Burgernet

Burgernet is een samenwerkingsverband van burgers en politie. Het is in 1993 bedacht door een politieman uit de Nederlandse plaats Ridderkerk voor het direct opsporen van zoekgeraakte kinderen, het vangen van criminelen (mogelijk op heterdaad), het vinden van verdwaalde ouderen, etc. Bij Burgernet deelt de politie middels een live spraakbericht en een meldkamersysteem tegelijk met zeer veel burgers informatie naar aanleiding van dringende meldingen. De burgers die tijdens een Burgernet-actie worden gebeld zijn de mensen die zich hebben aangemeld en per actie alleen hen die wonen in de nabije omgeving van de plek waar bijvoorbeeld een inbreker net gezien is of een kind kwijt is geraakt. Als zo'n Burgernetdeelnemer de misdadiger of het kind ziet, dan belt deze direct de meldkamer en wordt er een politie-eenheid achteraan gestuurd, maar dan naar de juiste plaats, dankzij aanwijzingen van de deelnemers. Gaat de inbreker de cirkel uit die door de politiemeldkamer is getrokken om het zoekgebied, dan wordt heel simpel een nieuwe cirkel van deelnemers gebeld. Als een deelnemer na een melding het meldnummer belt, dan wordt dat door software in de meldkamer meteen gemarkeerd op een plattegrond, zodat er zo weinig mogelijk spraaktijd gebruikt hoeft te worden. Zo kan de melding razendsnel worden verwerkt en is vanuit de meldkamer de gezochte persoon gemakkelijk te volgen. Als de misdadiger is opgepakt (of niet) dan worden alle deelnemers gebeld en krijgen ze te horen hoeveel mensen hebben meegezocht en de afloop van de zoekactie.

Een proef met Burgernet, geleid door de geestelijk vader van het idee, heeft in Nieuwegein een jaar gedraaid vanaf mei 2004. Deze proef bleek mede op grond van een breed bevolkingsonderzoek geslaagd te zijn. Burgernet is inmiddels opgenomen in het normale werk. Begin 2010 draaide burgernet alleen nog in de regio's Nieuwegein, Maarssen, De Ronde Venen, Breukelen, Gelderland-Midden, Leeuwarden, Dantumadeel, Haaglanden en Gouda. Op dit moment wordt Burgernet landelijk uitgerold.

Een bijzonderheid van Burgernet is dat de politie de stap heeft durven maken om heel snel informatie te delen met de bevolking op een netwerkmatige manier.

De landelijke uitrol van Burgernet is in 2007 opgenomen in het regeerakkoord van de Nederlandse regering.

Burgernet in het kort

Burgernet is een samenwerkingsverband tussen burgers, gemeente en de politie om de veiligheid in woon- en werkomgeving te bevorderen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een telefonisch netwerk van inwoners en medewerkers van bedrijven uit de gemeente. Via een (telefonisch) communicatiesysteem kunnen burgers die zich hebben aangemeld bij net gepleegde misdrijven of andere dringende gebeurtenissen (zoals een vermist kind of een incident in de buurt) direct worden geïnformeerd. Een aangemelde Burgernet‐deelnemer krijgt dan het verzoek uit te kijken naar relevante informatie en die direct aan de politie te melden, zodat daarop actie kan worden ondernomen.

Werkwijze Burgernet

De centralist van de meldkamer van de politie start, na een melding van bijvoorbeeld een inbraak of een vermist kind, een Burgernetactie. Dit gebeurt op basis van een goede beschrijving van de gezochte persoon. De Burgernetdeelnemers krijgen een ingesproken bericht via de (mobiele) telefoon of een tekstbericht per SMS met het verzoek uit te kijken naar deze persoon of een voertuig. Dit kan vanuit de eigen woning, op straat of vanaf de werkplek. Zo kunnen burgers direct behulpzaam zijn bij de opsporing van bijvoorbeeld dader(s), een voertuig of een vermist kind. Na afloop van de Burgernetactie ontvangen alle deelnemers een bericht over de resultaten van de actie.

