Stratego
| Stratego | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Speelveld
| ||||
| Aantal spelers | 2 | |||
| Leeftijd | 8+ | |||
| Voorbereidingstijd | 3-6 minuten | |||
| Speelduur | 10-60 minuten | |||
| Kennis | inzicht | |||
| Uitgever | MB, Jumbo, | |||
| Auteur | Jacques Johan Mogendorff | |||
| ||||
Stratego is een op oorlog gebaseerd bordspel dat sinds de Tweede Wereldoorlog in het Nederlands wordt uitgegeven, sinds 1958 door Jumbo. Voor distributie in de Verenigde Staten verstrekte Jumbo van 1958 tot 2010 een licentie aan MB, en vanaf 2010 aan Spinmaster.
Originele spelregels[bewerken | brontekst bewerken]
Aan het begin van het spel staan een rood leger en een blauw leger tegenover elkaar; elk bestaand uit 40 stukken in verschillende rangen.[1] De bedoeling is dat de vlag van de tegenstander wordt veroverd of dat de tegenstander niet meer kan bewegen. Stukken mogen hoogstens 5 keer heen en weer bewegen; daarna moet de speler een andere zet doen.
De rode partij begint. Alle stukken mogen per beurt slechts 1 veld horizontaal of verticaal op het bord bewegen. Uitzonderingen zijn de verkenner, die zowel horizontaal als verticaal zo ver mag bewegen als mogelijk, en de vlag en de bommen die helemaal niet mogen bewegen. Stukken kunnen niet over elkaar heen springen.
De stukken staan zodanig opgesteld dat de speler aan de andere kant van het bord niet kan zien waar welk stuk van de tegenstander staat. Alleen als een stuk een ander stuk aanvalt – door op hetzelfde vak te stappen – wordt de rang van beide stukken bekendgemaakt. Over het algemeen geldt dat het hoogste stuk wint, en het andere van het bord wordt gehaald. Als beide stukken dezelfde rang hebben, worden beide verwijderd.
Hierop zijn twee uitzonderingen:
- als de spion, die de laagste in rang is van alle stukken, het hoogste stuk aanvalt (de maarschalk), dan wordt de maarschalk wel verslagen. Valt de maarschalk echter de spion aan, dan verdwijnt de spion van het bord.
- een bom wordt alleen weggenomen als hij door een mineur wordt aangevallen.
De bommen en de vlag mogen na plaatsing niet meer verplaatst worden. Een bom schakelt elk stuk van de tegenstander dat probeert om hem te slaan uit, met uitzondering van de mineur. De vlag verliest van elke rang en het veroveren ervan is tevens het doel van het spel: de speler die als eerste de vlag van de tegenstander aantikt met een willekeurige rang, heeft gewonnen.
Het bord[bewerken | brontekst bewerken]
Het bord is verdeeld in 10 × 10 velden. Daarbinnen bevinden zich twee meren van 2 × 2 waar de stukken niet kunnen komen.
De stukken[bewerken | brontekst bewerken]
Op het speelbord worden stukken naar eigen keuze opgesteld met de volgende aantallen en rangen, van sterk (hoog) naar zwak (laag):
| Rang | Aantal per kleur |
|---|---|
| Bom | 6 |
| Maarschalk | 1 |
| Generaal | 1 |
| Kolonel | 2 |
| Majoor | 3 |
| Kapitein | 4 |
| Luitenant | 4 |
| Sergeant | 4 |
| Mineur | 5 |
| Verkenner | 8 |
| Spion | 1 |
| Vlag | 1 |
Om te voorkomen dat de spelers elkaars stukken kunnen zien, wordt tijdens het opstellen van de stukken een scherm in het midden van het bord geplaatst.
Strategie[bewerken | brontekst bewerken]
De vlag staat meestal op de onderste rij.[2] Een bom dient ter verdediging. Een veelgebruikte techniek is het omringen van de vlag met bommen, met als gevolg dat een tegenstander die al zijn mineurs kwijt is, de vlag niet meer kan veroveren. Een nadeel hiervan is wel dat dit een voor de tegenstander zeer herkenbaar groepje van drie of vier stilstaande stukken geeft, zodat hij in het eindspel kan vermoeden waar de vlag staat. Dikwijls staan elders nog één of twee bommen om de tegenstander te verwarren.
De hoogste stukken (maarschalk, generaal, kolonel, majoor) vormen de ruggengraat van de strijdmacht. Daar de meeste andere stukken door hen geslagen kunnen worden zijn zij ideale stukken voor aanval en verdediging. Ze zijn echter met erg weinig en wie ze kwijt is, is sterk verzwakt. Het is dus goed om enkele hoogste stukken op de eerste rij op te stellen, maar niet de allerhoogste om ze niet te snel te onthullen.
De lagere stukken (kapitein, luitenant en sergeant) vormen als middelste rangen de "schoonmakers" en het "voetvolk". Ze kunnen gebruikt worden om verkenners en mineurs op te ruimen zonder de hogere stukken te onthullen aan de vijand.
Verkenners zijn bijna de laagste in rang, maar kunnen als enige meer dan één veld tegelijk lopen. Ze dienen vooral om de rang van vijandelijke stukken te onthullen. Ze staan daarom best in de voorste rijen.
