Halon

Halonen of HCFK's zijn koolwaterstoffen die gehalogeneerd zijn, dat wil zeggen dat er een van de halogenen aan is toegevoegd op de plaats van een waterstofatoom, zoals chloor, broom of fluor. Er bestaan diverse soorten halonen. De CFK's vormen een speciale groep halonen. Halonen zijn bijzonder stabiele stoffen en zijn bestand tegen zeer hoge temperaturen.

Toepassingen

Een bekend halon is Halon 1211, broomchloordifluormethaan dat tot 2004 vooral gebruikt werd bij draagbare brandblusapparaten. Halon 1301, broomtrifluormethaan CF₃Br, werd gebruikt in stilstaande blusinstallaties.

Halonblussers vonden meestal hun toepassing bij de brandbeveiliging van computerruimten of andere elektrische apparaten. De reden hiervan was dat halon als een 'schone blusstof' werd beschouwd, die geen schade aan apparatuur zou veroorzaken. Bovendien blust halon door als een negatieve katalysator op de verbrandingsreactie in te grijpen, en niet door verdringing van zuurstof. Hierdoor is veel minder blusmiddel nodig, en is het risico van verstikking van personeel in de ruimte minder groot. Halon produceert echter wel broomzuur, dat corrosie kan veroorzaken en slecht is voor de gezondheid, zodat bij blussing de ruimte wel zo snel mogelijk geëvacueerd moet worden.

Verbod

Halonen tasten net als CFK's de ozonlaag aan. De ozonlaag beschermt de aarde tegen een te grote dosis schadelijke ultraviolette straling. Deze straling kan huidkanker veroorzaken en de natuur aantasten. Vanaf ongeveer 1993 worden er dan ook geen halonen meer geproduceerd. Vanaf 1 januari 2004 is het gebruik van halonen in brandblusapparaten en brandbeveiligingssystemen in Nederland en België verboden. Het verbod vloeit voort uit internationale afspraken over het terugdringen van stoffen die de ozonlaag aantasten. Deze afspraken, zijn in 1998 vastgelegd in het Protocol van Montreal. De Europese Unie heeft in 2000 het protocol in een Europese verordening uitgewerkt. Op grond van deze verordening zijn halonhoudende brandblusapparaten en brandbeveiligingssystemen vanaf 1 januari 2004 verboden.

Voordat het verbod van kracht werd, zijn veel halonen bevattende apparaten ingezameld. Dit zal echter niet door alle particulieren gebeurd zijn. Zij moeten het alsnog als klein chemisch afval inleveren.

Verwerking

In Nederland schijnen geen verwerkingsbedrijven voor halonen te bestaan.

Het verwerken van halonen is mogelijk door bijvoorbeeld de halonen gasvormig te injecteren in een Argon plasma van 10.000 °C. Het halon wordt dan gedissocieerd. Dit proces wordt pyrolyse genoemd. Door het gas snel af te koelen tot minder dan 100 °C door het door water te leiden, ontstaat een onschadelijke oplossing met chloor en broomzouten.

Alternatieven

Alternatieven voor het gebruik van halon zijn bijvoorbeeld kooldioxide of andere inerte gassen als argon of stikstof. Hiervan is echter veel meer nodig omdat ze de brand door verstikking blussen en niet door negatieve katalyse. Hierdoor kunnen ze echter niet in bemande ruimtes gebruikt worden. Andere gehalogeneerde gassen kunnen ook een alternatief zijn, maar omdat dit broeikasgassen zijn worden deze op termijn waarschijnlijk ook uitgefaseerd, en is bovendien de productie ervan reeds gelimiteerd.

Chemische formules

Halon 1211 is broomchloordifluormethaan (CF₂BrCl) en Halon 1301 is broomtrifluormethaan (CF₃Br).
Het nummer van de Halon correspondeerd met het aantal atomen van respectievelijk koolstof, fluor, chloor en broom.
Bijvoorbeeld Halon 1211:

C  F Cl Br
1  2  1  1