Achtergrond

Burgernet is ontstaan vanuit de wens om de overheid op een directe manier te laten samenwerken met burgers ten behoeve van hun eigen veiligheid en de veiligheid in hun leefomgeving. Een medewerker van de politie Rotterdam nam het eerste initiatief en heeft het vervolgens vanuit het korps Utrecht uitgewerkt. In mei 2004 is een experiment gestart met Burgernet in de gemeente Nieuwegein. Doel was vast te stellen of het concept Burgernet geschikt was voor nationale implementatie. In mei 2005 bleek uit een uitgebreid, onafhankelijk onderzoek onder bewoners van Nieuwegein, zowel deelnemers als niet-deelnemers, dat Burgernet zeer positief werd beoordeeld. Daarnaast bleek dat de deelnemers zichzelf veiliger voelden, alerter waren op hun woonomgeving en dat hun vertrouwen in de politie en gemeente was toegenomen. Vooraf aan het experiment was de verwachting dat 350 mensen zouden deelnemen. Dit bleken na een wervingsbrief al ongeveer 1650 burgers te zijn. Burgernet is van november 2008 t/m mei 2009 beproefd in Gouda (politieregio Hollands Midden), Delft (politieregio Haaglanden), Ede (politieregio Gelderland Midden), Leeuwarden en Dantumadiel (politieregio Fryslân), Breukelen, Maarssen, De Ronde Venen en Nieuwegein (politieregio Utrecht).

De betrokken Burgernetpartners

Het concept Burgernet gaat van meet af aan uit van een multidisciplinaire opzet; samen zijn we sterker, samen zijn we slimmer. Gemeenten, politie en burgers zijn gelijkwaardige partners die gezamenlijk een belangrijke bijdrage leveren aan de veiligheid. Zij hebben ieder hun eigen rol en verantwoordelijkheid op het gebied van veiligheid. De gemeente is verantwoordelijk voor de integrale veiligheid(beleid), de politie voor de handhaving en opsporing. De burgers zijn (mede) verantwoordelijk voor hun eigen veiligheid en de veiligheid van hun leefomgeving. Burgernet is voor een gemeente een middel bij uitstek om praktische invulling te geven aan het bevorderen van de veiligheid in de wijken. Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat burgers graag een bijdrage willen leveren aan de veiligheid in hun woon- en werkomgeving. De betrokkenheid van burgers bij de veiligheidssituatie in hun eigen woonomgeving is onderdeel van het kabinetsbeleid. Afspraken hierover staan in het Coalitieakkoord en het Bestuursakkoord met de vereniging van Nederlandse Gemeenten. Burgernet is onderdeel van het project ‘Veiligheid begint bij voorkomen’. De gemeente en politie werken graag nog beter samen met de bewoners en vice versa.

Het Burgernetsysteem

Het communicatiesysteem voor Burgernet, zoals tijdens het experiment in Nieuwegein is gebruikt, is tijdens de proef verder uitgebreid en verbeterd. Inmiddels kunnen deelnemers naast spraakberichten ook sms en e-mailberichten ontvangen. Het systeem is daarnaast sneller en intelligenter geworden. Ook is het systeem gereed voor toekomstig gebruik door bijvoorbeeld de brandweer en geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. Nu beperkt Burgernet zich nog tot samenwerking van burgers met de politie en draait het bijbehorend communicatiesysteem in de meldkamer van de politie.

Resultaten van de Burgernetproef (juli 2009)

Voorafgaande aan de proef is door een stuurgroep een aantal doelstellingen gesteld waaraan Burgernet moest voldoen. Deze doelstellingen moesten bepalen op welke wijze Burgernet aan het hele land moest worden aangeboden. Tijdens de proef zijn er onderzoeken uitgevoerd om deze doelstellingen te meten. De algemene conclusie van het onderzoek is dat er vele positieve resultaten zijn behaald in de Burgernetproef.

