Hoogstraten

Hoogstraten
Stad in België Vlag van België
Hoogstraten (België)
Hoogstraten
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Turnhout
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
105,39 km² (2021)
82,5%
7,03%
10,46%
Coördinaten 51° 24' NB, 4° 46' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
22.245 (01/01/2023)
50,75%
49,25%
211,06 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
19,47%
59,95%
20,58%
Buitenlanders 30,56% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Marc Van Aperen (Hoogstraten Leeft)
Bestuur Hoogstraten Leeft, NVA
Zetels
Hoogstraten Leeft
CD&V
N-VA
Anders
27
11
8
5
3
Economie
Gemiddeld inkomen 19.862 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 5,71% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2320
2321
2322
2323
2328
2329
Deelgemeente
Hoogstraten
Meer
Minderhout
Wortel
Meerle
Meersel-Dreef
Zonenummer 03 - 014
NIS-code 13014
Politiezone Noorderkempen
Hulpverleningszone Taxandria
Website www.hoogstraten.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Turnhout
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België

Hoogstraten is een stad en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De stad ligt in de Kempen, tegen de grens met Nederland. Hoogstraten telt ruim 22.000 inwoners, waarvan meer dan 15% uit Nederland komen. Hoogstraten is de hoofdplaats van het gerechtelijk kanton en kieskanton Hoogstraten.

Toponymie[edit | edit source]

Sinds het ontstaan van Hoogstraten omstreeks 1210 tot diep in de 18e eeuw waren er verschillende spelwijzen in gebruik voor het toponiem. Zo werd de plaatsnaam gedurende deze periode afwisselend als Hoochstratum, Hochstraten, Hoestraten, Hoochstraten, Hoistraten, Hoighstraten, Hoichstraten, Hoeghstraten, Hoechstraten en Hoegstraten geschreven. Van de 18e eeuw tot 1930 was de officiële spelling Hoogstraeten. In 1930 besloot de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie de spelling te moderniseren tot Hoogstraten.

Leo Hermans verklaart het toponiem[1] Hoogstraten in het jaarboek van de Hoogstratens Oudheidkundige Kring Toponymie van Hoogstraten als volgt: "De naam Hoogstraten kan wijzen op de hoge ligging van de straat of kan de naam zijn van de belangrijkste straat van het dorp".[2]

Een andere, aansluitende verklaring, vertrekt van de Germaanse woorden Hauha (hoog) en strata (straat). Guy Muësen stelt in Meerle en het Land van Hoogstraten in de Middeleeuwen dat het Germaanse woord strata is afgeleid uit het Latijn en verwijst naar een heirbaan. Hij beargumenteert deze verklaring uit het feit dat vele plaatsen die aan zulke heirbaan lagen, nog steeds een naam hebben die is afgeleid van strata.[3]

De Romeinen plachten hun wegen over hoogten aan te leggen. In het Engels duidt het woord highway (Oudengels: heahweg, heahstræte = high street) een hoofdweg aan tussen twee steden en vroeger vooral oude Romeinse wegen die zoals gezegd veelal hooggelegen waren.[4]

Deze weg in Hoogstraten was volgens sommigen onderdeel van de handelsroute van Leuven naar Breda, die op een hoogterug doorheen het Land van Hoogstraten liep en waarlangs Hoogstraten ontstond. Volgens andere bronnen zou het om de handelsweg van Antwerpen naar ’s-Hertogenbosch gaan die langs de stad liep. Wellicht liepen beide routes in Hoogstraten over dezelfde weg.

Geschiedenis[edit | edit source]

Ontstaan[edit | edit source]

Sint-Katharinakerk
Hoogstraten in 1564 (anoniem schilderij)
Het gemeentehuis
Begijnhof en Sint-Jan Evangelist en Heilige Begga Begijnhofkerk
Café-feestzaal "De Wachtzaal", vroeger lokaal van de Sint-Sebastiaansgilde.

