Wikipedia:Uitgelicht

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Overzicht beheerpagina's
Overzicht navigatie

Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemer uitgelicht. Hiertoe zijn 366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.

Op Wikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld op Wikiproject/Uitgelicht/Voortgang.

  • Het artikel wordt om 00:00 uur 's nachts (MET/MEZT, dus Belgische/Nederlandse tijd) automatisch vervangen.
  • Elke maand heeft een eigen subpagina met een overzicht van de uitgelichte artikelen uit die maand. Dit maakt het ook eenvoudig om een artikel van de dag aan te maken en/of te bewerken.
  • Hieronder staat een overzicht van alle maanden en van de 10 voorbije en 10 toekomstige artikelen.


Uitgelicht (maand):
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december


28 maart

Ontwapening, Brugge, 29 mei 1940

België in de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd België bezet door Nazi-Duitsland. De bezetting begon met de inval op 10 mei 1940 en duurde tot de uiteindelijke bevrijding vanaf begin september 1944 tot aan het laatste deel op 1 oktober 1944. Later werd nog een deel opnieuw bezet tijdens het Ardennenoffensief. (Lees verder)

 
Voorbije 10 dagen Komende 10 dagen
27 maart

Giovanni Boccaccio presenteert de Decamerone

Decamerone

De Decamerone (ondertitel: Prencipe Galeotto) is een verzameling van honderd verhalen die de Italiaanse dichter en geleerde Giovanni Boccaccio schreef, waarschijnlijk in de periode 1349–1360. Dit middeleeuws werk wordt als zijn meesterwerk beschouwd en geldt stilistisch als een van de mooiste werken uit de Italiaanse literatuur.

De Decamerone bestaat uit honderd novellen, verteld door drie mannen en zeven vrouwen tijdens een veertien dagen durend verblijf op een buitenplaats, op de vlucht voor de pest die in Florence woedt, die in de inleiding beeldend beschreven wordt. De titel zelf is een samenstelling van de twee Griekse woorden δέκα, deka (tien), en ἡμέρα, hemera (dag), en verwijst naar de tien dagen waarop verhalen verteld worden. De vrijdag werd doorgebracht met gebed en ook de zaterdag werden er geen verhalen verteld omdat de dames die dag besteedden aan hun toilet. De naam die Boccaccio aan zijn werk gaf was waarschijnlijk geïnspireerd door Hexameron, een titel die frequent gebruikt werd voor theologische werken die de schepping in zes dagen als onderwerp hadden. (Lees verder)

29 maart

Spellen als E.T. the Extra-Terrestrial en Centipede werden opgegraven

Atari-computerspelkerkhof

Op het Atari-computerspelkerkhof in Alamogordo te New Mexico werden in 1983 miljoenen onverkochte spelcartridges en spelconsoles begraven. Verondersteld wordt dat er onder andere zo'n 7 miljoen cartridges van het geflopte E.T.-spel en 5 miljoen van het overgeproduceerde Pac-Man-spel voor Atari 2600 werden gedumpt.

Hoewel het verhaal lange tijd werd afgedaan als een broodjeaapverhaal kwam op 26 april 2014 het bericht dat er wel degelijk Atari-cartridges werden begraven. Deze werden destijds begraven door voormalig Atari-medewerker James Heller, die de opdracht kreeg van het bedrijf om 750.000 cartridges zo snel en goedkoop als mogelijk te lozen. (Lees verder)

26 maart

De bomschuit van Jacob Maris

Haagse School

De Haagse School was een beweging van gelijkgestemde Nederlandse kunstschilders die grofweg tussen 1860 en 1900 in Den Haag werkten, dan wel anderszins verbonden waren met de residentiestad. De leden zetten zich af tegen de romantische traditie die rond het midden van de negentiende eeuw hoogtij vierde in de Hollandse schilderkunst en die de werkelijkheid idealiseerde.

De schilders van de Haagse School, onder wie Jozef Israëls, de gebroeders Jacob en Willem Maris, Willem Roelofs, Constant Gabriël, Hendrik Willem Mesdag en Anton Mauve, streefden een realistische weergave na. Kenmerkend was dat die weergave tevens een spiegel probeerde te zijn van de gemoedstoestand van de kunstenaar. Ze bewonderden de Franse kunstenaars van de School van Barbizon, die net als zij zoveel mogelijk in de open lucht werkten. De onderwerpen die ze kozen waren typisch "Hollands": polders, rivierlandschappen, koeien, schapen, molens, visserstaferelen, bomschuiten en bovenal: grote wolkenpartijen. De weergave van het licht en de atmosfeer stond centraal. (Lees verder)

