Monniken uit de abdij van Lobbes dragen hun patroonheilige Ursmarus in processie door Vlaanderen en veroorzaken op de terugweg in Brussel een volkstoeloop.
Rainildis, weduwe van Folcardus van Anderlecht/Aa, sticht het kapittel van Anderlecht. De kanunniken vinden in de resten van Guido een relikwie om gelovigen aan te trekken en de concurrentie met Brussel aan te gaan.
Verschijning van de amman in de bronnen, de dichtste medewerker van de hertogen naast de burggraaf. Met zijn witte, vijf voet lange staf en zijn gezworen knapen was hij een imposante figuur.
Bisschop Burchard doet een schenking aan het gasthuis van Onze-Lieve-Vrouw en de Twaalf Apostelen. In deze instelling, opgericht bij de Sint Goedele door burgerdame Richilde, vinden reizigers en pelgrims twaalf bedden.
Met de eerste stadskeure probeert hertog Hendrik I de factiestrijd binnen het patriciaat te bedaren. Als het gemeen daar lelijke dingen over zegt, mag dat worden vergolden met een kinnebakslag.
Bonifatius van Brussel, waarschijnlijk een Clutinc, doet afstand van zijn episcopaat in Lausanne en keert terug naar zijn geboortestad. Hij sterft in de Terkamerenabdij en zal in de 18e eeuw heilig worden verklaard.
Door een overeenkomst met de stad Brussel plaatsen de begijnen van de Wijngaard zich onder het toezicht van de lakengilde en worden hun lonen vastgelegd.
De pogrom die door Europa waart, opgezweept door de flagellanten, bereikt volgens Gilles Li Muisit Brussel. De Joden worden ervan beschuldigd de waterputten en de lucht te hebben vergiftigd. Hertog Jan III neemt hen in bescherming tegen de volkswoede maar wordt ondermijnd door zijn oudste zoon. Li Muisit heeft vernomen dat meer dan zeshonderd Joden zijn omgebracht.[4]
Brusselse Joden worden vals beschuldigd van hostieontering en levend verbrand. Nog eeuwenlang zal deze gebeurtenis worden gevierd als het Sacrament van Mirakel.
De Italiaanse beroepsdobbelaar Buonaccorso Pitti komt spelen tegen hertog Wenceslas. Hij verliest zwaar, maar wordt getroost in de dans door de dochter van een baron uit het gezelschap.
In de Marollen verwoest een stadsbrand meer dan duizend huizen en weefgetouwen. Vooral scaerlaekenmaekers zijn getroffen. De Kapellekerk wordt deels heropgebouwd.
Hertog Antoon van Bourgondië bestelt bij donderbusmeester Pasquier den Kick een bombarde van 35 ton. Het zal twee jaar duren om dit gevaarte, groter dan Dulle Griet en Mons Meg, te fabriceren.
Een groep 'verdreven' zigeuners, aangevoerd door hertog Andries van Klein-Egypte, pakt de stadsmagistraat in. Hun vertrek wordt afgekocht met 25 lammeren.[5]
Peter Vander Heyden wordt de eerste stadspensionaris van Brussel. Drie decennia lang zal hij de stad vertegenwoordigen in statenvergaderingen en op processen.
Roger de la Pasture verhuist definitief van Doornik naar Brussel en laat, om zijn integratie als stadsschilder te bevorderen, zijn naam vertalen tot Rogier van der Weyden.
Stadsbouwmeester Willem de Voghel krijgt opdracht om de Aula Magna te bouwen. Dit stedelijk charmeoffensief draagt ertoe bij dat hertog Filips de Goede van Brussel zijn hoofdresidentie maakt.
Voorstelling van Brussel in een initiaal rond 1470: de nieuwe stadhuistoren is prominent aanwezig.
De opengewerkte toren van het stadhuis wordt bekroond met een windijzer in de vorm van de aartsengel Michaël, gegoten door Maarten van Rode. Het vernieuwende geheel wordt een symbool van de stad Brussel.
Maria van Bourgondië doet grote toezeggingen: de Brusselaars mogen een kanaal naar Willebroek graven en een privilege voorziet in achterraden waarin de ambachtsdekens hun leden raadplegen.
Vleeshouwer Willem van Marbais en handschoenmaker Jan Bogaert gaan naar Den Haag om bij aartshertog Maximiliaan te pleiten voor het behoud van de toezeggingen van Maria van Bourgondië. Ze worden onthoofd.
Wanneer Maximiliaan en zijn vader naderen met hun leger, doen de Brusselaars een onbesuisde uitval tegen de voorhoede. Burgemeester Willem t'Serclaes sneuvelt met honderden manschappen.
