Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur

Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur; Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY)
Bestuurscentrum	Ankara, Turkije
Oprichting	12 juli 1993
Werktaal	Turks; Engels; Russisch
Lidmaatschap	6 lidstaten; Azerbeidzjan; Kazachstan; Kirgizië; Turkije; Turkmenistan; Oezbekistan; 5 waarnemende leden; Basjkirostan; Chakassië; Gagaoezië; Noord-Cyprus; Tatarije
Algemeen Secretaris	Sultan Raev
Website	Officiële website

Staten en deelrepublieken die lid zijn van TÜRKSOY

De Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur (Turks: Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, Türksoy) is een vereniging van Turkssprekende staten die in 1993, vlak na de val van de Sovjet-Unie, is opgericht. Alle Turkstalige republieken die in 1992 onafhankelijk werden traden toe, alsmede Turkije, Noord-Cyprus en enkele Russische deelrepublieken. De enige grote Turkssprekende regio's die geen deel uitmaken van de organisatie zijn Iraans Azerbeidzjan, dat geen officiële status heeft en Sinkiang (China).

De informele naam TÜRKSOY is een afkorting van de eerdere naam Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi ('Gezamenlijk Bestuur van Turkse Cultuur en Kunst'), maar ook een samenstelling van de woorden Türk (Turk) en Soy (afstamming).

Aanvankelijk had de organisatie vooral een cultureel karakter, maar tegenwoordig begint ze te verschuiven naar meer wereldse zaken, zoals ook in hun doelstelling wordt onderkend. TÜRKSOY is bezig om een samenwerkingsproject op te zetten met UNESCO.^[1] In 2009 werd de Turkse Raad opgericht als politiek orgaan, waar alle lidstaten eveneens lid van zijn, afgezonderd van Turkmenistan.

De Algemeen Secretaris is Sultan Raev, de voormalige minister van cultuur van Kirgizië.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Besprekingen om de organisatie op te richten werden gehouden in 1992 en 1993 in respectievelijk Bakoe en Istanboel. Ministers van cultuur van Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië, Turkije, Turkmenistan en Oezbekistan verklaarden zich in te zetten voor culturele samenwerking. Uiteindelijk werd op 12 juli 1993 de organisatie formeel opgericht.

In 1996 sloot TÜRKSOY een officieel samenwerkingsverbond met UNESCO.

Doelstellingen[bewerken | brontekst bewerken]

Naar eigen zeggen heeft TÜRKSOY de volgende doelstellingen:^[2]

Een nieuwe balans te vinden in internationale betrekkingen.
Het stimuleren van culturele herstructurering in de leden en de rest van de wereld.
Vriendschappelijke relaties tussen Turkse volkeren en staten bevorderen.
De Turkse cultuur, taal, kunst, geschiedenis en tradities beschermen en promoten.
De mogelijkheid scheppen om een enkele taal en alfabet voor alle Turkse volkeren in te voeren.
Wetenschapsbeoefening over de gedeelde historische achtergrond, cultuur, kunst, muziek en traditie van de Turkse volkeren aanmoedigen.

Activiteiten[bewerken | brontekst bewerken]

De organisatie heeft enkele activiteiten.

Sinds 2012 wordt jaarlijks een stad gekozen als 'Culturele Hoofdstad van de Turkse Wereld'. De gekozen stad houdt enkele evenementen om de Turkse cultuur te vieren.

Jaar	Stad	Land
2012	Astana (nu Nur-Sultan)	Kazachstan
2013	Eskişehir	Turkije
2014	Kazan	Tatarije
2015	Merv	Turkmenistan
2016	Şəki	Azerbeidzjan
2017	Türkistan	Kazachstan
2018	Kastamonu	Turkije
2019	Oš	Kirgizië
2020	Xiva	Oezbekistan
2021	(geannuleerd, vanwege Coronapandemie)
2022	Bursa	Turkije
2023	Şuşa	Azerbeidzjan
2024	Anau	Turkmenistan

Sinds 2010 wordt elk jaar toegewijd aan een historisch belangrijk persoon voor de Turkse cultuur.

Jaar	Persoon	Omschrijving
2010	Zeki Velidi Togan	Basjkiers historicus
2011	Ğabdulla Tuqay	Tataarse dichter
2012	Nikolai Katanov	Chakassische Turkoloog
2013	Mukan Tulebaev	Kazachse muzikant
2014	Magtymguly Pyragy en Toktogul Satylganov	Turkmeense dichter / Kirgizische dichter
2015	Haldun Taner en Semyon Kadyshev	Turkse schrijver / Chakassische schrijver
2016	Yūsuf Balasaguni	Filosoof en dichter
2017	Molla Panah Vagif	Azerbeidzjaanse dichter
2018	Gara Garajev, Magzhan Zhumabayev en Tsjyngyz Ajtmatov	Azerbeidzjaanse componist / Kazachse dichter / Kirgizische schrijver
2019	Nasīmī en Aşık Veysel	Azerbeidzjaanse dichter / Turkse volkszanger
2020	Abai Qunanbaiuly	Kazachse dichter en intellectueel
2021	Geannuleerd vanwege de Coronapandemie
2022	Toktobolot Abdumomunov, Fikret Amirov en Suleyman Çelebi	Kirgizische schrijver / Azerbeidzjaanse componist / Turkse Soefi-geestelijke
2023	Temirbek Jurgenov, Baken Kydykeyeva, Mehmet Akif Ersoy, Al-Biruni, Ismet Güney	Kazachse dichter / Kirgizische actrice, Turkse dichter, Perzisch-Oezbeekse wetenschapper, Turks-Cypriotische schilder
2024	Magtymguly Pyragy	Turkmeense dichter

Leden[bewerken | brontekst bewerken]

Leden	Taal	Sinds	Opmerkingen
Azerbeidzjan	Azerbeidzjaans	1993
Kazachstan	Kazachs	1993
Kirgizië	Kirgizisch	1993
Oezbekistan	Oezbeeks	1993
Turkije	Turks	1993
Turkmenistan	Turkmeens	1993
Waarnemende leden	Taal	Sinds	Opmerkingen
Basjkirostan	Basjkiers	1993	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie; was tussen 2015-2019 uit de organisatie gestapt^[3]
Chakassië	Chakassisch	1996	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie; was tussen 2015-2019 uit de organisatie gestapt^[3]
Gagaoezië	Gagaoezisch	1993	Autonome regio in Moldavië
Noord-Cyprus	Turks	1993	De facto onafhankelijk; wordt alleen erkend door Turkije en de Autonome Republiek Nachitsjevan van Azerbeidzjan
Tatarije	Tataars	1993	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie

Ex-leden[bewerken | brontekst bewerken]

Nadat een Russische straaljager eind 2015 uit de lucht werd geschoten door de Turkse luchtmacht, ontstond een diplomatieke crisis tussen Turkije en Rusland en besloten enkele waarnemende leden zich terug te trekken uit de organisatie.

Waarnemende leden	Taal	Periode	Opmerkingen
Altaj	Altajs	2003-2015	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie
Jakoetië	Jakoets	2003-2015	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie
Toeva	Toevaans	1996-2015	Autonome Republiek binnen de Russische Federatie