30 maart

Het logo van de strip

Suske en Wiske

Suske en Wiske is een Belgische stripreeks die is bedacht door Willy Vandersteen en jarenlang door hemzelf getekend werd. Later werd de strip voortgezet door achtereenvolgens Paul Geerts, Marc Verhaegen en het duo Luc Morjaeu en Peter Van Gucht van Studio Vandersteen. Kenmerkend zijn de bijzondere humor, plotselinge wendingen en twee vrouwelijke personages die respektievelijk slim en kordaat zijn. Het werd een van de populairste stripseries in Vlaanderen en een van de Vlaamse strips die ook in Nederland erg populair is geworden. De serie loopt sinds 1945. Daarmee is het de langstlopende stripreeks van in ieder geval de Benelux, en mogelijk wereldwijd. (Lees verder)

25 maart

Titan (2005)

Titan

Titan of Saturnus VI is de grootste maan van Saturnus en, na Ganymedes, de grootste van het zonnestelsel. Met een diameter van 5151 km is hij groter dan de planeet Mercurius. Christiaan Huygens ontdekte Titan op 25 maart 1655 met behulp van een telescoop die zijn broer Constantijn had gebouwd. Huygens noemde de maan Saturni Luna, oftewel kortweg "Saturnusmaan". De Engelsman John Herschel doopte de maan in 1847 om tot "Titan". (Lees verder)

31 maart

Transgendervlag

Transgender

Een transgender persoon is iemand van wie de genderidentiteit verschilt van de genderidentiteit die doorgaans geassocieerd wordt met het geslacht dat bij de geboorte werd vastgesteld of toegewezen.

Transgender is een parapluterm en kan voor verschillende uitingen en identiteiten gebruikt worden, uiteenlopend van cross-dressing, travestie of androgynie (waarbij slechts deels of alleen bij bepaalde gelegenheden de kenmerken die geassocieerd worden met het andere geslacht worden overgenomen) tot het volledig en definitief van geslacht veranderen door middel van een medische behandeling. In het laatste geval spreekt men ook wel van transseksualiteit. (Lees verder)

24 maart

Johann Sebastian Bach

Brandenburgse Concerten

Brandenburgse Concerten is de bijnaam die de Duitse musicoloog en Bachbiograaf Philipp Spitta (1841-1894) heeft gegeven aan een verzameling van zes concerten in verschillende, wisselende instrumentale bezettingen (BWV 1046-1051). Johann Sebastian Bach droeg deze concerten op 24 maart 1721 op aan Christian Ludwig, markgraaf van Brandenburg. Zelf gaf hij zijn verzameling de algemene naam Six Concerts avec plusieurs instruments (Frans: "Zes concerten met meerdere instrumenten"). (Lees verder)

1 april

Eleonora van Aquitanië

Eleonora van Aquitanië

Eleonora van Aquitanië (Frans: Aliénor of Éléonore d'Aquitaine) leefde van ca. 1122 tot 1204 en was een van de invloedrijkste vrouwen van de middeleeuwen in West-Europa. Ze was hertogin van Aquitanië door erfopvolging, koningin van Frankrijk (1137–1152) door haar eerste huwelijk en koningin van Engeland (1154–1189) door haar tweede huwelijk.

Eleonora is geboren in Belin of Bordeaux en stamde af van de dynastie van de hertogen van Aquitanië, opvolgers van de Karolingische koningen van Aquitanië en heersers over het grootste en machtigste hertogdom op het grondgebied van de Franse koning. Eleonora kreeg het hertogdom door erfopvolging in handen, wat tot een huwelijk met de Franse troonopvolger Lodewijk VII voerde. Voor de Franse kroon was de inbreng van het hertogdom belangrijk omdat het weliswaar formeel door een leenovereenkomst onder het gezag van de Franse koningen viel, maar in de praktijk nagenoeg autonoom werd bestuurd. Op deze manier kreeg de kroon weer zeggenschap. Het huwelijk werd echter ontbonden omdat er geen kinderen uit voortkwamen en Eleonora nam haar eigendommen mee. Door haar volgende huwelijk viel het grondgebied vervolgens in handen van de Engelse kroon. De breuk met Lodewijk VII wordt gerekend tot een van de meest zwaarwegende echtscheidingen ooit, het leidde tot een meer dan 300 jaren durend conflict tussen het koninkrijk Engeland en Frankrijk (Honderdjarige Oorlog). (Lees verder)

23 maart

Afbeelding

Lake Tahoe

Lake Tahoe is een groot zoetwatermeer in de Sierra Nevada, op de grens tussen de Amerikaanse staten Californië en Nevada. Het is het grootste bergmeer en op een na diepste meer van de Verenigde Staten. Het diepblauwe meer is een trekpleister voor binnenlands toerisme.

