Thanos (dinosauriër)
Thanos simonattoi is een vleesetende theropode dinosauriër, behorend tot de Neoceratosauria, die tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Brazilië.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 2014 werd in de wetenschappelijke literatuur gemeld dat Sérgio Luis Simonatto met een team van het Museu de Paleontologia "Prof. Antonio Celso de Arruda Campos" het voorste derde deel van de draaier van een theropode gevonden had bij São José do Rio Preto. Enkele jaren later vond Fabiano Vidoi Iori het achterste deel van dezelfde wervel.
.jpg)
In 2018 werd de typesoort Thanos simonattoi benoemd en beschreven door Rafael Delcourt en Fabiano Vidoi Iori. De geslachtsnaam is die van de stripfiguur Thanos the Conqueror, bedacht door Jim Starlin. De naam Thanos is weer beïnvloed door het Oudgrieks θάνατος, thanatos, "dood", een toepasselijke verwijzing voor een roofdier. Over deze superschurk kwam in 2018 ook de blockbuster Avengers: Infinity War uit, een film uit het Marvel Cinematic Universe. De soortaanduiding eert Simonatto als ontdekker.
Het holotype, MPMA 08–0016/95, is gevonden in een laag van de São José do Rio Preto-formatie die dateert uit het Santonien, ongeveer vijfentachtig miljoen jaar oud. Overigens werd de datering in 2014 jonger geschat, uit het Maastrichtien. Het bestaat uit een draaier, de tweede halswervel, vergroeid met het voorliggende intercentrum. Het stuk mist de top van het doornuitsteeksel, beide zijuitsteeksels en zowel de voorste en achterste gewrichtsuitsteeksels. Het gaat vermoedelijk om een jongvolwassen of volwassen exemplaar. Het fossiel maakt deel uit van de collectie van het Museu de Paleontologia de Monte Alto. Van ander fragmentarisch abelsisauride materiaal uit de formatie werd aangegeven dat het mogelijkerwijs van Thanos zou kunnen zijn maar het werd niet formeel toegewezen omdat het niet met het holotype overlapt.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Grootte en onderscheidende kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]
Ondanks de beperkingen van de vondst waagden de beschrijvers zich aan een grootteschatting. Thanos zou een lengte hebben gehad van tussen de 5,5 en 6,5 meter. Het stuk is 86,62 millimeter lang.
De beschrijvers wisten een unieke combinatie van, ten dele op zich niet unieke, kenmerken vast te stellen. De onderzijde van de draaier draagt een kiel die goed ontwikkeld is en naar achteren breder en hoger wordt. Dat laatste is een autapomorfie binnen de Abelisauroidea. De kleine foramina op de zijkant worden gescheiden door een relatief brede beenstijl. De uitholling tussen de richel die naar het voorste gewrichtsuitsteeksel loopt en de richel die van het doornuitsteeksel naar het zijuitsteeksel loopt, is relatief diep. De diepte wordt later in het artikel aangegeven als extremer dan bij enige andere bekende ceratosauriër wat ook dit kenmerk tot een autapomorfie zou maken.
De draaier[bewerken | brontekst bewerken]
Het intercentrum is hecht met de onderste voorzijde van de eigenlijke draaier, die overeenkomt met het oorspronkelijke pleurocentrum, vergroeid. Dit duidt op een gevorderde leeftijd. Het intercentrum is bij veel verwanten in vooraanzicht ovaal met ronde zijkanten maar bij Thanos rechthoekig met evenwijdige zijden net als bij Carnotaurus. De onderzijde van het intercentrum is vlak, een gebruikelijke morfologie. Het tandvormig uitsteeksel, dat bij het levende dier contact zou hebben gemaakt met de atlas, steekt verder uit dan het intercentrum, net als bij Ceratosaurus, Masiakasaurus en Carnotaurus. Een verschil met Masiakasaurus is dat dit uitsteeksel bolle in plaats van vlakke zijkanten heeft. Het bovenvlak is licht bol.
Het centrum is sterk opisthocoel, dus bol van voren en hol van achteren. Het achterfacet is perfect rond. Bij veel verwanten is het licht afgeplat maar dat weten de beschrijvers aan compressie. De onderzijde is matig breed. De kiel wordt gedeeld met de basale vorm Ceratosaurus. De verbreding en verdieping ervan naar achteren toe, komt overigens niet bij abelisauroïden voor. De zijkant is hol met twee kleine ovale foramina achter de parapofyse. De meeste verwanten hebben maar één zo'n opening. Bij Masiakasaurus zijn de openingen groter en worden gescheiden door een bredere beenwal. Bij Carnotaurus zijn ze ook klein maar staan dichter op elkaar. De parapofysen, de onderste ribfacetten, staan vrij laag. De overgebleven basis van het voorste gewrichtsuitsteeksel van de linkerzijde lijkt erop te duiden dat dit vrij robuust was, als in Carnotaurus. De afgebroken zijuitsteeksels tonen luchtkamers; de beschrijvers kondigden aan de omvang van de pneumatisering met een CAT-scan te gaan onderzoeken. Bij voorbaat werd die al hoog ingeschat, die van de Coelurosauria benaderend.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Thanos werd in 2018 in de Abelisauridae geplaatst. Het zou daarbinnen een lid zijn van de klade Brachyrostra. Door de beperkte gegevens viel niet te bepalen aan welke Brachyrostra Thanos het nauwst verwant was. Thanos deelde overigens maar twee synapomorfieën met de Brachyrostra: het voorste facet is meer dan half zo hoog als het achterste; het achterste facet helt minder dan 75° naar voren.
Klopt de determinering dan was Thanos vermoedelijk een theropode met een grote hoge kop en kleine armpjes.
Het volgende kladogram toont de resultaten van de studie uit 2018.
| Abelisauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Levenswijze[bewerken | brontekst bewerken]
Als abelisauride zal Thanos op Titanosauria gejaagd hebben. Hij was in zijn ruimere habitat echter wellicht niet de apexpredator. Bij Ibirá is een wervel gevonden van een theropode van ruim acht meter lengte, specimen MPMA 08–0003/94. Dit zou aan een lid van de Megaraptora hebben toebehoord. Die groep beconcurreerde indertijd de abelisauriden, waarvan Thanos bevestigt dat ze een bloeiperiode doormaakten
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Méndez A.H., Novas F.E., Iori F.V. 2014. "New record of abelisauroid theropods from the Bauru Group (Upper Cretaceous), São Paulo State, Brazil". Revista Brasileira de Paleontologia. 17(1): 23–32
- Rafael Delcourt & Fabiano Vidoi Iori, 2018, "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from São José do Rio Preto Formation, Upper Cretaceous of Brazil and comments on the Bauru Group fauna", Historical Biology