Hoogstraten werd in 1210 gesticht door Hendrik I hertog van Brabant en voorzien van vrijheidsrechten. Hierdoor ontwikkelde Hoogstraten zich tot een handelsstadje. Hoogstraten werd gesticht binnen de parochie Wortel (reeds vermeld in 1155), waardoor de grote Sint-Katharinakerk van Hoogstraten de dochterkerk werd van de kleine Sint-Jan Baptistkerk van Wortel. Ook het kasteel van Hoogstraten bleef onder de parochie van Wortel.[5]

De Bredase geschiedschrijver Thomas Ernst van Goor lanceerde in zijn werk Beschryving der Stadt en Lande van Breda (1744) de theorie dat Hoogstraten gesticht werd door een Vikinghoofdman Gelmel. Op het einde van de 19e eeuw werd deze theorie overgenomen en verkeerdelijk beschouwd als een echte oude legende die mondeling overgeleverd werd.

In de 17e-eeuwse bron die Van Goor voor zijn theorie gebruikte, spreekt men niet van Vikingen, maar wel van Hunnen. Voor Breda bestaat er een legende over de Vikingen. In deze Bredase legende, die reeds in 1460 neergeschreven was, is er wel sprake van Hoogstraten, maar niet van Gelmel. Er zijn nooit archeologische aanwijzingen gevonden van de aanwezigheid van Vikingen in Hoogstraten.[6]

Een theorie die lang werd aangehouden, is dat Hoogstraten en Wortel gesticht werden binnen Rijkevorsel. Men beweerde lange tijd dat Rijkevorsel ouder zou zijn dan Wortel en dat de kerk van Rijkevorsel de moederkerk van die van Wortel was. Recent onderzoek bracht aan het licht dat dit niet klopte. Hierdoor verviel de theorie.[7]

Ook andere theorieën zoals dat Hoogstraten aan den Aard of rond de Sint-Katelijnekapel ontstond, zijn twijfelachtig.[8]

De oudst bekende heren van Hoogstraten zijn afkomstig uit de familie Van Gemmenich. Van 1295-1428 kwam Hoogstraten aan de familie Van Kuik, vervolgens aan Van Borselen en in 1469 aan Van Culemborg.

Het graafschap en hertogdom Hoogstraten[edit | edit source]

Elisabeth van Culemborg trouwde in 1509 met Antoon I van Lalaing, die belangrijke functies aan het Habsburgse hof vervulde. In 1518 werd Hoogstraten door Keizer Karel V tot graafschap verheven. De graven hadden nauwe banden met het hof in Brussel en in Mechelen. Ook was graaf Antoon II van Lalaing kort stadhouder van Antwerpen. Een groot glasraam in de Sint-Katharinakerk getuigt van de nauwe banden tussen Antwerpen en Hoogstraten. De graven, en later de hertogen, hadden dus een residentie nodig dicht bij de machtsstructuren van het land. In 1740 werd het graafschap namelijk verheven tot hertogdom Hoogstraten onder het huis Salm-Salm, dat in 1709 in bezit kwam van Hoogstraten.

Door al deze ontwikkelingen verkreeg Hoogstraten enige stedelijke allure, hoewel het nooit tot een belangrijke stad zou uitgroeien, vanwege de perifere ligging ervan en de nabijheid van een grens. Dit heeft vooral tijdens de Tachtigjarige Oorlog voor moeilijkheden gezorgd. Tegen het einde van de 17e eeuw was er sprake van enige opbloei: in 1678 vestigden zich Engelse karmelietessen in Hoogstraten en in 1690 kwam er een Minderbroedersklooster. Economisch was er sprake van enige ambachtelijke bedrijvigheid: wolbewerking en later textielnijverheid, baksteenfabricage en pottenbakkerij, waarbij vooral het Hoogstratens zwart aardewerk van belang was. Daarnaast waren er bierbrouwerijen.

Zeker al in 1157 was Hoogstraten samen met Wortel een zelfstandige parochie, die eerder van Rijkevorsel afhankelijk was. In 1534 werd ook een kapittel opgericht dat tot 1797 heeft bestaan.

Hoogstraten elders:

Vanaf de Franse Tijd[edit | edit source]

Op 11 januari 1814 werd in de Noorderkempen de Slag bij Hoogstraten uitgevochten. Dit betekende het einde van de Franse Tijd in Hoogstraten.[9]

De Franse tijd leidde ertoe dat de kloosters werden opgeheven. Deze kwamen niet meer terug, maar wél werd in 1835 een Kleinseminarie opgericht. Ook de Ursulinen vestigden zich, in 1832, te Hoogstraten.