De tweede beschieting van het kasteel van Beersel is de goede. Hendrik III van Wittem, die in dienst van Maximiliaan de bevoorrading verstoorde, verliest zijn uitvalsbasis.
Na de val van Tienen in augustus onderschrijft Brussel in de Vrede van Danebroek de capitulatievoorwaarden.
Een combinatie van pest en hongersnood maakt op een tweetal jaar vele doden (maar niet het cijfer 33.000 dat soms wordt genoemd).[7]
Op ezels en stokpaardjes stromen verklede mensen op 20 juli Brussel binnen voor een achtdaags zottenfeest, met wedstrijden, prijzen en toneel.[8] Het waanzinnig populaire evenement is georganiseerd door de zottenprins Jan Colyns, een schilder.
De Brusselse dominicanen worden uit de stad verdreven in de nasleep van de opruiende preken die Antoon Ruyskensvelt, den bassenden hond, in hun kerk had gehouden.
Op de Haerenheyde wordt Anna Utenhoven levend begraven. Met de dood van de doopsgezinde vrouw komt een einde aan driekwart eeuw extreme inquisitie.
Koning Filips II laat zijn kwartiermeester Benoît Charreton alle huizen en gebouwen van Brussel inventariseren met het oog op de inkwartiering van hofpersoneel.[12]
Tijdens de Blijde Inkomst van Albrecht en Isabella vragen de Brusselaars om de Iberische troepen te vervangen door inlandse. De reizende Zwitser Thomas Platter de Jonge beschrijft het hele evenement in detail.
Op initiatief van prior-provinciaal Johannes Cools openen de augustijnen in Brussel een eerste humanioracollege. Deze jongensschool aan de Wolvengracht kadert in de contrareformatie.
Maria de' Medici en Gaston van Orléans vestigen zich in Brussel en brengen zeshonderd hovelingen en dienaren mee in hun gevolg. Dit draagt sterk bij tot de uitstraling van de Franse hofcultuur.
Na de Franse bezetting van Lotharingen verplaatst hertog Karel IV zijn praallievende hof naar Brussel. Ook zijn broer Nicolaas en zijn zus Henriette komen mee.
Overstromingen van de Zenne en de vaart op 10 januari zorgen voor dermate veel schade dat ingenieur Michiel van Langeren voorstelt de rivier af te leiden langs Molenbeek.
Opvoering van Zamponi's Ulysse all' isola di Circe in de Galerie des Empereurs van het Koudenbergpaleis. Aartshertog Leopold-Willem liet Brussel kennismaken met de opera.
Mercantilisme brengt Engeland ertoe de invoer van kostbare Brusselse kant te verbieden. Gewiekste handelaars blijven het clandestien importeren en verkopen het als inlandse waar (Point d'Angleterre), wat nog lange tijd voor verwarring zou zorgen.
Met man en macht wordt gewerkt aan de heropbouw. De penning die de stad laat slaan is geen loos woord: Combusta integrior exsurgo ('Uit de as kom ik ongeschondener tevoorschijn').
Bij de verlate instorting van de Spiegeltoren op de Grasmarkt wordt een koffer met oude privileges teruggevonden. Het geeft aanleiding tot anti-centrale eisen en tot de publicatie Luyster van Brabant, waarop snel een verbod komt.
Om redenen van brandveiligheid en waterafvoer komt er een verbod op de traditionele topgevels. Nieuwe huizen moeten voortaan een façade onder kroonlijst hebben met de nok parallel aan de straat.
Het leger van John Churchill overwint Villeroy en zijn Fransen in Ramillies. Op 27 mei trekt hij Brussel binnen en stelt hij zijn broer Charles Churchill aan tot gouverneur van de stad. Er wordt ook een conferentie gevestigd die tien jaar lang het Anglo-Bataafs condominium zal besturen.
Maximiliaan II Emanuel van Beieren, voormalig landvoogd, is overgelopen naar de Fransen en komt zijn vroegere hoofdstad veroveren. Hij opent op 23 november een bombardement, maar wordt verrast door een uitval van het garnizoen onder François de Pascale en de stadsmilities onder Pieter van den Putte. De keurvorst verliest drieduizend man en blaast de aftocht wanneer een ontzettingsmacht nadert.
Bij de Vrede van Utrecht verkrijgt keizer Karel VI de Zuidelijke Nederlanden. Over het Gulden Vlies wordt geen overeenstemming bereikt, behalve dat de in Brussel bewaarde schat aan de Oostenrijkers toevalt.
