Utrechtse sneltram
De Sneltram Utrecht - Nieuwegein/IJsselstein (afgekort SUNIJ, ook wel SUN), thans ook bekend onder Regiotram Utrecht, is een trambedrijf in de gemeente Utrecht en in Nieuwegein en IJsselstein. De sneltram werd in de jaren tachtig aangelegd om de groeikernen/slaapsteden te ontsluiten. De lijn wordt in 2019 verlengd naar het Universiteitscomplex De Uithof om een drukke busverbinding hiernaartoe te vervangen. Tegelijkertijd wordt het gehele tramnetwerk verbouwd van gebruik door hogevloertrams naar lagevloertrams.
Geschiedenis[bewerken]
Tussen 1883 en 1929 verbond de Tramlijn Utrecht - Vreeswijk de plaatsen Utrecht, Jutphaas en Vreeswijk.
Voor een verbinding tussen de stad Utrecht en de nieuwe woonkern Nieuwegein, een stedelijke uitbreiding van de bestaande dorpskernen van Vreeswijk en Jutphaas, heeft men zowel een trein (zoals in Zoetermeer), een trolleybus als een sneltram overwogen. Bij de treinvariant zou de spoorlijn na Lunetten en het viaduct van Rijksweg 12 afbuigen van de spoorlijn Utrecht – 's-Hertogenbosch. Anticiperend op een treinverbinding werd op de koersrol van de eerste sprinters de bestemming "Nieuwegein" opgenomen.
De keuze viel uiteindelijk op een sneltramverbinding. De tramlijn is aangelegd door de NS. De exploitatie werd vanaf het begin echter uitbesteed aan busmaatschappij Westnederland, die gemakkelijk buschauffeurs kon opleiden tot de combifunctie trambestuurder/buschauffeur. Vanaf 1994 verzorgde Midnet de tramdienst, omdat de Nieuwegeinse vestiging van Westnederland niet zoals de rest overging naar de ZWN-Groep, maar naar Midnet. Vanaf 1999 exploiteerde Connexxion, als rechtsopvolger van Midnet, de sneltram. Op 8 december 2013 kreeg de sneltram zijn vierde exploitant Qbuzz. Het beheer van de infrastructuur, met uitzondering van de haltes, was tot eind 2010 in handen van ProRail. Daarna ging het over naar het Bestuur Regio Utrecht (BRU).
Op 17 december 1983 reden de sneltrams voor het eerst. Lijn 100 reed van het Moreelsepark naar Nieuwegein-Zuid en lijn 101 reed van het Moreelsepark naar Nieuwegein Doorslag. Op 14 december 1985 werd lijn 101 verlengd naar IJsselstein. De eindhalte was Achterveld. De oorspronkelijke lijnnummers zijn in 1994, door een herverdeling in het streekvervoer en het ontstaan van Midnet, gewijzigd in 60 en 61. De lijnnummers zijn echter niet aan de buitenzijde van de trams te zien; alleen de eindbestemming wordt vermeld.
Per 2 juli 2000 is lijn 61 verlengd en rijdt deze na IJsselstein Achterveld door naar IJsselstein Binnenstad en IJsselstein-Zuid in de nieuwbouwwijk Zenderpark.
Veranderingen in het Utrechtse stationsgebied[bewerken]
Vanaf 2009 werd het Utrechtse stationsgebied vernieuwd. Om ruimte te scheppen hiervoor, is de sneltramlijn in stappen ingekort tot het Jaarbeursplein.[1][2][3][4] Het aantal reizigers van de sneltram nam mede hierdoor af, vanwege langere loopafstanden naar de binnenstad en het overige openbaar vervoer.
Door de verlenging van de tram met de Uithoflijn keert de tram in 2019 uiteindelijk weer terug aan de Centrumzijde van Utrecht CS.[5]
Uithoflijn[bewerken]
In december 2019 wordt een verlenging van de sneltramlijn in gebruik genomen richting Stadion Galgenwaard en Universiteitscomplex De Uithof. Deze verbinding vervangt buslijn 12, die ondanks de inzet van extra grote (dubbelgelede) bussen en een hoge frequentie al jaren kampt met een ondercapaciteit.[6]
De Uithoflijn kent een volledig vrije baan. Alleen in De Uithof deelt de lijn zijn tracé met andere lijnbussen. De lijn eindigt bij P+R De Uithof. Daar is ook een opstelterrein voor 6 trams, waar ook klein onderhoud en schoonmaakwerkzaamheden kunnen plaatsvinden.
Infrastructuur[bewerken]
De spoorwijdte is 1435 millimeter (normaalspoor), de bovenleidingspanning is 750 volt gelijkstroom en het netwerk is geschikt voor tweerichtingtrams. De remise van de sneltram was tot december 2013 gecombineerd met de busgarage van het streekvervoer en bevindt zich in het noorden van Nieuwegein tussen de Jutphasespoorbrug en de halte Zuilenstein.
Tramhaltes[bewerken]
De perrons hebben geen toegangspoortjes; de kaartlezers staan op palen op de perrons. De wachttijd in geval van onjuist inchecken bedraagt 3 minuten.