Het bekken van Lake Tahoe werd gevormd door een geologische breuk, waardoor het land aan weerskanten omhoog kwam. In die slenk ontstond Lake Tahoe door schuivende gletsjers. Het meer is 490 km² groot, is tot 501 meter diep en heeft een volume van 150 km³. Het wordt gevoed door tal van kleine bergstromen, maar heeft slechts een uitstroom, de Truckee. Het bekken van Lake Tahoe, kortweg Tahoe genoemd, is erg bosrijk en heeft een gematigd mediterraan klimaat. (Lees verder)

2 april

Buste van Karel de Grote uit de schatkamer van de Dom van Aken.

Karel de Grote

Karel de Grote (Latijn: Carolus Magnus of Karolus Magnus) (waarschijnlijk 2 april 747 of 748Aken, 28 januari 814), afkomstig uit het geslacht der Karolingen, was vanaf 9 oktober 768 koning der Franken en vanaf 25 december 800 keizer van het Heilige Roomse Rijk.

Deze kleinzoon van Karel Martel kreeg reeds tijdens zijn leven de bijnaam "de Grote" en geldt sinds de middeleeuwen als een van de belangrijkste heersers van het Westen. Het Frankische Rijk kende onder hem zijn grootste omvang. Met zijn kroning door paus Leo III op eerste kerstdag 800 in Rome, werd het keizerschap in West-Europa in ere hersteld. Op initiatief van keizer Frederik Barbarossa werd Karel de Grote op 29 december 1165 door de tegenpaus Paschalis III heilig verklaard. Reeds in het epos Karolus Magnus et Leo Papa (eind 8e eeuw) werd hij tot "Pater Europae" ("Vader van Europa") uitgeroepen. Karel de Grote wordt beschouwd als een persoonlijkheid die het collectief Europees historisch bewustzijn heeft vormgegeven. (Lees verder)

22 maart

Impressie van de verschroeide, onleefbaar geworden aarde wanneer de zon een rode reus wordt over ongeveer 7 miljard jaar.

Toekomst van de Aarde

De biologische en geologische toekomst van de aarde hangt af van verschillende factoren. In de nabije toekomst zal de rol van de mens in de verandering van milieu en klimaat een rol spelen, zoals geo-engineering. Op lange termijn zijn andere factoren van belang, zoals een mogelijk uitsterven van de mens, de afkoeling van de aardkern, platentektoniek, interactie met andere objecten in het zonnestelsel (zoals kometen) en het feit dat de zon uiteindelijk een rode reus zal worden. Gevolgen hiervan zijn onder andere massa-extinctie, nieuwe ijstijden en de formatie van een nieuw supercontinent (de Wilsoncyclus). (Lees verder)

3 april

Fruit en groenten in een container, afgedankt en niet opgegeten

Voedselverspilling

Voedselverspilling is voedsel dat (ongegeten) verloren gaat of wordt weggegooid. Verlies en verspilling treden op in alle stadia van de productieketen. Geschat wordt dat wereldwijd een derde tot de helft van al het geproduceerde voedsel verloren gaat of verspild wordt. In landen met lage inkomens treedt het meeste verlies op tijdens de productie, terwijl in ontwikkelde landen veel voedsel – ongeveer 100 kilogram per persoon per jaar – wordt verspild in de consumptiefase. (Lees verder)

21 maart

Ontbossing

Ontbossing

Ontbossing is het verdwijnen van bos door handelingen van mensen voor commerciële doeleinden, of om land te winnen voor landbouw of voor nederzettingen. Ontbossing is het meest geconcentreerd in tropische regenwouden. Ongeveer 31% van het landoppervlak op aarde is momenteel bedekt met bossen. Dit is een derde minder dan de bosbedekking voor de uitvinding van de landbouw, waarbij de helft van dat verlies in de vorige eeuw plaatsvond. Tussen de 15 miljoen en 18 miljoen hectare bos, een gebied zo groot als Bangladesh, wordt elk jaar vernietigd. Gemiddeld worden er 2.400 bomen per minuut gekapt. (Lees verder)

4 april

Martin Luther King (1964)

Martin Luther King

Martin Luther King, oorspronkelijk Michael King, Jr. (Atlanta (Georgia), 15 januari 1929Memphis (Tennessee), 4 april 1968), was een Amerikaanse baptistendominee, politiek leider en een van de prominentste leden van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Op 10 december 1964 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede.

Op 4 april 1968 werd Martin Luther King op 39-jarige leeftijd doodgeschoten terwijl hij op het balkon van het Lorraine Motel in Memphis stond. (Lees verder)

20 maart

Het Oost-Indisch Huis door Reinier Vinkeles

Vereenigde Oostindische Compagnie

De Vereenigde Oostindische Compagnie, afgekort tot VOC (1602-1800), was een particuliere Nederlandse handelsonderneming met een monopolie op de overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magellaan.