Bij tapijtwever Jacob van der Borcht valt de laatste Brusselse reeks van het getouw: het vierdelige Sacrament van Mirakel.
In het oude Magdalenaklooster laat iemand een luchtballon assembleren waarmee hij vergeefs probeert op te stijgen. Voor de eerste bemande vlucht in Brussel is het wachten tot Jean Pierre Blanchard het volgende jaar langskomt.
Met een leger van 30.000 man neemt Feldzeugmeister Bender op 3 december de stad terug. In Den Haag zeggen de Oostenrijkers toe de hervormingen van Jozef II terug te draaien.
Dumouriez zegeviert over Württemberg in de Slag bij Anderlecht en trekt de volgende dag Brussel binnen. Begin van bijna vijf maanden Franse bezetting.
Op 18 november worden verkiezingen gehouden voor 80 représentants provisoires du peuple libre de Bruxelles.
Bij de verkiezingen van 29 december voor een grondwettelijke vergadering nemen bijna alle kiezers een verklaring aan die het samenroepen van een dergelijke vergadering verwerpt en vraagt de Constitutie van desen Landen van Brabant te behouden.
Het Franse bewind degradeert Brussel tot departementshoofdplaats en schaft de Kuip van Brussel af.
Rijke Brusselaars kunnen stemmen voor de Conseil des Anciens en de Conseil des Cinq-Cents in Parijs. Slechts een derde van de kiesgerechtigden schrijft zich in, waarvan de helft dan nog thuisblijft. De verkozen kandidaten zijn patriottisch en anti-Frans.
Jan Baptist Verlooy aanvaardt het ambt van maire de Bruxelles en moet zijn moederlyke tael uit het stadhuis bannen.
Onder Napoleon krijgt Brussel de hertogtitel en wordt het Bonne ville de première classe de l'Empire. In de praktijk blijft het een departementshoofdplaats.
Pruisische troepen nemen op 1 februari Brussel in en maken een einde aan het Franse bestuur. Hun opperbevelhebber, de hertog van Saksen-Weimar, benoemt een voorlopige regering en stelt in een proclamatie van 7 februari de onafhankelijkheid van België in het vooruitzicht.[17]
De Witte Terreur volgend op Napoleons nederlaag drijft veel Franse revolutionairen naar Brussel: onder meer de vrienden David, Sieyès en Ramel de Nogaret. Anderen, zoals Cambacérès, vertrekken in overleg met de autoriteiten.
Als eerste stad op het vasteland krijgt Brussel straatverlichting op stadsgas.[18] De vennootschap van Pierre-Joseph Meeus, die een concessie krijgt voor twintig jaar, bouwt een gasfabriek en gazometer in de Sint-Rochusstraat. De leidingen voeden in dat eerste jaar 72 lichtpunten, voornamelijk in de Nieuwstraat en op het Muntplein.
Achter een muur in de begijnenwijk wordt het Mariapolyptiek ontdekt, een topstuk dat de begijnen in 1797 verborgen hadden voor de Commissie Burgerlijke Godshuizen.
Het Pradobanket van de republikeinse en democratische clubs zet de stad in rep en roer. Het wordt verstoord door tegenmanifestanten en er volgt een assisenproces.
Het stadsbestuur brengt een golf van protest teweeg door in straten die zijn aangesloten op het nieuwe waterleidingennet, gevoed door de Hain, de fonteinen met gratis drinkwater weg te nemen.[19] In 1850 waren er 169 gerepertorieerd.
De afschaffing van het octrooirecht in 1860 (Xavier Mellery, 1890)
Op zijn reis door Europa houdt Tolstoj halt in Brussel om het volksonderwijs te bestuderen en de banneling Proudhon te ontmoeten.[20] Proudhon is La Guerre et la Paix aan het schrijven, titel die Tolstoj later leent voor zijn grote roman.
De Mestbak, waar paardenstront en ander stadsafval werd opgestapeld in afwachting van evacuatie per boot, verhuist van het Klein Kasteeltje naar de Willebroekkaai.
In de Kruidtuin stijgt fotograaf Nadar op met zijn kolossale ballon Le Géant. Ongewild laat hij zijn naam aan de dranghekken waarmee burgemeester Anspach de volkstoeloop indamt.
De Stad Brussel breekt het verzet van Elsene tegen de Louizalaan en annexeert het grondgebied dat nodig is voor de flaneerlaan naar het Terkamerenbos.
Een zieke en berooide Baudelaire vestigt zich in Brussel. In Pauvre Belgique! laat hij zijn Belgenhaat de vrij loop.