Een belangrijk resultaat is de positieve reactie van de Burgernetdeelnemers op Burgernet. Het gevoel dat met Burgernet een bijdrage is te leveren aan de veiligheid in de wijk en aan de eigen veiligheid, heeft ervoor gezorgd dat mensen zich massaal aanmelden. Bij de afronding van de proef van Burgernet waren er bijna 26.000 deelnemers. Gemiddeld heeft 4,6 % van de inwoners van de aangesloten gemeenten zich als deelnemers aangemeld (de norm was 2,7%). Het aantal afmelders is zeer gering (minder dan 2%). In alle deelnemende gemeenten heeft het inzetten van Burgernet tot aanhoudingen en/of belangrijke informatie voor de opsporing geleid. Het aantal acties in zes maanden bedroeg 192. In bijna 10% van die acties heeft informatie van een Burgernetdeelnemer bijgedragen aan het aanhouden van een verdachte dan wel het opsporen van een vermist persoon. Naast een bijdrage aan directe opsporing heeft Burgernet ook tot informatie voor de opsporing geleid. In totaal is 41% van de acties als succesvol gekenmerkt, wat wil zeggen dat er één of meer reacties van deelnemers zijn ontvangen en/of er sprake is van een opsporingssucces.

De voordelen van Burgernet liggen daarnaast vooral op de ‘zachte’ resultaten. De Burgernetdeelnemers willen een actieve bijdrage leveren aan veiligheid en zien dat ook als een eigen verantwoordelijkheid. Het algemeen oordeel van deelnemers aan Burgernet aan het einde van de proef is buitengewoon positief, 92 % geeft het oordeel ‘goed tot zeer goed’.

Advies landelijke invoering

Burgernet is positief ontvangen en heeft positieve resultaten. De Stuurgroep Burgernet heeft een positief advies uitgebracht aan de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie en Justitie om Burgernet gefaseerd landelijk in te voeren. Hierbij wordt ook het initiatief Sms-alert meegenomen, dat in meerdere gemeenten wordt gebruikt om burgers te betrekken via SMS bij de veiligheid in de gemeente. SMS Alert wordt samengevoegd met Burgernet en zal daar in opgaan. Burgernet biedt namelijk naast SMS‐berichten ook spraakberichten via vaste én mobiele telefoon. Door dit samengaan is er één aanbieder van deze dienst door de Nederlandse politie. De beide ministers hebben, mede op basis van het advies van de Stuurgroep, VNG, Raad van Hoofdcommissarissen en het Korpsbeheerdersberaad, in november 2009 besloten tot de verdere landelijke uitrol.

Toekomst van Burgernet

De landelijke uitrol van Burgernet zal in 2010 en 2011 verder plaatsvinden. Inmiddels wordt in veel van de bestaande Burgernet politieregio’s en gemeenten voorbereidingen getroffen voor verdere uitrol in hun regio. Daarnaast hebben verschillende politieregio’s en gemeenten - die niet direct betrokken zijn geweest bij de proef - al aangegeven Burgernet te willen invoeren.

Burgernet in de regio/gemeente

Politieregio Gelderland-Midden Het Regionaal College van de politieregio Gelderland-Midden heeft het plan goedgekeurd voor uitrol van Burgernet in de gehele regio: “Burgernet als olievlek door de regio”. Alle 16 gemeenten in de regio Gelderland-Midden gaan zich bij Burgernet aansluiten. Na de pilot in Ede, waar ruim 6500 burgers zich bij Burgernet aansloten, werd Burgernet per 1 januari 2010 eveneens actief in vijf aangrenzende gemeenten: Barneveld, Nijkerk, Renkum, Scherpenzeel en Wageningen. Inmiddels staat de teller op 18.500 deelnemers in de 6 gemeenten van het politiedistict West-Veluwe/Vallei. Eind april 2010 startte de werving in de gemeenten Doesburg, Lingewaard, Overbetuwe, Rheden en Rozendaal. Per 1 augustus wordt Burgernet ook in deze gemeenten operationeel. Daarna volgen de laatste gemeenten in de regio Gelderland-Midden (Duiven, Rijnwaarden, Westervoort, Zevenaar en Arnhem). Medio 2011 zal de gehele regio Burgernet-proof zijn.

