Wikipedia:Uitgelicht
| Overzicht beheerpagina's |
|---|
| Overzicht navigatie |
Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemer uitgelicht. Hiertoe zijn 366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.
Op Wikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld op Wikiproject/Uitgelicht/Voortgang.
- Het artikel wordt om 00:00 uur 's nachts (MET/MEZT, dus Belgische/Nederlandse tijd) automatisch vervangen.
- Elke maand heeft een eigen subpagina met een overzicht van de uitgelichte artikelen uit die maand. Dit maakt het ook eenvoudig om een artikel van de dag aan te maken en/of te bewerken.
- Hieronder staat een overzicht van alle maanden en van de 10 voorbije en 10 toekomstige artikelen.
| Uitgelicht (maand): | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| januari | februari | maart | april | mei | juni | juli | augustus | september | oktober | november | december | |||||||||||||||
Creatieve destructie is een proces van voortdurende innovatie, waarbij succesvolle toepassingen van nieuwe technieken de oude vernietigen. Joseph Schumpeter hield technische innovatie voor de enige werkelijke bron van economische groei. Succesvolle innovatie verschaft tijdelijke marktmacht en surpluswinst, die de winsten en marktaandelen van op voorgaande technieken gevestigde bedrijven aantast. (Lees verder) |
|
| Voorbije 10 dagen | Komende 10 dagen |
|---|---|
Aardwarmte of geothermie is energie die kan ontstaan door het temperatuurverschil tussen het aardoppervlak en diep in de aarde gelegen warmtereservoirs. Deze aardwarmte kan ingezet worden voor de winning van energie. Vooral in vulkanische streken (IJsland) is geothermische warmte op zo'n geringe diepte aan te treffen, dat winning economisch lonend is. Aardwarmte kan zowel direct gebruikt worden, bijvoorbeeld om te verwarmen en te koelen, als voor de opwekking van elektrische stroom of in een warmte-krachtkoppeling. Ook in Nederland en België is deze techniek in opkomst, met name voor de temperatuurregeling in gebouwen en kassen. (Lees verder) |
Het Offerfeest is een feest in de islam. Het wordt gevierd ter nagedachtenis aan de profeet Ibrahim, die bereid was zijn zoon te offeren in opdracht van God. Toen Ibrahim zijn zoon ter ere van God met een mes wilde doden, sneed het mes niet. God stuurde een engel naar Ibrahim en liet een ram de plaats van de zoon innemen. (Lees verder) |
Mzilikazi kaMashobane, ook bekend als Umsiligasi, Mozelekatse of Silkaats (1796 - 9 september 1868), was vijftig jaar lang koning van de (Noord-)Ndebele. De Noord-Ndebele werden door de Sotho Matabele genoemd, een benaming die werd overgenomen door Europeanen. De Noord-Ndebele noemden zichzelf Zoeloes, al gaf Mzilikazi de voorkeur aan "het volk van Mashobane", naar zijn vader, een volk dat hij van het hedendaagse Zuid-Afrika naar Zimbabwe leidde. (Lees verder) |
De Grote Sprong Voorwaarts (vereenvoudigd Chinees: 大跃进; pinyin: Dàyuèjìn; Kantonees: Taai Juk Chun) was een campagne van de Communistische Partij van China (CPC) die duurde van 1958 tot en met 1961. Mao Zedong wilde met de campagne zorgen voor een snelle transformatie van China van een agrarische naar een industriële maatschappij. De productie van staal, elektriciteit, steenkool, bouwmaterialen en basischemicaliën kregen prioriteit. De Grote Sprong Voorwaarts leidde tot een hongersnood met miljoenen dodelijke slachtoffers, één van de dodelijkste hongersnoden ooit. (Lees verder) |
De verlichting is de naam die gebruikt wordt om een politieke en filosofische beweging aan te duiden die de opvattingen over politiek, filosofie, wetenschap en religie binnen de westerse wereld grondig wijzigde. Het was een reactie op het dogmatische autoriteitsgeloof. In deze periode, ook wel bekend als de Eeuw van de Rede, ontstond een culturele stroming of beweging van intellectuelen met als doel het gebruik van de rede en het filosoferen te bevorderen. (Lees verder) |
Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie De Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie (afkorting VRT) is de openbare omroeporganisatie voor radio en televisie in Vlaanderen. Ze wordt ingericht door de Vlaamse overheid en gefinancierd met belastinggeld en eigen middelen. De VRT realiseert haar opdracht in volle redactionele en operationele onafhankelijkheid. De VRT heeft de beschikking over 3 televisienetten en 10 radiostations. Daarnaast heeft de omroep een eigen nieuwsdienst en een bijbehorende nieuwswebsite. (Lees verder) |
