Moerasvaren-elzenbroek

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Moerasvaren-elzenbroek
Moerasvaren-elzenbroek met o.a. zwarte els
Moerasvaren-elzenbroek met o.a. zwarte els
Syntaxonomische indeling
Klasse:Alnetea glutinosae
(klasse van elzenbroekbossen)
Orde:Alnetalia glutinosae
(orde van elzenbroekbossen)
Verbond:Alnion glutinosae
(verbond van elzenbroekbossen)
Associatie
Thelypterido-Alnetum
Klika 1940
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons

Het moerasvaren-elzenbroek (Thelypterido-Alnetum) is een associatie uit het verbond van elzenbroekbossen (Alnion glutinosae). Het is een broekbostype dat voorkomt op drijftillen en in afgesloten meanders, met overwegend zwarte els, moerasvaren, zeggen en veenmossen.

Naamgeving en codering[bewerken | brontekst bewerken]

De wetenschappelijke naam Thelypterido-Alnetum is afgeleid van de botanische namen van twee kensoorten, de moerasvaren (Thelypteris palustris) en de zwarte els (Alnus glutinosa).

Een close-up van de kruidlaag, met onder andere de naamgevende moerasvaren. Bovenaan ziet men ook nog de andere naamgevende soort, de zwarte els.

Fysiognomie[bewerken | brontekst bewerken]

Door de onstabiele bodem blijft de vegetatie tamelijk laag. De boomlaag wordt ten hoogste 12 m hoog en bestaat praktisch volledig uit zwarte els, later aangevuld met zachte berk. De struiklaag varieert, ze kan plaatselijk zeer dicht zijn en op andere plaatsen ontbreken.

De kruidlaag wordt meestal gedomineerd door zeggen, maar kan eveneens zeer bloemenrijk zijn.

De moslaag is aanwezig en bestaat uit veenmossen en andere bladmossen.

Ecologie[bewerken | brontekst bewerken]

Het moerasvaren-elzenbroek is een bostype van natte standplaatsen op een venige bodem, die meestal bestaat uit een drijvende mat van wortels en organisch materiaal. De grondwatertafel daalt slechts bij uitzondering meer dan 20 cm onder het maaiveld.

De associatie is te vinden op drijftillen en op de oevers van plassen en drassige plaatsen in laagveengebieden en in afgesneden beekmeanders.

Moerasvaren-elzenbroeken ontstaan spontaan uit struwelen van de klasse van wilgenbroekstruwelen of rechtstreeks uit vegetaties van de riet-klasse. Ze evolueren naargelang van de dikte van de drijftil verder naar het elzenzegge-elzenbroek, als er contact met de minerale bodem ontstaat, of naar zompzegge-berkenbroeken.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Van het moerasvaren-elzenbroek worden in Nederland en Vlaanderen twee subassociaties onderscheiden.

Typische subassociatie[bewerken | brontekst bewerken]

Een typische subassociatie (Thelypterido-Alnetum typicum) zonder differentiërende taxa. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r42Aa01a.

Subassociatie met veenmossen[bewerken | brontekst bewerken]

Een subassociatie met veenmossen (Thelypterido-Alnetum sphagnetosum) met een hogere abundantie van veenmossen (Sphagnum sp.) zoals gewoon veenmos, haakveenmos en gewimperd veenmos, die voorkomt op plaatsen waar de pH onder 5.0 daalt. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r42Aa01b.

Subassociatie met oeverzegge[bewerken | brontekst bewerken]

Een subassociatie met oeverzegge (Thelypterido-Alnetum caricetosum ripariae) aan de rand van drijftillen waarin, door contact met eutroof grondwater, weinig mossen maar meer grauwe wilg en oeverzegge (Carex riparia) groeit. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r42Aa01c.

Verspreiding[bewerken | brontekst bewerken]

Het moerasvaren-elzenbroek is in verspreiding in hoofdzaak beperkt tot Nederland, met voorbeelden in Groot-Brittannië, Noord-Duitsland, Polen en Tsjechië.

In Nederland komt ze nagenoeg alleen voor in het Laagveendistrict, daarbuiten enkel in afgesneden beek- en riviermeanders.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

De associatie heeft slechts één specifieke kensoort, de moerasvaren. Het moerasvaren-elzenbroek heeft weinig soorten gemeen met bossen van drogere bodems, enkel de smalle en brede stekelvaren zijn gemeenschappelijk. De meeste soorten uit de kruidlaag zijn typische moerasplanten, zoals hennegras, gele lis, riet, melkeppe en grote kattenstaart.

Differentiërend tegenover het verwante elzenzegge-elzenbroek zijn riet, pluimzegge, moeraswederik en oeverzegge en mossen als het haakveenmos en gewoon kantmos.

De voor Nederland belangrijkste ken- en begeleidende soorten zijn:

Zwarte els
Moerasvaren
Hennegras
Bitterzoet
Gele lis
Gewoon sterrenmos
Fijn snavelmos
Boomlaag
Kentaxon Diff.soort Presentie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
kK 100% zwarte els Alnus glutinosa
Struiklaag
Kentaxon Diff.soort Presentie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
> 40% grauwe wilg Salix cinerea
> 30% wilde lijsterbes Sorbus aucuparia
> 20% geoorde × grauwe wilg Salix ×multinervis
< 10% zwarte bes Ribes nigrum
Kruidlaag
Kentaxon Diff.soort Presentie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
kA > 80% moerasvaren Thelypteris palustris
kK > 70% hennegras Calamagrostis canescens
> 80% bitterzoet Solanum dulcamara
> 60% gele lis Iris pseudacorus
dA > 50% echt riet Phragmites australis
> 50% melkeppe Peucedanum palustre
dA > 50% pluimzegge Carex paniculata
> 50% grote kattenstaart Lythrum salicaria
> 40% grote wederik Lysimachia vulgaris
> 40% smalle stekelvaren Dryopteris carthusiana
dA > 40% moeraswederik Lysimachia thyrsiflora
dA > 40% oeverzegge Carex riparia
> 40% moeraszegge Carex acutiformis
> 30% brede stekelvaren Dryopteris dilatata
> 30% gewone braam Rubus fruticosus
> 30% kale jonker Cirsium palustre
> 30% haagwinde Convolvulus sepium
> 30% moeraswalstro Galium palustre
> 30% koninginnekruid Eupatorium cannabinum
> 30% wolfspoot Lycopus europaeus
> 20% watermunt Mentha aquatica
Moslaag
Kentaxon Diff.soort Presentie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
> 80% gewoon sterrenmos Mnium hornum
> 60% fijn snavelmos Eurhynchium praelongum
> 50% gewoon dikkopmos Brachythecium rutabulum
> 40% gewoon puntmos Calliergonella cuspidata
dA > 40% haakveenmos Sphagnum squarrosum
dA > 30% gewoon kantmos Lophocolea bidentata
> 30% gewimperd veenmos Sphagnum fimbriatum
> 30% glanzend platmos Plagiothecium denticulatum
dA > 30% gedrongen kantmos Lophocolea heterophylla
dA > 20% moerasbuidelmos Calypogeia fissa
dA lippenmos Chiloscyphus polyanthos

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Thelypterido-Alnetum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.