Industrialisatie kwam laat en slechts in bescheiden mate op gang, vooral vanwege de slechte verbindingen. Pas einde 19e eeuw kwam er een fabriek voor matten en tapijten en ook kwamen er enkele sigarenfabriekjes. Vanaf 1910 kwam de tuinbouw op, waarbij vooral aardbeienteelt belangrijk werd. Het Gelmelslot, vanouds zetel van de familie Salm-Salm, kreeg na de Franse tijd diverse functies als strafinrichting.

Geografie[edit | edit source]

Deelgemeenten[edit | edit source]

# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Hoogstraten 13,09 8.055 615 13014A
2 Meer 38,11 3.577 94 13014C
3 Meerle 24,66 3.645 148 13014D
4 Minderhout 16,01 4.291 268 13014B
5 Wortel 13,53 1.826 135 13014E

Kernen[edit | edit source]

De gemeente bestaat naast Hoogstraten zelf nog uit de deelgemeenten Meer, Meerle, Minderhout en Wortel. De noordelijkste woonkern van België is Meersel-Dreef gelegen op het grondgebied van deelgemeente Meerle, daarnaast is er nog het gehucht Bollekens.

Aangrenzende gemeenten[edit | edit source]

   Aangrenzende gemeenten   
        Breda (NL)       Alphen-Chaam (NL) 
           
 Zundert (NL)   Baarle-Hertog (B) en Baarle-Nassau (NL) 
           
 Brecht en Wuustwezel       Rijkevorsel       Merksplas 

Aangrenzende dorpen en woonkernen zijn Zundert, Rijsbergen, Breda, Galder, Strijbeek, Chaam, Ullicoten, Baarle-Nassau, Baarle-Hertog, Merksplas, Rijkevorsel (met Achtel), Sint-Lenaarts en Loenhout.

Bezienswaardigheden[edit | edit source]

Natuur en landschap[edit | edit source]

Hoogstraten ligt in de Noorderkempen en de hoogte varieert tussen 15 en 25 meter. Het riviertje de Mark verloopt ten oosten van Hoogstraten. Ook het natuurgebied Elsakker vindt men in Hoogstraten. Het stiltegebied Wortel-Kolonie is sinds juli 2021 erkend als Unesco werelderfgoed in de categorie cultuurlandschap samen met de koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen.

Demografie[edit | edit source]

Demografische ontwikkeling voor de fusie[edit | edit source]

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december
Het Klein Seminarie werd opgericht in 1834 als Aartsbisschoppelijk College
"Het Gulden Vlies". Een uit de eerste helft van de 16de eeuw daterend herenhuis, vanaf 1780 pastorie, later dekenij van de Sint-Katharinakerk

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente[edit | edit source]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[10]
1992 15.908
1993 16.088
1994 16.292
1995 16.499
1996 16.793
1997 17.193
1998 17.390
1999 17.585
2000 17.751
2001 17.870
2002 18.036
2003 18.201
2004 18.445
2005 18.512
2006 18.582
2007 18.905
2008 19.194
2009 19.578
2010 19.754
2011 20.054
2012 20.386
2013 20.549
2014 20.867
2015 21.077
2016 21.183
2017 21.300
2018 21.333
2019 21.355
2020 21.424
2021 21.560
2022 21.895
2023 22.245

Politiek[edit | edit source]

Structuur[edit | edit source]

De stad Hoogstraten ligt in het kieskanton Hoogstraten en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

Hoogstraten Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen Turnhout Hoogstraten
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Mechelen-Turnhout Turnhout Hoogstraten Hoogstraten
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Gemeenteraad[edit | edit source]

College van burgemeester en schepenen (2019-heden)
Burgemeester Marc Van Aperen (Hoogstraten Leeft)
Schepenen
  1. Michel Jansen (N-VA)
  2. Arnold Wittenberg (Hoogstraten Leeft)
  3. Roger Van Aperen (N-VA)
  4. Katrien Brosens (Hoogstraten Leeft)
  5. Faye Van Impe (N-VA)
  6. Jos Martens (2019 - 2020)
  7. Piet Van Bavel (2020 - heden) (Hoogstraten Leeft)
Voorzitter van de gemeenteraad Jef Vissers (N-VA)
Voorzitter van de Raad voor Maatschappelijk Welzijn Jef Vissers (N-VA)