In de Broekstraat begint de feministe Isabelle Gatti de Gamond een vrijzinnige middelbare meisjesschool. De gatticiennes worden een begrip.
De derde epidemie van cholera is de zwaarste. Ze woedt van mei tot november en maakt 3.469 doden op het grondgebied van de stad. Het eerste slachtoffer was de voddenwerkster Catherine Ravaiau, die woonde in een gang aan het Anneessensplein.[21]
Bij de talentelling van 1866 verklaart 20% van de Brusselaars alleen Frans te spreken.
Bij het Bogaardenstation klampt Rimbaud een politieagent aan, nadat zijn minnaar Verlaine hem op hotel in de pols had geschoten. Twintig jaar nadien schreef Verlaine in Mes prisons over zijn verblijf in de Amigo en in de Karmelietengevangenis.
Op weg naar de troonrede wordt de stoet van Leopold II onthaald op protest voor algemeen stemrecht. Neerdwarrelende strooibriefjes doen zijn paard steigeren. Het wordt de laatste keer dat Leopold voet zet in het parlement.
Op het braakland waar weldra Thurn en Tassis zou komen, wordt Venise à Bruxelles gehouden. Over 45.000 m² worden kanalen gegraven en een imitatie-Venetië opgetrokken uit stuc, karton, papier-maché en beschilderde doeken.[22]
Rijkelijk laat krijgt Brussel openbare verlichting op elektriciteit. De gaspitten op de centrale lanen worden vervangen door een dubbele rij bollantaarns.
In zijn apotheek in de Koninginnegalerij verkoopt Jean Neuhaus de eerste pralines. Zijn met room gevulde chocolaatjes worden aangeboden in een puntzak, enkele jaren later vervangen door de ballotin.
26 september: bekendmaking van de arrestatie van burgemeester Adolphe Max, die het innen van de oorlogsschatting (50 miljoen goudfrank) geblokkeerd had.
Op een meeting in het Alhambratheater vragen zelfverklaarde activisten aan de bezetter om Vlaanderen zelfstandig te maken. Het volgende jaar roept de Raad van Vlaanderen in het geheim de onafhankelijkheid uit en laat dit bekrachtigen door een geënsceneerd referendum.
17 november 1918: Adolphe Max wordt als een held onthaald
De verslagen Duitsers verlaten Brussel. In de slotfase proberen muiters nog revolutie te maken via een Zentral-Soldaten-Rat Brüssel, maar ondanks de ontberingen moet de bevolking er niet van weten.
Jeanne Beaujean krijgt een taxistandplaats in Molenbeek, na een muur van weigeringen elders. Voor haar eerste rit neemt Madame Taxi burgemeester Mettewie aan boord.
De bezetter fusioneert op 24 september de 19 gemeenten tot Groß-Brüssel, met als burgemeester Jan Grauls, die maatregelen neemt om het Nederlands te bevorderen. De door collaboratie bekomen inwilliging van Vlaams-nationale eisen zal na de oorlog de positie van het Nederlands in Brussel fel ondermijnen.
De Duitsers verlaten Brussel. Om geen bewijsmateriaal na te laten steken ze de brand in het Justitiepaleis. In de avond van 3 september verschijnen de eerste tanks van de Guards Pantserdivisie op de Waterloosesteenweg.
Op 24 juni ontstaat brand in het Ministerie van Onderwijs aan de Leuvenseweg. De brandweer redt tientallen mensen die in paniek het dak op zijn gevlucht. Toch zijn er achttien doden te betreuren.
De Belgische regering mag en stoemelings voorlopige kantoorruimte huren voor de Europese Economische Gemeenschap en brengt de ambtenaren onder in de Blijde Inkomstlaan.
Brussel internationaliseert. Bijna 30% van de nieuwgeborenen is niet van Belgische afkomst.[24] In de top vijf van vreemde nationaliteiten (Spanje, Italië, Griekenland, Marokko en Frankrijk) staat nog maar één buurland.
Creatie van de Brusselse Agglomeratie om de bevoegdheden uit te oefenen die elders aan gewesten toekomen.
De Grote Boerenbetoging tegen het Plan-Mansholt op 23 maart trekt een spoor van vernielingen. Bijna 100.000 betogers zijn op de been. In gevechten met de rijkswacht vallen zo'n 140 gewonden en één dode.
Op de Grote Markt wordt een bloementapijt gelegd, begin van een tweejaarlijkse traditie. Dankzij een protestactie van The Bulletin wordt de 'mooiste parking ter wereld' autovrij.[25]
In Schaarbeek is burgemeester Nols populair met zijn beleid tegen Vlamingen en vreemdelingen. In djellaba, op de rug van een kameel, protesteert hij tegen het vreemdelingenstemrecht.
