Enspijk

**Enspijk**
Plaats in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Gelderland
Gemeente	West Betuwe
Coördinaten	51° 53′ NB, 5° 13′ OL
Algemeen
Oppervlakte	7,82 km²
- land	7,66 km²
- water	0,16 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	590 ; (75 inw./km²)
Woningvoorraad	233 woningen
Overig
Postcode	4157
Netnummer	0345
Woonplaatscode	3216
Detailkaart
	Enspijk binnen de voormalige gemeente Geldermalsen
Portaal	Nederland

Enspijk (Dialect: Enspik) is een dorp aan de Linge in de gemeente West Betuwe in de Nederlandse provincie Gelderland. Enspijk heeft 590 inwoners.

Historie[bewerken | brontekst bewerken]

Enspijk is een concentrisch dorp, ontstaan op de oeverwallen van de Linge.^[2] Het dorp is gebouwd rondom een brink, waar het vee werd verzameld als het naar de gemeenschappelijke weiden ging. Op de voormalige brink staat nu de Kerk. In Enspijk is ook de dobbe bewaard gebleven, de vijver waar het vee gedrenkt werd en waar men in geval van brand bluswater uithaalde. Vanuit de brink liepen brede paden, veedriften, naar de gemeenschappelijke weidegronden.^[3]

De historie van Enspijk hangt samen met die van het geslacht Pieck. Het dorpswapen is mogelijk van het geslachtswapen van Pieck afgeleid: een rood kruis in zilver gezet. De Piecken bezaten waarschijnlijk het Huis te Enspijk. Dit huis stond ten zuiden van het dorp en was met een gracht omgeven. In 1828 werd het afgebroken.

Inwoners van Enspijk werden rond 1900 hanenknippers genoemd. In 1874 stelde een artikel in de Nieuwe Tielsche Courant de Enspijkers deze benaming in het vooruitzicht vanwege het plan om in mei, bij het feest ter herdenking van de kroning van Willem III, een levende haan in een paal te hangen en die door geblinddoekte feestgangers met een schaar aan stukken te laten knippen.^[4]^[5] De beschuldiging werd ontkend en herhaald;^[6]^[7] in de 19e eeuw kwamen dergelijke kwelspelen in elk geval op veel plaatsen voor.

In de 19e eeuw liepen op oudejaarsavond de jeugdigen in Enspijk met een rommelpot rond. Onder het brommende geluid van zo'n rommelpot werden dan versjes opgezet. In Enspijk klonk het dan: "Gelukkig Nieuwjaar, Vat de kat bij het haar, Vat de hond bij de start, Dan krijg je ieder jaar wat".^[8]

Kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]

De in de dorpskern aanwezige Nederlands Hervormde kerk stamt uit de vijftiende eeuw. In het dorp staat de dorpspomp met het Wapen van Enspijk erop.

Door het dorp loopt een fietsknooppuntroute. Langs de oude doorgaande weg van Enspijk ligt Eetcafé De Zwaan, een oud bruin café. Net buiten de bebouwde kom van het dorp, aan aansluiting 15 van de snelweg A2, liggen vestigingen van La Place en McDonald's. Net buiten het dorp liggen nog oude politieslipbanen. Deze banen waren op 1 augustus 1971 in gebruik genomen door gemeente- en rijkspolitie, maar werden alleen in de jaren 70 en 80 gebruikt.

Gijzeling van januari 1973[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Gijzeling in Enspijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op maandag 29 januari 1973 overvallen twee criminelen, Daniel (Daan) Denie (26) en Johan (Jan) Brouwers (24) een postagentschap in Den Bosch, waarbij de buit 16.000 gulden aan contanten, 10.000 gulden aan postzegels en een doos met 50 sigaren is. De politie is hen echter snel op het spoor. De gestolen vluchtauto wordt langs de A2 bij verkeersplein Deil zonder benzine aangetroffen. Een automobilist meldt dat hij onder bedreiging van een vuurwapen zijn auto moest afstaan en een veehouder uit de toenmalige gemeente Deil geeft door twee verdachte figuren te hebben gezien. Zich verschuilend, over sloten springend, bereiken ze de boerderij van de familie Smits in Enspijk. De mannen verschansen zich in de boerderij waar op dat moment boer Smits, zijn vrouw en dochter aanwezig zijn. De boerderij wordt omsingeld door de politie en de eerste gijzeling door gewapende overvallers in Nederlandse historie is een feit.

