeurszijde)
U-OV voetbalbus 531 (Vianen - Nieuwegein - Utrecht Galgenwaard)

Sport

Vianen kent twee voetbalverenigingen: VV Vianen en VV Brederodes. Daarnaast beschikt Vianen over badmintonvereniging BC Vianen, hockeyclub MHC Vianen, tennisvereniging LTV Vianen, korfbalvereniging KV Viko, handbalvereniniging hv Omega, volleybalvereniging Servia en judovereniging Judo Vianen. Voor watersport is er zwem- en waterpolovereniging de Albatros, Gymanstiekvereniging DOS Vianen.

Geboren in Vianen

Hester Wilhelmina Callenburgh Baartmans (1739-1826), dichteres
Jacob Jan Cambier (1756-1831), patriot en Nederlands minister
Willem Ockerse (1760-1826), predikant en patriottisch politicus
Maurits Cornelis van Hall (1768-1858), advocaat, rechter, politicus, dichter, vertaler en letterkundige
Cornelis Winkler (1855-1941), neuroloog en psychiater
Gerrit Hendrik van Mourik Broekman (1875-1948), civiel ingenieur en hoogleraar
Pleun Verhoef (1919-1944), Engelandvaarder, geheim agent en blikwerker
Gerard de Korte (1955), hulpbisschop van Utrecht (2001-2008), bisschop van Groningen (2008-2016), bisschop van 's-Hertogenbosch (2016-)
Marian van de Wal (1970), in Andorra wonende zangeres
Jeannette Lewin (1972), hockeyer
Robin Rienstra (1976), acteur
Maaike Timmerman (1987), presentatrice

Zie ook

Lijst van burgemeesters van Vianen

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
↑ De Republiek Der Vereenigde Nederlanden in kaart en woord, pagina 33, via Google Books

Zie de categorie Vianen, Utrecht van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[CBS_Kerncijfers_wijken_en_buurten_2023-1] Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen

[2] De Republiek Der Vereenigde Nederlanden in kaart en woord, pagina 33, via Google Books

[1]

[2]

@@ Regel 39: / Regel 39: @@
 De [[huis Brederode|familie Brederode]] was belangrijk voor de historische ontwikkeling van Vianen. Ze maakten van Vianen een bloeiende stad, die tegelijkertijd ook een staat was. In 1414 werd [[Walraven I van Brederode]] door een huwelijk heer van Vianen. Het geslacht van Brederode bewoonde het kasteel [[Kasteel Batestein (Vianen)|Batestein]]. De familie van Brederode hoorde tot de voornaamste adel van Holland en speelde in de geschiedenis van Holland een belangrijke rol. In 1679 overleed [[Wolfert van Brederode (1649-1679)|Wolfert van Brederode]], de laatste mannelijke afstammeling van de familie en de laatste heer van Brederode. De heerlijkheid van Vianen werd geërfd door het Duitse [[Lijst van heersers van Lippe|huis Lippe]]. Vianen was in die tijd nog een van de Republiek onafhankelijk deel van het Duitse Rijk. In 1696 ging het kasteel Batestein in vlammen op, de [[Hofpoort (Vianen)|Hofpoort]] is het enige wat er nu nog van over is.
-In 1725 werd Vianen gekocht door de Staten van Holland en West-Friesland voor een bedrag van 900.000 gulden.{{Bron?||2018|02|23}} Ongeveer 70 jaar later, na het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795, werd Vianen deel van het gewest Holland.
+In 1725 werd Vianen gekocht door de Staten van Holland en West-Friesland voor een bedrag van 898.200 gulden.<ref>[https://books.google.nl/books?id=PeYUAAAAIAAJ&pg=PA33&lpg=PA33&dq=1725+werd+Vianen+gekocht+door+de+Staten+van+Holland+en+West-Friesland&source=bl&ots=TbxLzScUU_&sig=ACfU3U2JX8_qPWSqgEHBv-UcDwDxI5xD8Q&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwjL6JHko-PpAhUCCewKHUfHB-4Q6AEwBHoECAgQAQ#v=onepage&q=1725%20werd%20Vianen%20gekocht%20door%20de%20Staten%20van%20Holland%20en%20West-Friesland&f=false De Republiek Der Vereenigde Nederlanden in kaart en woord], pagina 33,  via [[Google Books]]</ref> Ongeveer 70 jaar later, na het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795, werd Vianen deel van het gewest Holland.
 De gemeente Vianen werd ingesteld in 1812, en maakte deel uit van de provincie Zuid-Holland. Op 1 januari 2002 werd de gemeente ingedeeld bij de provincie Utrecht. Op 1 januari 2019 fuseerde Vianen met de naburige [[Zuid-Holland]]se gemeenten [[Leerdam]] en [[Zederik]] tot een nieuwe gemeente [[Vijfheerenlanden (gemeente)|Vijfheerenlanden]] die werd ingedeeld bij de provincie Utrecht; de ambtelijke organisaties van deze drie gemeenten waren reeds op 1 januari 2018 een samenwerking aangegaan.