De Europese Raad beslist om alle gewone zittingen in Brussel te houden. Vanaf nu durven Europese leiders spreken over de hoofdstad van de Europese Unie.
Het Lombardakkoord geeft de Vlaamse Brusselaars een gewaarborgde vertegenwoordiging in het Brussels parlement (17 zetels op 89).
Picnic The Streets voert actie om het centrum vrij te maken van gemotoriseerd verkeer. Twee jaar later geeft het stadsbestuur toe en creëert het een voetgangerszone.
Met ingang van 18 maart gaat Brussel net als de rest van het land in lockdown om COVID-19 te beheersen. Na zomerse versoepelingen volgt in oktober een nieuwe lockdown, met onder meer een avondklok van 22u tot 6u.
↑Olbert van Gembloers, De Sancto Verono Lembecae et montibus Hannoniae in: Joannes Bollandus e.a. (red.), Acta Sanctorum Martii, vol. 3, 1865, p. 846
↑Het jaartal is afkomstig uit een eind twaalfde eeuw vervalste akte, maar de authentieke akte van 1073 vermeldt in elk geval dat op verzoek van Lambert II Balderik († 1054) canonicos waren geïnstalleerd in Brussel.
↑Ms Levy 19, Staats- und Universitätsbibliothek, Hamburg
↑De kroniek van Li Muisit is de enige bron die specifiek over Brussel handelt, en dus uiterst omzichtig te benaderen: Jean-Joseph De Smet, Recueil des chroniques de Flandre = Corpus chronicorum Flandriae, vol. 2, 1841, p. 342-343 (hoofdstuk: De captione et destructione Judaeorum). Volgens Li Muisit was er met Allerheiligen geen sprake meer van Joodse gemeenschappen in de besproken steden, al voegt hij eraan toe dat hij het heeft van horen zeggen. Molanus haalt enkele kronieken aan die de Brabantse Jodenvervolging nog twee jaar laten aanhouden: P.F.X. De Ram (red.), Joannis Molani Historiae Lovaniensium libri XIV, vol. II, 1861, p. 825(De Judaeis inficientibus puteos).
↑In de stadsrekeningen van 1420: den hertoge van Cleyn-Egypten, geheeten Andries, ende alle syn geselschap die verdreven waeren, iii° january, vier amen hope, twee amen vii vierendeel risch wyn, een rindt, vier hamelen, vic lxx broot, ende doen sy henen gingen, xxv fransch lammeren.
↑Jan Frans Foppens, overgenomen in Abbé Mann, Abrégé de l'histoire ecclesiastique, civile, et naturelle de la ville de Bruxelles et de ses environs, vol. I, 1785, p. 81
↑A.G. Demanet, "La Peste de Bruxelles en 1489 et le Père Thierry de Munster", in: Collection de précis historiques et mélanges religieux, littéraires et scientifiques, vol. 27, 1878, p. 165-178
↑Herman Pleij, "Volksfeest en toneel in de middeleeuwen", in: De Revisor, 1976, nr. 6, p. 52-63 en 1977, nr. 1, p. 34-41
↑Jonas Roelens, "Mayken en Magdaleene" in: Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België, eds. Wannes Dupont, Jonas Roelens en Elwin Hofman, 2017, p. 46
↑Voor hun namen, zie: Alexandre Henne en Alphonse Wauters, Histoire de la ville de Bruxelles, deel I, 1845, p. 416
↑J. May, "La peste de 1578 à Bruxelles", in: Annales de la Société belge d'histoire des hôpitaux, 1974, p. 79-95
↑Jean-Louis Van Belle, Recensement des édifices et maisons de Bruxelles par le Sieur de Chassey en 1597-1598, 2017. ISBN 9782874570919
↑J. Charlier, La peste à Bruxelles de 1667 à 1669 et ses conséquences démographiques, 1969
↑Dirk van Waelderen, "Feest in Brussel na de inname van de stad Buda in 1686. De analyse van een politiek prentenverhaal van Romeyn de Hooghe", in: De Achttiende Eeuw, 2013, nr. 45
.jpg)
_(14586860487).jpg)
_Jahann_Voeltz_(dis.)_Le_magistrat_de_Bruxelles_pr%C3%A9sente_les_clefs_de_la_ville_au_mar%C3%A9chal_Bender_2_de%C3%A9cmbre_1790.JPG)
.jpg)
, in: LACA Tijdingen, 2003, nr. 2, p. 5-13