De VOC werd in 1602 opgericht als de Generale Vereenichde geoctrooieerde Compagnie. Het was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en was de eerste naamloze vennootschap met vrij verhandelbare aandelen. De VOC wordt vaak genoemd als het eerste bedrijf dat in meerdere landen vestigingen had. De VOC richtte een handelsnetwerk op tussen de diverse handelsposten in de Aziatische regio. Deze intra-Aziatische handel zorgde vele jaren voor grote winsten. De VOC sloot daartoe naar believen traktaten met oosterse potentaten en vorsten. De compagnie sloeg haar eigen munten omdat er in Azië nauwelijks vraag was naar Europese producten, afgezien van wapens, wetenschappelijke instrumenten en medische handboeken. (Lees verder)

5 april

Bette Davis

Bette Davis

Ruth Elizabeth (Bette) Davis (Lowell, 5 april 1908Neuilly-sur-Seine, 6 oktober 1989) was een Amerikaans actrice die tienmaal werd genomineerd voor een Oscar en deze tweemaal heeft gewonnen. Davis was bekend vanwege het spelen van onsympathieke personages in veel verschillende filmgenres, variërend van misdaadfilms tot historische of periodefilms. Ze speelde zo nu en dan in komische films, maar is vooral bekend vanwege haar rollen in romantische drama's. (Lees verder)

19 maart

Castel del Monte

Castel del Monte

Het Castel del Monte staat in de Italiaanse gemeente Andria, regio Apulië. Tientallen kastelen in Apulië en Basilicata, het centrum van zijn heerschappij over het koninkrijk Sicilië, vormen een tastbare herinnering aan Keizer Frederik II. Het kasteel is in 1996 op de werelderfgoedlijst geplaatst.

Het kasteel is op een hoge, kegelvormige heuvel (540 meter) gelegen. Het kasteel vormt een volmaakte achthoek, octogoon. Rond de achthoekige binnenplaats liggen acht identieke zalen waarvan de muren en plafonds met marmer bekleed zijn. De muren zijn acht voet dik en tachtig voet hoog. Er zijn twee verdiepingen, dat maakt in totaal zestien zalen. Aan de buitenzijde staat aan elke hoek een naar buiten stekende gevechtstoren. (Lees verder)

6 april

Poster van de Olympische Zomerspelen 1896

Olympische Zomerspelen 1896

De Olympische Zomerspelen 1896, officieel de Spelen van de I Olympiade, waren de eerste moderne Olympische Spelen. Het waren de eerste Olympische Spelen sinds de Romeinse keizer Theodosius I de klassieke Olympische Spelen in 393 bij edict had verboden, omdat zij door hun heidens karakter een bedreiging zouden vormen voor het christendom. De Spelen werden geherintroduceerd op initiatief van baron Pierre de Coubertin en vonden plaats in Athene (Griekenland) van 6 tot en met 15 april 1896 (gregoriaanse kalender, volgens de ter plaatse gebruikte juliaanse kalender van 25 maart tot en met 3 april). De Spelen werden unaniem aan Athene toegewezen op een congres dat door De Coubertin in 1894 was georganiseerd, waarbij tegelijkertijd het Internationaal Olympisch Comité (IOC) werd opgericht. (Lees verder)

18 maart

Zwarte specht in Roemenië

Zwarte specht

De zwarte specht (Dryocopus martius) is een standvogel in volgroeide bossen van het noordelijk Palearctisch gebied. In Europa is het de grootste specht en de enige vertegenwoordiger van het geslacht Dryocopus.

De zwarte specht is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. Hij voedt zich voornamelijk met mieren, die hij uit boomstammen hakt of uit mierenhopen pikt. Elk broedjaar hakt de zwarte specht een nieuwe nestholte uit. Zijn oude nesten worden in gebruik genomen door allerlei vogels en zoogdieren. Hierdoor speelt de zwarte specht een belangrijke rol in het ecosysteem van zijn habitat. (Lees verder)

7 april

Karelsuniversiteit Praag

Karelsuniversiteit Praag

De Karelsuniversiteit Praag (Tsjechisch: Univerzita Karlova v Praze) is een universiteit in Praag. Het is een van de oudste universiteiten van Europa en van de wereld. De universiteit werd in 1348 opgericht door keizer Karel IV. De eerste studierichtingen waren theologie, medicijnen, rechten en vrije kunsten. Tegenwoordig kent de universiteit 17 faculteiten, waarvan er twee in Hradec Králové en een in Pilsen. Het hoofdgebouw is gevestigd in de Oude Stad van Praag. (Lees verder)

Alle dagen

januari 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
februari 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29
maart 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
april 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30
mei 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
juni 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30
juli 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
augustus 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
september 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30
oktober 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31
november 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30
december 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31

Zie ook