Geschiedenis[edit | edit source]

Lijst van burgemeesters[edit | edit source]

Periode Burgemeester
1800 - 1818 Peter Jozef Bruyninckx
1818 - 1830 François de Boungne
1830 - 1831 J.H. de Keirsmaekers
1831 - 1832 Jan Baptist Laurijssen
1832 - 1869 Cornelius Mercelis
1867 - 1870 Jan Baptist Brosens (waarnemend)
1870 - 1871 Josephus de Boungne
1871 - 1876 Franciscus Vermeulen
1877 - 1911 Henricus Brosens (Kath. Partij)
1912 - 1926 Alfons Van Hoof
1926 - 1932 Renaat Van den Kieboom (Kath. Verb.)
1933 - 1941 Jan Brosens (Kath. Verb.)
1941 - 1944 Piet Gommers (VNV, oorlogsburgemeester)
Periode Burgemeester
1944 - 1947 Antoon Brosens (CVP, waarnemend)
1947 - 1954 Camille Thirion (CVP)
1954 - 1959 Henri Brosens (CVP)
1959 - 1963 Jozef Bastiaens
1963 - 1971 Henri Brosens (CVP)
1971 - 1977 Jos Van Aperen (KGB)
1977 - 1982 Alfons Sprangers (FB)
1983 - 1987 Jos Van Aperen (KGB)
1987 - 1988 Fons Jansen (KGB)
1989 - 2012 Arnold Van Aperen (KVB)
2013 - 2018 Tinne Rombouts (CD&V)
2019 - heden Marc Van Aperen (Hoogstraten Leeft)
Bron: Leunen, M. (1982) Hoogstraten. Historisch fotoboek. Retie: Kempische Boekhandel

Legislatuur 1977 - 1982[edit | edit source]

Naast de traditionele partijen trad ook de partij FB (FusieBelangen) in de politieke arena, de opvolger van 'Gemeentebelangen Meer' met de voormalige Meerse burgemeester Fons Sprangers aan het roer. Eveneens Meerse roots had de kartellijst KGB (Kristelijke Gemeentebelangen) van Jos Van Aperen. Na de verkiezingen werd Fons Sprangers burgemeester.[11]

Legislatuur 1989 - 1994[edit | edit source]

De Christendemocraten trokken deze verkiezingen in verspreidde slagorde naar de kiezer. Zo was er naast de CVP-lijst ook de scheurlijst DE (Democratische Eenheid) van plaatsvervangend burgemeester Fons Jansen.[12][13] De FB werd omgedoopt naar Agalev.[11] De KGB werd omgevormd tot de KVB (Kristelijke Volksbelangen).

Legislatuur 2001 - 2006[edit | edit source]

De Christendemocraten trokken deze verkiezingen in verspreidde slagorde naar de kiezer. Zo was er naast de CVP-lijst ook de scheurlijst HOOP (Hoogstraatse Onafhankelijke Open Partij)[14] van voormalig schepen Staf Peerlinck. Het kwam tot een bestuursakkoord tussen de KVB van zittend burgemeester Arnold Van Aperen en HOOP. Van Aperen haalde 2.585 voorkeurstemmen. Het schepencollege werd vervolledigd door Jos Martens, Marcel Van Hamel, Roger Van Aperen (allen KVB), Rene Sprangers en Staf Peerlinck (beiden HOOP). OCMW-voorzitter bleef net als tijdens de vorige legislatuur Jos Brosens.[15]

Legislatuur 2013 - 2018[edit | edit source]

Groen, sp.a en HOOP bundelden de krachten en kwamen op met de lijst 'ANDERS'.[16] De KVB werd omgedoopt tot Hoogstraten Leeft.[17] Burgemeester is Tinne Rombouts (CD&V). Zij leidt een coalitie bestaande uit CD&V en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 15 op 27 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024[edit | edit source]