De Amazone is een grote rivier in Zuid-Amerika. Het is de langste of de op één na langste rivier van de wereld (dit hangt ervan af welke lengte men aan de Amazone toekent; hierover is men het oneens) en veruit de waterrijkste: de rivier bevat namelijk een vijfde van het natuurlijke zoetwater ter wereld. De rivier heeft een totale lengte van ongeveer 6530 km, ontspringt in Peru en komt uit in de Atlantische Oceaan in Brazilië. De Amazone stroomt door het Amazoneregenwoud. De rivier is op sommige plaatsen heel breed (tot wel 40 km) tijdens de regentijd. (Lees verder) |
Zoogdieren (Mammalia) vormen een klasse van warmbloedige, meestal levendbarende gewervelden die hun jongen zogen: de moederdieren produceren melk en voeden hiermee hun jongen. Zoogdieren kenmerken zich door hun beschermende beharing, hun goed ontwikkelde hersenen en de specifieke bouw van hun schedel. Tot de moderne zoogdieren worden ruim 6400 soorten gerekend. De zoogdieren kennen zowel vliegende (vleermuizen) als zwemmende (walvissen) en zowel vlees- (roofdieren) als plantenetende (onder andere evenhoevigen) soorten. Het grootste dier (de blauwe vinvis) en het grootste levende landdier (de savanneolifant) zijn beide zoogdieren. (Lees verder) |
Alex (1976 – 6 september 2007) was een Afrikaanse grijze roodstaartpapegaai (Psittacus erithacus). Alex was het onderwerp van een dertig jaar (1977–2007) durend experiment door de dierenpsycholoog Irene Pepperberg, aanvankelijk aan de Universiteit van Arizona en later aan de Harvard- en de Brandeis-universiteit, om het leervermogen van vogels te bestuderen. (Lees verder) |
Democratie (van het Grieks δῆμος/dèmos, "volk" en κρατειν/kratein, "heersen", dus letterlijk "volksheerschappij") is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening. Men onderscheidt directe democratie, waarin burgers persoonlijk stemmen over wetten, besluiten en benoemingen, en indirecte, waarin het volk zich laat vertegenwoordigen door een gekozen orgaan, zoals een raad of parlement. (Lees verder) |
Wijn is een alcoholische drank die ontstaat door het vergisten van het sap van druiven. Het volledige proces van wijnbereiding noemt men vinificatie. Soorten wijn zijn: rode wijn, witte wijn, rosé en mousserende wijnen als champagne en lambrusco. In chemische zin bestaat wijn uit water, suikers, alcohol, resveratrol, quercetine, tannine, en tijdens het bereidingsproces toegevoegde stoffen als sulfiet, koolzuurgas (in mousserende wijn), en hars (in retsina). (Lees verder) |
De wolf (Canis lupus) is een zoogdier dat behoort tot de roofdieren (Carnivora) en de familie hondachtigen (Canidae). Er zijn verschillende ondersoorten, waarvan er een aantal is uitgestorven. De wolf leeft in groepen en kent een sociale structuur. De wolf is de enige voorouder van de hond (Canis lupus familiaris). (Lees verder) |
De toeslagenaffaire is een Nederlandse politieke affaire als gevolg van onterechte fraudeverdenkingen met kinderopvangtoeslagen en een streng terugvorderingsbeleid van de Rijksoverheid. Hoewel de problematiek al speelde vanaf 2004, kreeg deze pas vanaf 2017 aandacht en werd het een affaire. Volgens onderzoeken was er in sommige gevallen sprake van institutioneel racisme, institutionele vooringenomenheid en schending van de grondbeginselen van de rechtsstaat. (Lees verder) |
James Marshall (Jimi) Hendrix (geboren als Johnny Allen Hendrix, Seattle, 27 november 1942 – Londen, 18 september 1970) was een invloedrijke Amerikaanse gitarist en singer-songwriter. Hij werd bekend door zijn virtuoze, flamboyante gitaarspel. Hij bracht een revolutie in het gitaarspelen teweeg door het gebruik van nieuwe akkoorden, feedback en vernieuwende opnametechnieken. Zijn stijl kan omschreven worden als een creatieve, psychedelische verwerking van rock-, soul-, en ook wel van blues-invloeden. (Lees verder) |
Het getijde, tij of getij is de periodieke wisseling van de waterstand, en de daarmee samenhangende getijstroom, die op Aarde optreedt als gevolg van de zwaartekracht van de Maan en, in mindere mate, die van de Zon. Deze verklaring van het verschijnsel werd in 1687 voor het eerst door Isaac Newton gegeven. Newtons theorie werd in 1740 door Daniel Bernoulli uitgebreid tot het evenwichtsgetij, dat ten onrechte vaak aan Newton zelf wordt toegeschreven. In 1776 werd de theorie door Pierre-Simon Laplace verder uitgebouwd tot een dynamische theorie van het getij, waarmee in principe het gedrag van ieder deeltje onder invloed van een veranderende getijdenkracht en op een draaiende aarde voorspeld moet kunnen worden. Belangrijke bijdragen aan de analyse en het voorspellen van het getij werden geleverd door William Thomson (Lord Kelvin) in 1867, George Howard Darwin in 1899 en Arthur Thomas Doodson in 1921. (Lees verder) |
