Trompe-l'oeil
Een Trompe-l'oeil is een afbeelding in de beeldende kunst waarbij opzettelijk een optische illusie is gecreëerd. Trompe-l'oeils zijn vooral bekend in de schilderkunst als schildertechniek waarbij de illusie van driedimensionale objecten of ruimte wordt gecreëerd door een uitermate realistische en gedetailleerde manier van schilderen. Het woord trompe-l'oeil is Frans en betekent letterlijk "bedrieg het oog", ofwel gezichtsbedrog.
Toepassingen[bewerken | brontekst bewerken]
Over het algemeen wordt het in stillevens toegepast maar ook in muurschilderingen om bijvoorbeeld de echte aanwezigheid van pilaren of standbeelden te suggereren. In plafondschilderingen kan met deze techniek gesuggereerd worden dat er bijvoorbeeld een koepel op de ruimte aanwezig is zoals in de kerk van Sant'Ignazio te Rome. Een specifieke vorm van de trompe-l'oeil is de anamorfose.
Door het zeer nauwkeurig schilderen van de vormen en vooral de schaduwen van de voorwerpen wordt een sterke illusie bereikt. De belichting moet dan strikt overeenkomen met de belichting die van nature in de ruimte aanwezig is. Deze zeer bewerkelijke en kunstige vorm van schilderen kan worden gezien als een begerenswaardig ambacht, dat ook vrij kostbaar was.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De Romeinen gebruikten deze techniek al door op muurschilderingen doorkijkjes naar bijvoorbeeld een tuin te schilderen. Voorbeelden hiervan zijn overgebleven in Pompeï.
In de Renaissance werd de techniek geperfectioneerd, en werd in kloosters, kerken of andere ruimtes bijvoorbeeld een extra deur of raam gesuggereerd. Daarmee werd de ruimtelijkheid vergroot. Wat dit betreft lijkt de techniek wel wat op het gebruik van spiegels om een ruimte groter te laten lijken.
De techniek werd echter ook gebruikt voor kleine stillevens, bijvoorbeeld met als onderwerp memento mori.
Sinds de 17e eeuw werd de techniek bekritiseerd, men vond het schilderen van dit soort leuke onderwerpen plezier voor "platte geesten."[1]
De naam voor de schilderswijze, trompe-l'oell, werd voor het eerst gebruikt op de Parijse salon van 1800 van de hand van Leopold Boilly (1761-1845). Het werk wekte zoveel verbazing dat er een barricade omheen gebouwd moest worden.[1] Hij schilderde bijvoorbeeld ook een marmeren tafelblad, met daarop munten en andere voorwerpen die uit een broekzak leken te komen,[2] en een kruisbeeld met christus op een houten kruis.[3]
In het begin van de twintigste eeuw werd de techniek in allerlei rijk versiede interieurs toegepast door zogeheten "peintre-décorateurs." De kubisten uit die tijd pasten de techniek ook toe in hun stillevens,[4] zoals Juan Gris, maar ook Pablo Picasso, Georges Braque.
Eind 20ste en begin 21ste eeuw worden huizenhoge muurschilderingen in trompe-l'oeil gerealiseerd op kale muurvlakken, zoals in de Franse plaatsen Cannes en Langres en het Zweedse Gävle. Zelfs vrachtwagens worden zo beschilderd dat men de indruk krijgt erin te kunnen kijken.
Schilders[bewerken | brontekst bewerken]
In trompe-l'oeil gespecialiseerde schilders zijn onder meer:
- Louise Moillon (1610 – 1696)[5]
- Wallerant Vaillant (1623 – 1677)[1]
- Samuel van Hoogstraten (1627 – 1678)[1]
- Cornelius Gijsbrechts (1630 – 1675)[1]
- Jacob de Wit (1695 – 1754)
- Raphaelle Peale (1774 – 1825)
- William Michael Harnett (1848 – 1892)
- John Frederick Peto (1854 – 1907)
- Claude Raguet Hirst (1855 – 1942)
- Charles A. Meurer (1865 – 1955)
- Nicholas Alden Brooks (1880 – 1904)
- Victor Dubreuil (actief van 1886 tot ca. 1900)
- Kenneth Davies Born (1925 – )
- Henri Bol (1945 – 2000)
- John Pugh
- Julian Beever (circa 1959 – )
Ook Salvador Dalí en (in Nederland) Samuel van Hoogstraten waren bedreven in het genre.
Andere kunstvormen[bewerken | brontekst bewerken]
Optische illusies komen ook voor in de mozaïekkunst, de beeldhouwkunst, de schrijnwerkerij en in straatkunst (krijt, graffiti). Een voorbeeld is de vloermozaïek van de niet-geveegde kamer, die werd ontwikkeld bij de oude Grieken.[6]
Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]
Raphaelle Peale 1823
Hedendaags trompe-l'oeil van de Panagia te Folegandros
Trompe-l'oeil (anamorfose) in Wellington (Nieuw-Zeeland)
Trompe-l'oeil in Lyon
Grisaille van stucornament
Trompe-l'oeil van Johann Heinrich Füssli
Trompe-l'oeil in New York
Trompe-l'oeil in Keulen
Trompe-l'oeil in Pont-de-Vaux, Frankrijk
Trompe-l'oeil in Bédarieux, Frankrijk
Trompe-l'oeil in Le Puy-en-Velay, Frankrijk
Detail van nevenstaande trompe-l'oeil: middeleeuwse pelgrim en hedendaagse wandelaar op de Via Podiensis
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