Renovatie haltes[bewerken]
Vanaf februari 2005 kregen enkele haltes een grondige renovatie. Dit betrof de haltes Graadt van Roggenweg, Ziekenhuis Oudenrijn (deze naam werd gewijzigd in 24 Oktoberplein-Zuid), 5 Mei Plein, Vasco da Gamalaan, Kanaleneiland Zuid, Merwestein en Nieuwegein-Zuid. Enkele jaren daarvoor waren al de meeste haltes in Nieuwegein en IJsselstein vernieuwd.
Sindsdien zijn alle haltes (met uitzondering van Merwestein) gerenoveerd. De haltes Moreelsepark en Westplein zijn niet gerenoveerd, aangezien deze zijn vervallen met de bouw van de nieuwe OV-terminal en plaats maakten voor één tijdelijke nieuwe halte aan de Jaarbeurszijde. Utrecht Centraal is opgeknapt voor de tijd dat deze halte nog dienstdeed.
Alle haltes zijn voorzien van displays die de vertrektijden aangeven van de tram en tegelijkertijd is er OV-chipkaartapparatuur geplaatst voor het in- en uitchecken en het opladen van de OV-chipkaart. Na de introductie van Voor U-huisstijl zijn er nieuwe reisinformatieposters geplaatst bij de haltes.
Vernieuwingen[bewerken]
De oudste delen van het tramnetwerk zijn in 1983/'85 in gebruik genomen en zijn gedurende 30 jaar intensief gebruikt. Vanaf de zomer van 2012 is het tramnetwerk jaarlijks stapsgewijs in de zomermaanden vernieuwd tijdens verschillende projecten onder noemer 'Grootschalige Vervanging Infrastructuur (GVI)'.[7] Op (delen van) het tramtraject vond vervangend busvervoer plaats.
Tijdens de vernieuwing van het tramtraject bij Nieuwegein Cityplaza / Stadscentrum ontstond een probleem waarbij een deel van de rails opnieuw gemaakt moesten te worden. Hierdoor liepen de werkzaamheden sterk uit, waardoor uiteindelijk niet in augustus, maar in december weer trams konden rijden.
Eind 2016 was de volledige infrastructuur tussen Utrecht en Nieuwegein Stadscentrum vernieuwd. De beide takken richting Nieuwegein Zuid en IJsselstein Zuid zijn nog niet aan de beurt gekomen. Doordat op elke tak slechts de helft van het aantal trams rijdt, zijn deze baanvakken minder versleten.
In 2020 worden ook de sporen van de takken naar Nieuwegein Zuid en IJsselstein Zuid vernieuwd. Tevens worden dan alle haltes aangepast aan de lagevloertrams van de Utrechtse Urbos 100, die dan in dienst komt op deze lijnen. Dan is er doorgaand verkeer mogelijk naar de op in december 2019 te openen Uithoflijn. De provincie had hiervoor €141 miljoen gereserveerd, maar in de zomer van 2018 bleek dat er nog €16 miljoen extra nodig is[8]. Bij de ombouw zal de halte Merwestein komen te vervallen omdat het aantal reizigers (100 per dag) te laag is.
Exploitatie[bewerken]
Dienstuitvoering[bewerken]
Huidige dienstregeling[bewerken]
De Utrechtse sneltram wordt bereden door twee tramlijnen. Tramlijn 60 rijdt tussen Utrecht Centraal en Nieuwegein Zuid. Tramlijn 61 rijdt van Utrecht Centraal naar IJsselstein. Tussen Utrecht Centraal en Nieuwegein Stadscentrum rijden beide lijnen over hetzelfde traject. Samen bieden zij op dit gedeelte een dubbele frequentie.
Van maandag tot en met zaterdag overdag rijden beide tramlijnen elke 15 minuten met koppelstellen. Zo wordt op het gemeenschappelijke deel een 7,5 minutendienst aangeboden. In de avond en op zondag rijden beide lijnen elke 30 minuten, op het gemeenschappelijke deel elk kwartier. In de avonduren en op zondag wordt dikwijls met enkele tramstellen gereden.
Voormalige dienstregelingen[bewerken]
Hoewel de huidige dienstregeling -hierboven beschreven- al jaren de basis is, zijn er de afgelopen jaren verschillende afwijkingen geweest.
- Van een onbekend moment tot december 2013 werd in de ochtendspits een extra rit gereden vanuit zowel IJsselstein als Nieuwegein.
- Deze extra ritten werden hierna voor een korte tijd vervangen door een snelbusverbinding vanuit IJsselstein, gereden door het GVU.
- Van 2009 tot 2014 reden tweedehands trams uit Wenen in de spitsen extra sneldienstritten tussen Utrecht en Nieuwegein Zuid.
- Eind jaren 90 reed elke tramlijn op zaterdagen elke 20 minuten. Op het gemeenschappelijke traject werd zo een 10-minutendienst aangeboden.
In de schoolvakanties geldt een aangepaste dienstregeling, waarbij in de spits een normale dagdienst wordt gereden en ook overdag met losse stellen gereden wordt. Op donderdagavond (koopavond in Utrecht) is er een extra rit naar IJsselstein.