Op 14 oktober 2018 werden er gemeenteraadsverkiezingen gehouden waaruit vier fracties kwamen: Hoogstraten Leeft (Open Vld), CD&V, N-VA en Anders (groen en socialisten). Op 6 december werd Marc Van Aperen benoemd tot burgemeester met ingang vanaf 1 januari 2019. Voorzitter van de gemeenteraad werd Jef Vissers (N-VA). Het schepencollege bestaat uit Roger Van Aperen (N-VA), Arnold Wittenberg (Hoogstraten Leeft), Faye Van Impe (N-VA), Piet Van Bavel (Hoogstraten Leeft), Ann Fockaert (Hoogstraten Leeft) en Michel Janssens (N-VA). Op 27 juni 2022 nam Michel Janssens ontslag en werd vervangen door Jef Vissers. Gemeenteraadslid Gert Van den Bogaert (N-VA) werd vanaf 27 juni 2022 voorzitter van de gemeenteraad.[18][19]


Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[edit | edit source]

Partij of kartel 10-10-1976[20] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[21] 14-10-2012[22] 14-10-2018[23]
Stemmen / Zetels % 23 % 23 % 23 % 25 % 25 % 25 % 27 % 27
CVP1 / CD&V2 42,051 11 36,051 9 30,581 8 34,651 9 25,241 7 39,052 11 32,082 10 29,02 8
KGB1 / KVB2 / Hoogstraten Leeft3 37,641 9 39,741 10 36,652 10 45,642 12 36,452 11 35,292 10 29,133 9 37,83 11
FB1 / Agalev2 / Groen!3 / Anders4 15,871 3 18,271 4 12,492 2 19,722 4 14,512 3 9,973 2 14,144 3 13,14 3
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - - - 7,311 1 8,982 1 4,532 0 -
N-VA - - - - - - 20,12 5 20,1 5
HOOP - - - - 11,89 3 6,71 1 - -
SP 1,82 0 2,96 0 3,76 0 - 4,6 0 - - -
DE - - 16,52 3 - - - - -
VU 2,63 0 2,98 0 - - - - - -
Totaal stemmen 8270 9033 9800 10116 11113 11040 11608 12059
Opkomst % 97,15 96,41 95,24 92,84 93,6
Blanco en ongeldig % 2,37 3,64 4,02 4,54 4,63 3,6 2,3 3,5

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Cultuur[edit | edit source]

Onderwijs[edit | edit source]

De Salm-Salm Molen
De Laermolen op de Mark

Hoogstraten is ook een regionaal onderwijscentrum, met onder andere vier secundaire scholen. In het Klein Seminarie[24] en het Instituut Spijker kan men de meeste ASO-richtingen volgen, zoals de samenstellingen van Latijn, Grieks, Wetenschappen, Wiskunde, Moderne talen en Humane wetenschappen.

Verder zijn er nog twee technische/beroepsscholen: VTI Spijker en VITO. Het VTI biedt technische en beroepsrichtingen aan in de sectoren hotel, kantoor, toerisme, voeding-verzorging, bakkerij, restaurant-(groot)keuken en sociaal technische wetenschappen. Het VITO biedt ook technische en beroepsrichtingen, maar in de sectoren Hout, Bouw, Chemie, Land- en Tuinbouw, Elektronica en Elektriciteit-Mechanica. Zowel het Klein Seminarie (jongens) als het Spijker (meisjes) bieden een internaat aan (in tegenstelling tot de scholen zelf zijn de internaten gescheiden).

Door de nabijheid van de grens en de aanwezigheid van een internaat volgen nogal wat Nederlandse leerlingen er secundair onderwijs: afhankelijk van het leerjaar en de studierichting: 8 à 25%.

Sport[edit | edit source]

Voetbal[edit | edit source]

Hoogstraten heeft verschillende voetbalclubs, waarvan Hoogstraten VV de bekendste is. De club is in 2023 actief in de Eerste klasse amateurs. Daarnaast zijn er nog vier ploegen die in tweede, derde en vierde provinciale (voetbal België) actief zijn, namelijk VNA Wortel in 2de provinciale, Minderhout VV en KFC Meer in 3de provinciale en Meerle FC in 4de provinciale.

Veldrijden[edit | edit source]

Jaarlijks vindt er de Vlaamse Aardbeiencross plaats, die sinds 1998 deel uitmaakt van de Superprestige veldrijden.

Bekende Hoogstratenaars[edit | edit source]

Zie Lijst van Hoogstratenaars voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Externe links[edit | edit source]

Zie de categorie Hoogstraten van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.