Ötzi is een ijsmummie van een man uit de Kopertijd. Twee Duitse amateurbergbeklimmers vonden hem op 19 september 1991 in de Italiaanse Ötztaler Alpen. Hij is de oudste menselijke mummie die in Europa is gevonden. Bestudering van Ötzi, in het bijzonder zijn voeding, kleding, uitrusting en bewapening, heeft kennis opgeleverd over het leven in de nieuwe steentijd, 5300 jaar geleden. Vooral de koperen bijl die hij bij zich droeg is opmerkelijk. (Lees verder) |
Inês de Castro (1325–1355) was de minnares van kroonprins Peter van Portugal. Inês maakte deel uit van het gevolg van Constance van Castilië, die aan Peter werd uitgehuwelijkt om de banden tussen Portugal en Castilië te verstevigen. Peter werd echter verliefd op Inês, wat problematisch werd vanwege haar contacten met Castiliaanse ballingen die streefden naar een hereniging van Portugal met het koninkrijk Castilië. Koning Alfons IV besefte dat dit de relatie met Castilië in gevaar bracht en toen Peter zijn relatie met Inês niet opgaf, gelastte de koning in 1355 haar te doden. In 1357 overleed koning Alfons IV en verklaarde Peter dat hij nog voor de dood van Inês met haar getrouwd was. Haar overschot werd opgegraven en overgebracht naar het klooster van Santa María de Alcobaça. De moordenaars van Inês zochten onderdak in Castilië. Twee van hen werden uitgeleverd aan Peter, die hen wreed liet vermoorden. (Lees verder) |
De filosofie is de oudste theoretische discipline die het streven uitdrukt naar kennis en wijsheid. De filosofie houdt zich bezig met de fundamentele vragen over zaken als het bestaan, de werkelijkheid, de rede, waarden, taal en het menselijke verstand. Filosofie is in vergaande mate geworteld in de intellectuele geschiedenis van een cultuur. De westerse filosofie vindt haar oorsprong in het oude Griekenland en bestrijkt een groot aantal filosofische deelgebieden. Filosofen gebruiken verschillende methoden om tot antwoorden en inzicht te komen. Ze maken gebruik van conceptuele analyse, het logische verstand of intuïtie, het poneren van gedachte-experimenten, het analyseren van taal, en het kritisch beredeneren. (Lees verder) |
Willem Frederik Hermans (Amsterdam, 1 september 1921 – Utrecht, 27 april 1995) was een Nederlands schrijver van vooral romans, novellen en beschouwend proza. Typerend voor Hermans' werk zijn de hechte literaire constructie en de samenhang tussen vertelwijze, intrige en de kennistheoretische thematiek. De bekendste van zijn dertien romans zijn De donkere kamer van Damokles en Nooit meer slapen. Hermans was een fel en humoristisch polemist, met Mandarijnen op zwavelzuur als sprekendste titel. Hij werd in 1977 bekroond met de Prijs der Nederlandse Letteren. Hermans wordt met Gerard Reve en Harry Mulisch gerekend tot De Grote Drie, de drie belangrijkste naoorlogse Nederlandse auteurs. (Lees verder) |
De IJzeren Poort is een kloofdal in de Donau, dat in ruime zin een traject van 134 km lengte omvat en in enge zin alleen de laatste barrière in dit traject is. Het ligt even voorbij de Roemeense stad Orşova. Sinds begin jaren zeventig bevindt zich hier een stuwdam. De kloof ligt tussen Roemenië in het noorden en Servië in het zuiden. De rivier scheidt op deze plaats de zuidelijke Karpaten van de noordwestelijke uitlopers van het Balkangebergte. (Lees verder) |
.jpg)
.jpg)
Alle dagen
| januari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| februari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 |
| maart | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| april | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| mei | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| juni | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| juli | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| augustus | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| september | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| oktober | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| november | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| december | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |