Tramlijn Winschoten - Delfzijl

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Tramlijn Winschoten - Delfzijl
Tramlijn Winschoten - Delfzijl op de kaart
Spoorwijdtekaapspoor 1067 mm
Aangelegd doorStoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen
Geopend9 juli 1919
Opheffing
treindienst
1 juni 1948
Gesloten12 juni 1948
Huidige statusopgebroken
Geëlektrificeerdnee
Aantal sporen1
Traject
vSTR- lijn van Harlingen Haven
v-STRuexvWSLa tramlijn van Scheemda opgebroken
uexdABZq+remdKRZuexdABZgr+ruexdLSTR tramlijn van Stadskanaal Pekelderweg opgebroken
uexdKBSTedBHFuexdHSTuexdLSTR Winschoten
demdKRZuexdABZgruexdLSTR tramlijn naar Ter Apel tot 1922
v-STRuexdBHFuexdLSTR Winschoten station OG
demdKRZuexdABZgr+ruexdLSTR tramlijn naar Ter Apel 1922-1948
ddSTRruexdSTRuexdLSTR lijn van Bad Nieuweschans
duexv-SHI2gruexdLSTR
duexdKBSTeuexvSHI2g+l- tramhaven
duexWBRÜCKE1 Winschoterdiep
uexdSHI3+luexSHI3gr
uexdLSTRuexHST Concordia Winschoten
uexdLSTRuexHST Hessenbril Winschoten
uexdLSTRuexHST Café Muntinga Winschoten
uexdLSTRuexHST Heiligerlee
uexdLSTRuexHST Weg naar Scheemda
uexdLSTRuexABZg+l tramlijn van Scheemda opgebroken
uexdLSTRuexHST Scheemdermeerweg
uexdLSTRuexWBRÜCKE1 Nieuwe Kanaal
uexdLSTRuexHST Weg naar Nieuwolda Midwolda
uexdLSTRuexHST Gemeentehuis Midwolda
uexdLSTRuexHST Midwolda
uexdLSTRuexHST grens Oostwold Midwolda
uexdLSTRuexHST Oostwold
uexdSHI4c1uexv-ABZ4hd
duexHST Oostwolderpolder
duexHST Oude Zijl
duexHST Dwarsweg Nieuwolda
duexHST Binnen AE
duexHST Woldendorp
duexHST Baamsum
duexHST Termunten
duexHST Termunterzijldiep
duexWBRÜCKE1 Termunterzijldiep
duexHST Borgsweer-Lalleweer
duexHST Oterdum
duexHST Heveskes
duexHST Weiwerd
duexHST Farmsum
duexWBRÜCKE1 Borgwatering
duexHST Eemskanaal
duexWBRÜCKE1 Eemskanaal
duexWBRÜCKE1 Damsterdiep
duexHST Damsterdiep
uexv-SHI2+l +
uexvSHI2r- + xSPLa+l
lijn van Groningen
lijn van Zuidbroek opgebroken
duexdKBHFedBHFexdDST Delfzijl
xv-SHI2g+r stamlijn Delfzijl

De tramlijn Winschoten - Delfzijl was een stoomtramlijn in de provincie Groningen tussen Winschoten en Delfzijl. Hij was in gebruik van 1919 tot 1948.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De lijn werd aangelegd en geëxploiteerd door de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen (O.G.) en werd op 9 juli 1919 geopend.

Feestelijke opening in 1919

In de jaren twintig reden reizigerstrams met een frequentie van vijf à zes retourritten per dag. Er was doorgaand goederenverkeer van de haven van Delfzijl via Winschoten naar de stoomtram van "Oldambt - Pekela" en via Ter Apel naar de Drentse tramnetten van EDS en DSM.

Al in de jaren dertig werden de reguliere stoomtrams vervangen door autobussen, ook van OG. Naast goederentrams reden daarna af en toe nog reizigerstrams voor speciaal vervoer, bijvoorbeeld voor arbeiders van de werkverschaffing of kampeertrams naar Drenthe voor scholieren. Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog schaarste aan benzine en dieselolie ontstond konden de bussen niet meer rijden. De stoomtramdienst Winschoten - Delfzijl keerde daarom in 1940 terug. Het vervoer werd zelfs groter dan het voor de oorlog geweest was.

Met uitzondering van 1943 is de lijn in geen enkel jaar winstgevend geweest, door diverse oorzaken:

  1. de crisis van de jaren 1930;
  2. de tegenvallende vervoerbehoefte in dit dunbevolkte gebied;
  3. de opkomst van het vervoer over de weg;
  4. de ligging – hoewel de locomotieven en tramrijtuigen behoorden tot het modernste stoomtrammaterieel dat Nederland gekend heeft, kwamen zij niet tot hun recht doordat de enkelsporige trambaan grotendeels aan de zijkant van de weg liep door de dorpen van het Oldambt en de Oosterhoek;
  5. de route – doordat de trams Scheemda (het grootste dorp onderweg) links lieten liggen, werden potentiële klanten gemist en het lange traject door de vrijwel onbewoonde Oostwolderpolder leverde ook al geen reizigers op;
  6. de organisatie – OG was een ambtelijk opgezette tramwegmaatschappij met relatief veel personeel en een weinig slagvaardige bedrijfsvoering;
  7. de reputatie – de bijnaam van OG Ôle Graitje (Ouwe Grietje) verwees naar de sukkelende traagheid waarmee gereden werd.

Na de Tweede Wereldoorlog was het dan ook snel gedaan. Doordat de lijn bij de bevrijding van Delfzijl in april 1945 beschadigd was en een brug was opgeblazen, moest de tramdienst in de naoorlogse jaren worden beperkt tot het traject Winschoten - Termunten.

De lijn werd definitief gesloten op 12 juni 1948. Het bedrijf van OG werd ontbonden en de verbinding op deze route werd voortaan onderhouden door bussen van de GADO tussen Winschoten en Woldendorp en de DAM tussen Woldendorp en Delfzijl. De GADO opende ook een rechtstreekse lijn Winschoten - Delfzijl via een andere route.

Tracé[bewerken | brontekst bewerken]

Tussen Midwolda en Oostwold volgde de lijn in tegengestelde richting het voormalig tracé van de tramlijn Winschoten - Scheemda van de Stoomtramweg-Maatschappij Oldambt - Pekela (S.O.P.) die in 1884, twee jaar na de opening, weer was gesloten en opgebroken. Door allerlei problemen, onder meer verzakking van het spoor, verliepen de eerste exploitatiejaren van die lijn moeizaam en kon er gedurende langere perioden niet worden gereden.

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

Bij de opening van de lijn op 9 juli 1919 was het feest langs de route. Bij het schooltje van de buurtschap Lutje Loug, aan de halte Oude Zijl in de Oostwolderpolder, hieven de leerlingen een door de onderwijzer gemaakt feestlied aan, met als laatste couplet:

Zoo stijgt nu onze vreugd ten top,
En hijschen wij de vlaggen op,
En doen den jubel daavren langs de baan!
Daar komt zowaar de stoomtram aan,
Zij brengt veel heil en zegen aan,
’t Is feest in ’t polderlaand![1]

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

  • G.R. de Weger, A. Jansen: Stoomtramwegmaatschappij Oostelijk Groningen 1915-1948. Schuyt & Co., Haarlem, 1999 (boekenreeks NVBS, nr. 31). ISBN 90-6097493-X
  • H. Zandbergen, E.J. Broekema, A. Jansen, De stoomtrams van Drenthe en Oost-Groningen, Wyt, Rotterdam, 1976.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]