Gebruik[bewerken]
Het aantal reizigers van de tramlijn fluctueert per jaar en is afhankelijk van verschillende factoren. De afgelopen jaren nam het aantal reizigers op de Utrechtse sneltram af door aantal oorzaken:
- Vóór de OV-chipkaart werden reizigersaantallen geschat, en deze aantallen bleken hoger dan in werkelijkheid.
- De sneltram werd vanaf 2009 ingekort in het Utrechtse stationsgebied, waardoor langere loopafstanden ontstonden naar de Utrechtse binnenstad.
- Semi-parallelle of directere buslijnen naar de Utrechtse binnenstad en andere bestemmingen hadden de voorkeur van reizigers.
- Door enkele grootschalige, langdurige én uitgelopen werkzaamheden nam de populariteit van de tram af.
- Versleten infrastructuur en materieel leidden dikwijls tot storingen en uitval van diensten.
| Jaar | Reizigers | Per | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| 1985 | 26.000 | dag | Prognose uit 1979[9] |
| 2009 | 40.000 | dag | (= circa 13 miljoen per jaar) |
| 2013 | 25.000 | dag | (= circa 8 miljoen per jaar) |
| 2014 | 4,5 miljoen | jaar | Werkzaamheden in zomer |
| 2015 | 5,6 miljoen | jaar |
Materieel[bewerken]
_Sneltram_5002_(14398562322).jpg)
De exploitatie wordt sinds het begin uitgevoerd met speciaal voor de verbinding ontworpen enkelgelede tweerichtingtrams met een hoge vloer. Enkele jaren reden er extra trams afkomstig uit Wenen, maar deze zijn inmiddels verkocht. Voor de verlenging van de sneltram én ter vervanging van de originele trams zijn lagevloertrams besteld en in aflevering.
Zwitserse trams[bewerken]
Voor de dienstuitvoering van de sneltram werden in Zwitserland 27 enkelgelede trams aangeschaft. Deze trams doen sinds 1983 onafgebroken dienst, maar zijn wel enkele keren verbouwd en van andere kleuren en logo's voorzien. Eén tramstel is afgevoerd na een ongeval.
Weense trams[bewerken]
De Weense trams zijn een serie enkelgelede trams die hebben dienstgedaan bij de Utrechtse sneltram tussen 2009 en 2014. De trams werden gebruikt in de spitsuren, om zo meer reizigers te kunnen vervoeren. De spitstram stopte ook niet bij elke halte. Deze voertuigen reden voorheen op de Weense Stadtbahn. Na een tweede leven in Utrecht zijn de tramstellen verkocht aan het trambedrijf van Krakau (Polen).
Spaanse trams[bewerken]
Voor de exploitatie van de Uithoflijn én ter vervanging van de Zwitserse trams uit 1983 zijn vanaf 2014 lagevloertrams besteld van het type Urbos 100 bij de Spaanse fabrikant Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF). Voor de Uithoflijn worden er 27 vijfdelige trams afgeleverd in 2017-2018, voor de te verbouwen Nieuwegeinlijn worden in 2020 nog eens 22 zevendelige trams afgeleverd; totaal dus 49 stuks.[10][11] Beide tramversies kunnen door elkaar heen gebruikt worden, met een maximale lengte van 75 meter (combinatie vijf- plus zevendelige tram).
Afbeeldingen[bewerken]
Trams[bewerken]
Sneltram 5001 in de oorspronkelijke uitvoering geel/oranje; kort na de aflevering in 1982 bij de remise te Nieuwegein.
Sneltram op de Jutphasespoorbrug tussen Utrecht en Nieuwegein.
Sneltram in reclame-uitvoering.
Vernieuwde sneltram met de BRU-huisstijl.
Sneltram in OV-Chipkaart uitmonstering. Smakkelaarsveld te Utrecht; 3 maart 2011.
Weense en Zwitserse trams van de Sneltram Utrecht te Utrecht; 3 maart 2011.
Een Weense c6-bijwagen op het remiseterrein in Nieuwegein.
Lagevloertram type Citadis 302 uit Mulhouse op proefrit in Utrecht; september 2007.
Uit de Duitse stad Essen overgenomen railslijpwagen, sinds 2009 aanwezig in Nieuwegein.
Halte Wijkersloot.
Trambaan: vernieuwing op Kanaleneiland; augustus 2013[bewerken]
Ballast op folie lossen.
Ballast verdelen.
Oude rails en nieuw ballast.
Plaatsen van nieuwe dwarsliggers.
Verwijdering betonplaten, Beneluxlaan / Admiraal Helfrichlaan.
Werken aan een mast bij Winkelcentrum.
Zie ook[bewerken]
- Utrechtse tram, met ontwikkelingen vanaf de 19e eeuw.
|
Portaal Openbaar vervoer |
Bronnen, noten en/of referenties
|
|
Zie de categorie Trams in Utrecht, Nieuwegein en IJsselstein van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
-Flag.svg){kind=small} | Utrechtse tram |  | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
| Elektrische trams en metro's in Nederland | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
 | Qbuzz | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Connexxion | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