De mineur kan bommen opruimen, maar heeft zelf een lage rang. Mineurs zijn dus kwetsbaar en moeten beschermd worden. Ze staan daarom dikwijls achteraan om ze achter de hand te houden voor het eindspel.
De spion kan als enige de maarschalk slaan, maar is als laagste rang erg kwetsbaar en moet zodoende beschermd worden. Hij staat daarom dikwijls achter de generaal.
Behalve een doordachte beginopstelling is het van belang om de rangen van de vijandelijke stukken te onthouden en af en toe te bluffen.[3]
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Voordat het spel in zijn huidige vorm bestond waren er al allerlei voorgangers, zoals het Chinese bordspel Jungle, dat in plaats van militaire rangen dieren kent.[bron?] De rechtstreekse voorganger van het moderne Stratego was een in 1908 bedacht bordspel genaamd L'Attaque.[4]
De Nederlandse versie van het spel is tijdens de Tweede Wereldoorlog bedacht door de Joodse onderduiker Jacques Johan Mogendorff. Hij gaf het spel eind 1944 in licentie aan de firma Smeets en Schippers.[5]
De figuren waren toen nog van karton, wat als nadeel had dat ze snel beschadigd en beduimeld raakten. Hierdoor waren de stukken gemakkelijker te herkennen aan de normaal "anonieme" achterkant. Dit was een belangrijke reden dat het spel aanvankelijk geen groot succes kende, net als het feit dat veel Nederlanders na vijf jaar bezetting genoeg hadden van oorlog en daarmee van oorlogsspelen.
Toen Mogendorff het spel in 1958 verkocht aan Hausemann & Hötte (de voorloper van Jumbo), [5]begon het succes alsnog. De stukken werden aanvankelijk als donkerrood en donkerblauw gelakte houten blokjes gemaakt, later werden ze als plastic modellen vervaardigd.[(sinds) wanneer?]
Verkoop[bewerken | brontekst bewerken]
Het spel kostte in 1958 fl. 9,50. In het eerste jaar werden 15.000 exemplaren verkocht. In 1980 waren dit er al meer dan 700.000 (Bron: Hausemann & Hotte) Inmiddels wordt Stratego in meer dan 50 landen verkocht tussen 1958 en 2019.
Toernooien[bewerken | brontekst bewerken]
Het spel is nog steeds populair en er bestaan toernooien die worden gespeeld onder de StrategoBond Nederland. Het eerste toernooi, meteen Nederlands Kampioenschap, werd in 1991 in het Belvoir Hotel in Nijmegen gehouden. De bedenker en hoofdorganisator was Roel Eefting. Er deden voor die eerste editie 108 deelnemers mee. Wim Snelleman uit Rotterdam werd Nederlands kampioen. Het jaar erop werd door Eefting ook het Duitse Kampioenschap op de Spielmesse in Essen georganiseerd. Weer een jaar later kwam er het eerste Belgische Kampioenschap uit zijn hand in Hasselt. Het jaar daarop er kwam er op de MindSports Olympiade in Londen het eerste Wereldkampioenschap door hem tot stand.
De International Stratego Federation organiseert jaarlijks het wereldkampioenschap in Stratego Classic. Tevens wordt door de ISF jaarlijks het WK Stratego Barrage georganiseerd. Deze snelle Stratego-vorm is de beste manier om Stratego goed te leren spelen.[bron?] Het spel kent dezelfde regels als Stratego Classic, maar er worden per speler slechts 8 stukken gebruikt: 1 bom, spion, 2 verkenners, 1 mineur, generaal, maarschalk en het vaandel. Stratego Barrage is in 1992 is ontwikkeld door Marc Perriens en Roel Eefting; destijds studenten in Nijmegen.[bron?]
Op de computer[bewerken | brontekst bewerken]
In 1986 won Remco Boekhout bij de Nederlandse programmeerwedstrijd "Micro Masters Holland" de hoofdprijs met een computerversie van Stratego. Het spel was ontwikkeld voor een Atari 600XL met 16kB intern geheugen. Zijn programma was een van de eerste implementaties waarbij Stratego grafisch op de computer was gerealiseerd en bovendien kon het goede tegenstand bieden aan een speler.
Levend stratego[bewerken | brontekst bewerken]
Een bekende afgeleide van Stratego is het bosspel Levend stratego.
Stratego Waterloo[bewerken | brontekst bewerken]
Ter ere van de 200ste verjaardag van de slag bij Waterloo in 2015 heeft Jumbo 'Stratego Waterloo' uitgebracht. Deze speciale versie heeft 105 stukken in 3 kleuren (Fransen, Engelsen/Nederlanden en Pruisen) die lichte infanterie, infanterie, lichte cavalerie, zware cavalerie, artillerie en de bevelhebbers voorstellen. Bovendien zijn er terreintegels, speelkaarten, een dobbelsteen en een groter speelveld dan de originele versie. Om Stratego Waterloo te winnen moet de speler er als eerste in slagen om de vluchtroute van de tegenstander te bezetten. Een andere manier om te winnen is door de opperbevelhebber (Wellington of Napoleon) én de bevelhebber (Lord Uxbridge of Maarschalk Ney) van de tegenstander te verslaan.
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Stratego-uitgaven door de jaren heen[dode link], HONGS
- http://www.strategobond.nl/
- officiële spelregels (via Wayback Machine)
- http://speloordeel.be/stratego-waterloo-200-years/
Bronnen, noten en/of referenties
|