Openbaar vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende buslijnen rijden door het dorp:

Lijn 260 van Geldermalsen naar Leerdam (buurtbus)
Lijn 647 van Enspijk via Geldermalsen naar Gorinchem (schoolbus)

Woonachtig geweest in Enspijk[bewerken | brontekst bewerken]

Erik Pieters, voetballer
Jan Scholte, waterpoloër

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

Zicht op Enspijk
Lepelstraat
Voormalige school
Verdwenen kasteel
Zicht op Enspijk tijdens de lente

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
↑ Nieuwe Stromen door het Landschap, Landschapontwikkelingsplan gemeente Geldermalsen, 2008
↑ CultGis beschrijvingen Gelderse regio's, Nederbetuwe
↑ Jos Schrijnen (1977), De Nederlandsche volkskunde. Gysbers & van Loon.
↑ anoniem, Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 1. Regionaal Archief Rivierenland (18 april 1874). Gearchiveerd op 28 juni 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2020. "[…] dat de feestcommissie laat mastklimmen, zakloopen en stroophappen, vinden we goed; doch dat ze zich nog zoo achterlijk betoont, dat ze ook laat katknuppelen en vooral hanenknippen, dat hadden we niet gedacht. Zulke zaken mogen vroeger aardig gevonden zijn, het op zoo wreede wijze mishandelen van dieren behoort in den tegenwoordigen tijd niet meer thuis, en is ten zeerste afkeurenswaardig. Om een haan aan een paal te laten hangen en daarna door geblinddoekte liefhebbers, hem met eene schaar te laten stuk knippen, is te wreed dat ieder die eenigzins op den naam van beschaafd aanspraak wil maken, daarover zijne verontwaardiging niet zou willen luchten. Wat moet het geven wanneer eene commissie dergelijke wreedheden als feestelijkheid voorstelt. Te vreezen is het en ook te wachten, dat de inwoners van ons dorp, in het vervolg met den naam van hanenknippers zullen worden bestempeld; ze verdienen het ook."
↑ anoniem, Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 2. Regionaal Archief Rivierenland (25 april 1874). Geraadpleegd op 25 juli 2020.
↑ anoniem, Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 2. Regionaal Archief Rivierenland (2 mei 1874). Geraadpleegd op 25 juli 2020.
↑ De Nieuwe Kroniek, blad van de Oudheidkamer Tiel en omstreken, 14e jaargang, nummer 3, dec 2023

[CBS_Kerncijfers_wijken_en_buurten_2023-1] Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen

[LOP-2] Nieuwe Stromen door het Landschap, Landschapontwikkelingsplan gemeente Geldermalsen, 2008

[CultGis-3] CultGis beschrijvingen Gelderse regio's, Nederbetuwe

[4] Jos Schrijnen (1977), De Nederlandsche volkskunde. Gysbers & van Loon.

[5] , Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 1. Regionaal Archief Rivierenland (18 april 1874). Gearchiveerd op 28 juni 2023. Geraadpleegd op 25 juli 2020. "[…] dat de feestcommissie laat mastklimmen, zakloopen en stroophappen, vinden we goed; doch dat ze zich nog zoo achterlijk betoont, dat ze ook laat katknuppelen en vooral hanenknippen, dat hadden we niet gedacht. Zulke zaken mogen vroeger aardig gevonden zijn, het op zoo wreede wijze mishandelen van dieren behoort in den tegenwoordigen tijd niet meer thuis, en is ten zeerste afkeurenswaardig. Om een haan aan een paal te laten hangen en daarna door geblinddoekte liefhebbers, hem met eene schaar te laten stuk knippen, is te wreed dat ieder die eenigzins op den naam van beschaafd aanspraak wil maken, daarover zijne verontwaardiging niet zou willen luchten. Wat moet het geven wanneer eene commissie dergelijke wreedheden als feestelijkheid voorstelt. Te vreezen is het en ook te wachten, dat de inwoners van ons dorp, in het vervolg met den naam van hanenknippers zullen worden bestempeld; ze verdienen het ook."

[6] , Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 2. Regionaal Archief Rivierenland (25 april 1874). Geraadpleegd op 25 juli 2020.

[7] , Nieuwe Tielsche Courant. regionaalarchiefrivierenland.nl p. 2, kolom 2. Regionaal Archief Rivierenland (2 mei 1874). Geraadpleegd op 25 juli 2020.

[Nieuwe_Kroniek-8] De Nieuwe Kroniek, blad van de Oudheidkamer Tiel en omstreken, 14e jaargang, nummer 3, dec 2023

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]