Politieregio Utrecht Ook in de regio Utrecht is de verdere uitrol van Burgernet door het Regionaal College goedgekeurd. In de eerste fase van de verdere uitbreiding functioneert sinds voorjaar 2010 burgernet in de gemeenten Amersfoort, Leusden, Houten, Rhenen, Woerden, IJsselstein, Woudenberg, Zeist, Utrechtse Heuvelrug en in de Utrechtse wijk Zuilen. Met de aansluiting van deze gemeenten maakt ruwweg de helft van de gemeenten in de regio (14) gebruik van Burgernet.

Politieregio Groningen In deze politieregio functioneert Burgernet in de gemeente Veendam.

Politieregio Fryslãn Binnenkort start burgernet in de gemeenten Ameland, Tietjerkstradiel, Boarnsterhiem, Sneek, Wymbritseradiel, Litterensadiel, Lemsterland, Het Bildt, Leeuwarderadiel en Ferwerderadiel.

Dit jaar en volgend jaar zal Burgernet worden ingevoerd bij alle regionale politiekorpsen en in minstens 50 gemeenten.

Kritiek

Begin 2010 plaatste strafrechtpsycholoog en hoogleraar professor Peter van Koppen vraagtekens bij het effect van Burgernet. Tegenover Vrij Nederland sprak hij zijn twijfel uit over de onderzoeksmethode die is gebruikt voor het beoordelen van het opsporingsrendement van Burgernet, voor een evaluatie die in de zomer van 2009 uitkwam. Omdat de beoordeling van het effect van de opsporing daarvan bij de politie is gelaten, zou deze niet betrouwbaar zijn. Van Koppen wees ook op het ontbreken van een controlegroep in andere gemeentes, waarmee het opsporingsrendement van Burgernet vergeleken had moeten worden.

Niet iedereen was het eens met de kritiek van Van Koppen. De beoordeling van de evaluatie is namelijk uitgevoerd door een evaluatiegroep onder leiding van de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie. De onderzoeksgroep heeft in de evaluatie gebruikgemaakt van verschillende werkwijzen: vooronderzoek, auditverslagen, een burgerenquête, steekproeven onder deelnemers, een enquête onder afmelders en verschillende afstudeeronderzoeken. En in het kader van de evaluatie een nulmeting verricht en een controlegroep gebruikt. In het rapport staan de gegevens van zowel de burgernetgroep als de controlegroep, èn de gegevens van voor en na de pilot. In de conclusies worden ook de overeenkomsten en verschillen tussen beide groepen uitgebreid besproken.

Echter, in het artikel van Vrij Nederland gaat Van Koppen in op de tekortkomingen in het onderzoek naar de effectiviteit van Burgernet in de opsporing. In het bovenstaande rapport zijn alleen controlegroepen ondervraagd over de tevredenheid van de burgers over Burgernet. De strekking van het artikel in Vrij Nederland betreft het feit dat er dus wel veel burgers mee willen werken aan Burgernet, maar dat het rendement van de opsporing in het onderzoek van de Stichting Politie Maatschappij en Veiligheid niet duidelijk wordt. Vrij Nederland heeft hiervoor bevestiging gekregen bij deelnemende partijen als VNG en de Raad van Hoofdcommissarissen. Hoewel deze instanties wel vertrouwen hebben in de toekomst van Burgernet.

Externe links

• Artikel over het grote draagvlak, maar gebrek aan rendement van Burgernet, in Vrij Nederland (30 januari 2010)
• Site van Burgernet
• Resultaten Burgernetproef juli 2009
• Artikel over het advies voor landelijke uitrol, met verwijzing naar het Interview met burgemeester De Vos uit Nieuwegein over de pilot Burgernet
• Interview met burgemeester De Vos uit Nieuwegein over de pilot Burgernet